بیماری پرفشاری خون در کودکان و نوجوانان

برای بسیاری از والدین تعجب برانگیر است که فشار خون کودکان شان با دستگاه، آن هم دستگاهی با سایزی کوچکتر و مینیاتوری اندازه گیری شود.
*علل، تشخیص و درمان هیپرتاسیون کودکان و نوجوانان
فشار خون به فشار موجود در رگ ها (سرخرگ، ورید و مویرگ ها) گفته می شود این فشار با پمپاژ خون قلب به رگ ها ایجاد می شود. وقتی قلب منقبض می شود به فشار حاصله فشار سیستولیک و یا فشار ماکزیمم می گویند. به فشار موجود در عروق در زمان استراحت قلب فشار دیاستولیک و فشار مینیمم می گویند.
فشار خون بر اساس معیار میلی متر جیوه یعنی 120 بر روی 80 میلی متر جیوه ثبت می شود، فشار خون از دوران شیرخواری تا بزرگسالی به صورت طبیعی افزایش می یابد، در نوزادان عدد فشار خون 60/80 است که در بزرگسالی 80/120 خواهد رسید.
*بیماری پُرفشاری خون چیست؟
پرفشاری خون یا هیپرتانسیون وقتی تشخیص داده می شود که میزان فشار خون ماکزیمم و مینیمم کودک یا نوجوان بیشتر از حد نرمال مربوط به سن، جنس و قد او باشد. نوعی دیگر پرفشاری خون در کودکان و نوجوانان وجود دارد که به آن مرحله قبل از هیپرتانسیون نامیده می شود که هنوز فشار خون به حدی نیست که به آن پرفشاری خون تلقی گردد.
*چند نوع بیماری پرفشاری خون در کودکان و نوجوانان وجود دارد؟
دو گونه متفاوت از پرفشاری خون در کودکان وجود دارد؛ پرفشاری خون اولیه - پرفشاری خون ثانویه
- پرفشاری خون اولیه کودکان؛
مهمترین علت فشار خون بالا در کودکان مسن تر (نوجوانان و جوانان) از نوع اولیه است. بیشتر در کودکانی دیده می شود که افزایش وزن، چاقی یا سابقه فامیلی فشار خون بالا دارند. دلیل این نامگذاری آن است که به طور آشکار علتی برای آن وجود ندارد. این نوع فشار خون در کودکان زمانی تشخیص نهایی داده می شود که علتی واضح برای آن در بررسی های انجام گرفته توسط پزشک پیدا نمی شود.
- پرفشار خون ثانویه؛
این نوع فشار خون کودکان بیشتر از نوجوانان و جوانان دیده می شود. مهمترین علت پرفشاری خون ثانویه شامل بیماری های کلیه، بیماری های هورمونی (مانند بیماری های غددی)، داروها، بیماری عصبی (بیماری هایی که مغز و سیستم عصبی مرکزی را درگیر می کنند) ، بیماری های قلبی و عروقی

*علائم و نشانه های بیماری پرفشاری خون در کودکان و نوجوانان
اغلب کودکانی فشار خون اولیه دارند. در ظاهر علامتی ندارند ولی در پرفشاری خون ثانویه بیماران ممکن است دارای علائمی مانند تحریک پذیری و تغییرات خلق، دوبینی و اختلال دید، سردرد، تنگی نفس، تورم دست و پا ، در پرفشاری خون های شدید ممکن است تشنج هم اتفاق بیافتد.

*درمان بیماری پُرفشاری خون کودکان و نوجوانان
پرفشاری خون در کودکان و نوجوانان چگونه درمان می شود؟ درمان پرفشاری خون به عامل ایجاد کننده بستگی دارد. فشار خون اولیه و ثانویه اغلب با رعایت رژیم غذایی، ورزش و فعالیت بدنی و گاهی دارو درمان می شوند.
بیمارانی که پرفشاری خون ثانویه دارند، نه تنها به روش های یاد شده بلکه گاهی نیاز به درمان بیماری اولیه که باعث فشار خون بالا شده اند، پیدا خواهند کرد.
*نقش تغذیه و ورزش در درمان پرفشاری خون کودکان و نوجوانان؛
اگر کودک دچار افزایش وزن و یا چاقی است با کاهش وزن، در بسیاری از اوقات بیماری پرفشاری خون بتدریج بهبود می باید. حفظ وزن مناسب باعث ثبات در فشار خون و بیشگیری در بیماری پرفشاری خون در نوجوانی و جوانی می شود.
*توصیه های تغذیه ای برای پرفشاری خون کودکان و نوجوانان؛
از رژیم سرشار از میوه، سبزیجات، فیبر و لبنیات کم چرب استفاده شود، مصرف نمک کم شود، مصرف نوشیدنی های قنددار مانند نوشابه ها، آب میوه ها کم و وعده های غذایی منظم ایجاد شود، مصرف صبحانه سالم بسیار ضروری است، او را به فعالیت بدنی منظم در حد متوسط که شامل 30 تا 60 دقیقه در همه روز هفته است، تشویق نمایید ، زمان مشاهده تلویزیون و بازی یا باصطلاح اسکرین را به کمتر از 2 ساعت تقلیل دهید.

*داروهای ضد پرفشاری خون برای کودکان و نوجوانان
اگر پزشک تان دارویی برای درمان پرفشاری خون شروع کرد آن را بدقت و در زمان معین مصرف نمایید و یادداشتی دقیق و درست از عوارض احتمالی دارو داشته باشید.
*چه زمانی باید فشار خون کودکتان باید چک شود؟
همه کودکان با سن بیش از سه سال، حداقل سالی یکبار بدرستی چک (روش صحیح گرفتن فشار خون) نمایید. حتما به پزشکتان یادآوری نمایید حداقل سالی یکبار فشار خون فرزندتان را چک نماید. اگر کودکی سابقه بیماری قلبی و یا کلیوی داشت، در سنین کمتر از سه سال هم باید چک فشار خون داشته باشد.
*روش صحیح گرفتن فشار خون در کودکان و نوجوانان
برای گرفتن فشار خون باید اصولی رعایت شود که شامل داشتن آرامش، استفاده از دستگاه فشار خون با سایز کاف مناسب است. اگر فشار خون با دستگاهی استفاده شود که سایز آن کوچکتر از جثه او باشد و یا او در حال گریه کردن باشد، باعث تخمین نادرست و بالاتر از حد واقعی نشان دادن فشار خون می شود.
*عوارض دراز مدت بیماری پرفشاری خون در کودکان و نوجوانان
فشار خون بالا باعث آسیب به ارگان های مختلفی از بدن مانند قلب، چشم ها و کلیه ها می گردد. کودکانی که پرفشاری خون، افزایش وزن و چاقی دارند مشکلاتی مانند اختلالات خواب یا کنترل قند و پیش دیابت (پره دیابت) نیز دارند.
* چه زمانی برای پرفشاری خون کودکان و نوجوانان باید به پزشک مراجعه نمایید؟
اگر کودک شما هر کدام از موارد زیر را داشت؛ فشار خون او در زمان چک فشار خون در منزل و یا در مطب پزشک دیگر بالا باشد، ممکن است علیرغم مصرف دارو و نیاز به تعدیل (کم یا زیاد کردن) دارو داشته باشد، سر درد شدیدی که همراه با تهوع و استفراغ باشد و یا اینکه او را از خواب بیدار نماید، تنگی نفس، تورم صورت یا اندام ها (دست، پا و صورت).
اگر علائم زیر با فشار خون بالا در کودکان و نوجوانان دیدید، بلافاصله به اورژانس انتقال دهید؛
کاهش سطح هشیاری، تشنج داشته باشد، فشار خون در یک دست و یا پا بیشتر از طرف مقابل باشد، احساس ضعف و کرختی در یک بازو و پا وجود داشته باشد، تنگی نفس داشتن مقدار تنفس بیشتر از حد معمول، داشتن سردرد بسیار شدید.
*نکات کلیدی ؛
فشار خون نشان می دهد که قلب چگونه و به چه اندازه خون را در رگ ها پمپ می کند، فشار خون بر اساس سن، جنس و قد سنجیده می شود، علائم فشار خون کودکان، بیشتر به عامل ایجاد کننده آن ارتباط دارد، بیماری پرفشاری خون در کودکان اغلب با تغییر رژیم غذایی و ورزش بهبود می یابد ولی درصدی کم از آنها ممکن است نیاز به دارو پیدا نمایید، اگر کودکتان به همراه فشار خون بالا، تشنج، سردرد شدید و مداوم و کاهش سطح هوشیاری داشت او را به نزدیکترین اورژانس برسانید.
امیدوارم با گرفتن فشارخون در زمان های معین، داشتنی وزنی متناسب، ورزش منظم، رعایت رژیم غذایی مناسب در صورت ابتلا به فشار خون از عوارض بسیار خطیر آن در فرزندتان پیشگیری نمایید.
**دکتر حمیدرضا بادلی فوق تخصص بیماری های کلیه مجاری ادرار، فشارخون، همودیالیز،دیالیزصفاقی، اختلالات ادرارکردن(بی اختیاری ادراروشب ادراری) کودکان ونوجوانان - دارای برد تخصصی از دانشگاه علوم پزشکی ایران و برد فوق تخصصی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز
مخاطبان برای اطلاع بیشتر از مطالب نویسنده مقاله می توانند به وب سایت دکتر همه (http://drhame.com) مراجعه کنند.