زوال خانواده در طوفان سهمگین مدرنیته

زندگی خانوادگی پدیده ای جهانی است. قدیمی ترین و اساسی ترین و در عین حال بادوام ترین نهاد انسانی، نهاد خانواده است. مراقبت های اولیه در خانواده صورت می گیرد و نیازهای اساسی در آن تأمین می شود. این نهاد مهم و سرنوشت ساز در زندگی صنعتی و شهری دچار آسیب های فراوانی شده است و از ایفای نقش اساسی خویش باز مانده است.

امروزه ارزش های خانوادگی یا مربوط به خانواده، با ارزش های جهانی در تضاد و تناقض هستند. ارزش های خانوادگی مبتنی بر الزامات وفاداری، همدردی، تعهد به یکدیگر و نظایر آنها بین اعضای خانواده است در حالی که ارزش های امروزی جدید بیشتر تمایل به تخصص، کارآیی و دستیابی به موقعیت اجتماعی بهتر و لذت و منفعت شخصی بالاتر می باشد.

دنیای مدرن و تضعیف کارکردهای خانواده

خانواده کارکردهای مختلفی دارد که اهمیت والای این نهاد مهم تنها در پرتو توجه به ابعاد مختلف آن هویدا می شود. هر گونه بی توجهی به تعدد کارکردهای خانواده، نوعی بی تعادلی ایجاد می کند که به دنبال آن خانواده دچار بحران می شود.

افزایش زمینه های تحریک جنسی که به ویژه با توسعه ابزارهای جدید تکنولوژی شاهد آنیم خانواده ها را به چالش کشانده است.

پژوهشگران افزایش افسردگی را از عوارض سبک زندگی قرن بیستم می دانند که در آن کانون خانواده از هم گسسته است، اکثر مردم در حالی رشد می کنند که در کنار خانواده خود نیستند، والدین وقت کافی را صرف فرزندان خود نمی کنند. همه این استرس ها بر روی هم جمع شده و افراد را در معرض افسردگی قرار می دهد.

مشکل دنیای امروز، بروز بحران هویت در افراد و خانواده هاست. گم کردن جهت و معنای زندگی، افراد را دچار آشفتگی کرده است.

افزایش زمینه های تحریک جنسی که به ویژه با توسعه ابزارهای جدید تکنولوژی شاهد آنیم خانواده ها را به چالش کشانده است. دنیای مدرن عصر تنوع، هیجان و نوآوری است و سرعت این تغییر و تحولات فوق العاده زیاد می باشد. افزایش فشار ناشی از تعدد مشاغل آقایان و فشار مضاعف ناشی از جمع میان کار خانگی و مشاغل رسمی در زنان، همراه با افزایش اضطراب ها و ضعف مهارت زوجین در برقراری ارتباط جنسی نیز، کارکرد جنسی خانواده را تضعیف می نماید.

امروزه خانواده ها در تربیت فرزندان خود با مشکل مواجه شده اند. آنها از پرورش فرزندانی که دارای صلابت شخصیت و هویت اجتماعی باشند عاجزند و فرزندان در مواجهه با بحران ها و مسئولیت های پیش رو بسیار ضعیف و ناپخته عمل می کنند و فرزندسالاری در بسیاری از خانواده ها توازن کنترلی، اقتدار و نظارت والدین را بر هم زده است.

مشکل دنیای امروز، بروز بحران هویت در افراد و خانواده هاست. گم کردن جهت و معنای زندگی، افراد را دچار آشفتگی کرده است و در مشکلات زندگی و خانوادگی، آنان را به استیصال می کشد. بحران هویت خانواده در عصر حاضر یکی از رویدادهای تلخی است که در گذر از زندگی سنتی به مدرن دامنگیر جوامع بشری شده است

بیشتر بخوانیم:

راهکارهایی برای بحران خانواده های مدرن

خانواده سنتی یا مدرن، کدام را می پسندید؟

آسیب های فرا روی خانواده های مدرن

آسیب های خانواده به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم می شوند. آسیب های درونی ناشی از نادیده گرفتن مسائل اخلاقی و حقوقی و عدم رعایت مناسبت، جایگاهها و روابط است که ممکن است از سوی مرد، زن یا فرزند باشد.

شتاب و سرعت برای بهره گیری هر چه بیشتر از زمان و فرصت ها، اخلاق فردی و اجتماعی را تحت شعاع قرار داده است و خانواده سنتی آرام، باثبات و بی دغدغه را تبدیل به خانواده مدرن پر التهاب، سردرگم، بی ثبات و پر اضطراب کرده است.

تکنولوژی و اختراعات رنگارنگ، که برای سهولت بخشیدن به زندگی های امروزی پا به خانه ها گذاشته اند، خود به نوعی خانواده ها را دچار سردرگمی نموده و مصرف گرایی را به خانواده امروزی تحمیل کرده است.

اما آسیب های بیرونی که عوامل آن در خارج از خانواده هستند و خانواده های امروزی را شدیدا تحت تأثیر قرار می دهند؛ می توان به اشتغال زنان بدون محدودیت و توجه به ضرورت ها و نیازها اشاره نمود. در عصر حاضر با ورود وسایل ارتباط جمعی از قبیل روزنامه، کتاب، رادیو، تلویزیون، ماهواره، شبکه های اینترنتی، زندگی خانوادگی دستخوش تغییر گردیده و واکنش هایی را به همراه داشته است.

مدرن و به روز بودن، اصل و تمامیت خانواده ها را به چالش کشیده است. تکنولوژی و اختراعات رنگارنگ، که برای سهولت بخشیدن به زندگی های امروزی پا به خانه ها گذاشته اند، خود به نوعی خانواده ها را دچار سردرگمی نموده و مصرف گرایی را به خانواده امروزی تحمیل کرده است. مشغولیت بیش از حد والدین، آسیب های فراوانی را به فرزندان وارد می کند و خانواده در انجام وظایف با مشکل روبه رو می شود.

تأکید فزاینده بر احساسات عاشقانه، کوچک شدن خانواده های گسترده، کاهش نقش خانواده، انتقال وظیفه آموزش و پرورش از خانه به مدرسه ...، انتقال نقش عاطفی و حمایتی (مهد کودک ها و خانه سالمندان)، افزایش تعداد زنان شاغل در جامعه (عدم حضور مادر در خانه)، تقلیل اقتدار والدین (فرزندسالاری)، استقلال بیش از حد فرزندان، تضعیف پیوندهای خویشاوندی و جدایی اجتماعی و روانی خویشاوندان ... بعضی از دگرگونی هایی است که با پیدایش تکنولوژی در خانواده ایجاد شده است.

پی نوشت:

این متن خلاصه ای است از مقاله "خانواده در هیاهوی مدرنیسم" به قلم سرور اسفندیاری که در شماره 178 مجله "پیام زن" منتشر شده است.