خواندن نتیجه آزمایش: راهنمایی برای درک و تفسیر نتایج آزمایشات پزشکی شما

یکی از صحنه‌های پراضطراب زندگی زمانی‌ است که برگه آزمایش را در دست گرفته‌ایم و کلمات و جملات نامفهوم را چند بار می‌خوانیم که تا قبل‌از نوبت پزشک، فقط بفهمیم اوضاعمان خوب یا خراب است! خواندن نتیجه آزمایش خیلی سخت نیست؛ باید چند مفهوم ساده را بشناسیم و معنای چند واژه پرکاربرد را بدانیم. البته درهرصورت، تفسیر دقیق آزمایش‌ را باید حتما از زبان پزشک متخصص شنید! اینجا یک راهنمای کامل برای درک و تفسیر آزمایشات پزشکی در خانه در اختیارتان می‌گذاریم. 

هدف از انجام آزمایش چیست؟

آزمایش پزشکی با اندازه‌گیری اجزای مختلف خون، ادرار، مدفوع، بزاق، بافت و غیره، تصویر کاملی از سرنخ بیماری‌های احتمالی و عملکرد صحیح اندام‌های داخلی ترسیم می‌کند، تصویری که برای ارزیابی وضعیت فیزیولوژیک و بیوشیمیایی بدن فوق‌العاده حیاتی است. آزمایش پزشکی، به دلایل زیر، مطمئن‌ترین راه‌ چکاپ و اطمینان از سلامت کلی است:

• تأیید یا رد یک بیماری یا شرایط سلامتی خاص؛
• غربالگری بیماری‌ها و تشخیص زودهنگام آن‌ها؛ 
• نظارت بر روند درمان و ارزیابی بهبودی.

بیشترین کاربرد آزمایش‌های پزشکی زمان مشاهده اولین علائم بیماری‌هاست؛ با‌این‌حال:

می‌خواهید عادت خوب چکاپ کامل  سالانه جزئی از روتین سلامت جسمانی شما باشد اما فرصتش را ندارید؟‌ خدمات آزمایش در منزل دکترساینا با نمونه‌گیری در محل دل‌خواه شما، پایش مستمر را برایتان ساده‌تر می‌کند. 

موارد تأثیر‌گذار بر نتایج آزمایش 

نتایج آزمایش‌های پزشکی به‌شدت تحت‌تأثیر غذاها، داروهای مصرفی و حتی «احساس» شما موقع نمونه‌گیری است. اگر قبل‌از نمونه‌گیری ورزش شدید یا فعالیت بدنی سنگین داشتید یا حتی در دوره قاعدگی بودید، نتیجه تست کاملا دقیق نخواهد بود. برای آنکه درک و تفسیر پزشک از برگه جوابیه درست باشد، تمام داروهای تجویزی، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی را اطلاع دهید.

محدوده نرمال (مرجع) در آزمایش چیست؟

برگه اکثر آزمایش‌ها پر از عدد و رقم و مقادیر کیفی است که با کلمات انگلیسی تعریف شده‌اند. چطور بدانیم هر عدد به چه معناست؟ معمولا خود آزمایشگاه محدوده نرمال و مرجع را کنار هر فاکتور قید می‌کند تا ارزیابی حدودی نتایج برای آزمایش‌دهنده دشوار نباشد. این محدوده شامل بالاترین و پایین‌ترین عدد «طبیعی» است، از تست میلیون‌ها فرد سالم به دست آمده و قابل‌استناد است. 

برای مثال، محدوده مرجع در آزمایش قند خون ناشتا معادل ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. تا وقتی نتیجه آزمایش در همین بازه باشد، همه‌چیز طبیعی خواهد بود؛ سطوح بالاتر بیانگر احتمال دیابت و افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی و سطوح پایین‌تر به معنای هیپوگلیسمی و خطرات مرتبط به آن است.

نکته: ممکن است نتیجه یک فاکتور برای گروه‌های سنی بزرگ‌سالان و کودکان یا برای زنان و مردان متفاوت باشد.

نتیجه آزمایش خارج از محدوده نرمال

اگر نتیجه تست بالاتر یا پایین‌تر از محدوده مرجع باشد، احتمالا (نه لزوما!) زنگ خطر یک بیماری یا مشکلی در سلامتی است. همچنین گاه نتایج آزمایش افراد سالم خارج از محدوده نرمال و نتایج افراد بیمار در محدوده مرجع اعلام‌شده است. به‌همین‌خاطر تشخیص طبیعی یا غیر‌طبیعی بودن نتیجه آزمایش به دانش و تخصص پزشکی نیاز دارد. از‌این‌رو پزشکان ما در دکترساینا برای تفسیر پاسخ تست با شما تماس می‌گیرند!

مفهوم واحدها در آزمایش‌های پزشکی

فاکتورهای هر آزمایش با واحد اندازه‌گیری مشخص و ثابت اعلام می‌شوند. در جدول زیر پرکاربردترین واحدها و مفهومشان را آورده‌ایم.

مفهوم نتایج کیفی (غیرعددی) در آزمایش

علاوه‌بر اعداد و ارقامی که در برگه‌های آزمایش پزشکی می‌بینیم، نتایج برخی آزمایشات به‌صورت کیفی و غیرعددی با یک واژه اعلام می‌شود. در ادامه به رایج‌ترین کلمات در آزمایشات پزشکی و مفهوم آنها اشاره می‌کنیم.

• منفی/ NEGATIVE: پاسخ منفی آزمایش به این معنی است که پارامتر مورد آزمایش در نمونه یافت نمی‌شود. برای مثال اگر نتیجه سرولوژی عفونت منفی باشد، بیمار هنوز با پاتوژن مواجه نشده است یا اگر نتیجه آزمایش‌ ایمونولوژیکی منفی شود، آنتی‌بادی خودایمن در بدن قابل تشخیص نیست.
• مثبت/ POSITIVE: پاسخ مثبت آزمایش به این معنی است که پارامتر مورد آزمایش در نمونه یافت شده است.
• سؤال‌برانگیز/ QUESTIONABLE: نتیجه سؤال‌برانگیز آزمایش به این معنی است که نمی‌توان به‌طور واضح و دقیق در مورد حضور یا نبود پارامتر مورد آزمایش نظر داد و مقادیر به‌دست‌آمده مشکوک و مرزی است. در این شرایط پزشک به احتمال زیاد تکرار آزمایش را توصیه می‌کند.
• محدودیت مرجع/ REFERENCE LIMIT: اگر این عبارت در برگه آزمایش شماست، آزمایش باید پس‌از مدت کوتاهی دوباره تکرار شود.
• نیاز به تکرار/ TO BE REPEATED: نتیجه نیاز به تکرار به این معناست که به‌دلیل برخی مشکلات فنی، نمونه برای آزمایش کافی نیست (مثلا مقدار  نمونه کم است یا حین سانتریفیوژ آسیب دیده است).
• ارزیابی انجام نشد/ NOT EVALUATED: به دلایل مختلف نتیجه آزمایش قابل‌اعلام نیست و باید با یک نمونه جدید تکرار شود.
• در حال انجام/ IN PROGRESS: آزمایش هنوز تکمیل نشده و نتایج بعدا اعلام می‌شود.
• < عدد: مقدار اندازه‌گیری شده کمتر از یک عدد مشخص به‌عنوان حد اندازه‌گیری آزمایشگاهی است.
• > عدد: مقدار اندازه‌گیری شده بیشتر از یک عدد مشخص به‌عنوان حد اندازه‌گیری آزمایشگاهی است.
• بالا/  H: نتیجه آزمایش بالاتر از حد نرمال است.
• پایین/ L: نتیجه آزمایش پایین‌تر از حد نرمال است.
• خیلی بالا / HH: نتیجه آزمایش به‌شدت بالاتر از حد نرمال است.
• خیلی پایین/ LL: نتیجه آزمایش به‌شدت پایین‌تر از حد نرمال است.
• غیرطبیعی/ ABNORMAL یا A: نتیجه آزمایش غیرطبیعی است.
• خیلی غیرطبیعی/ CRITICALLY ABNORMAL یا AA: نتیجه آزمایش به‌شدت غیرطبیعی است.

نتایج مثبت کاذب و منفی کاذب چیست؟

جدای از وضعیت سلامت آزمایش‌دهنده، عواملی مثل سن‌و‌سال، جنسیت، رژیم غذایی و سبک زندگی می‌توانند به‌راحتی بر نتیجه آزمایش اثر بگذارند و فاکتور مورد مطالعه را کمتر یا بیشتر نشان دهند. به‌همین‌خاطر در مواردی با نتایج مثبت یا منفی کاذب در آزمایش‌های پزشکی روبه‌رو می‌شویم:

• م.0.نفی کاذب یعنی نتیجه آزمایش شما را سالم و سلامت نشان می‌دهد، درحالی‌که تهدید پنهانی وجود دارد یا به بیماری خاصی مبتلا هستید. 

فراموش نکنید که حتی درصورت دقت بالای آزمایش‌ها، هیچ آزمایشی کامل نیست و برای تصمیم‌گیری قطعی در مورد وضعیت سلامت فرد کافی نیست. کار را باید به کاردان سپرد و تفسیر آزمایش را باید از زبان پزشک شنید! خبر خوب اینکه امروز می‌توانید بدون مراجعه حضوری، تفسیر آنلاین نتایج آزمایش خود را از پزشکان دریافت کنید و خیلی سریع‌تر به پاسخ برسید.

کلام آخر

اکنون که می‌دانید نتیجه آزمایش‌های پزشکی را چطور بخوانید و بهتر درک کنید، لطفا به دانش خود بسنده نکنید. خیلی وقت‌ها قیاس نتیجه آزمایش با مقدار مرجع کافی نیست و باید آزمایش‌های دیگری انجام شود! اگر علاقه یا فرصتی برای حضور در محیط‌های کلینیکی ندارید، تست در منزل را به دکترساینا بسپارید و تفسیر را تلفنی از زبان کارشناسان ما بشنوید.