«آنکه گفت آری، آنکه گفت نه» +عکس

نمایش «آنکه گفت آری، آنکه گفت نه» به بازنویسی و کارگردانی هومن رهنمون و ترجمه زنده‌یاد مصطفی رحیمی از هفتم تیر ماه اجرایش را در تماشاخانه مهر حوزه هنری آغاز می‌کند.

این نمایش برداشتی آزاد از نوشته «برتولت برشت» نمایشنامه‌نویس آلمانی است که در ژانر اجتماعی و با موضوعات مرتبط با مسائل مردم به صحنه می‌رود.

در خلاصه داستان این نمایش آمده است که روستایی دچار یک بیماری واگیردار است. آموزگار روستا و یکی از شاگردانش همراه عده‌ای دیگر برای یافتن درمان به آن سوی کوه‌ها می‌روند. دارویی نمی‌یابند اما ....

درباره این نمایش با هومن رهنمون بدین شرح گفت‌وگو کردیم:

* درباره نمایشنامه برشت بگوید، با توجه به اینکه نمایشنامه نگاشته شده سالهای دور است به چه صورت به بازنویسی آن پرداختید؟

سالها بود که علاقه داشتم این نمایشنامه را با هنرجویانم کار کنم. یک سال پیش احساس کردم که با توجه به شرایط فعلی خود و جامعه وقتش رسیده است در نتیجه دست به کار شدم. همانطور که اشاره کردید این نمایشنامه حدود ۶۰ سال پش برای اولین بار توسط خود برشت اجرا شده است، از آن زمان تاکنون هم نگاه ما و هم دنیا به لحاظ فرهنگی و مختصات فکری تغییر کرده است.
به همین جهت کار را بازنویسی کردم، اتفاقات زیادی در این کار افتاد که البته در نگاه برشت نبود و سعی کردم نگاه برشت را حفظ کنم اما تغییرات لازم را هم اعمال کنم.

*پس به متن وفادار نماندید؟

خیر من اصولا به متن خیلی وفادار نیستم، تغییراتی که فکر می‌کنم در هر متنی که باشد اعمال می‌کنم و اینجا هم اتفاقی که مثل همیشه افتاد همین بود، بنابراین نعل بالنعل کار کردن هدف من نیست.

*چند بازیگر در این نمایش حضور دارند؟
متن با ۳ پرسوناژ اصلی و ۷ همسُرا توسط برشت نوشته شده است که در این اجرا با نزدیک به 50 نفر اجرا می‌شود. خیلی اتفاقات در حوزه اکت از طراحی تابلوها و دیگر وقایع هم براساس متن صورت گرفت.
طی دهه‌های پنجاه و شصت در ایران قرائت‌هایی از برشت وجود داشت و طوری برشت به ما معرفی شد که اکثرا شعارزده و به شدت خشک بود،‌ ما هم خیلی شناختی بر او نداشتیم اما بعدها که با زبان او و جغرافیای او آشنا شدم به ویژه زمانی که در آلمان زندگی کردم، متوجه شدم که برشت خیلی روان‌تر، مهربان‌تر و طنازتر است.

آن چیزهایی که در دهه‌های قبل از برشت می‌دانستم وحی منزل نیستند که قرائت‌هائی کاملا شخصی و گاه دور از خود برشت هستند. ضمن ادای احترام به تمام پیشینیان باید بگویم گاهی بعضی از وجوه آثار برشت در تئاترهای فارسی دور از نظر باقی مانده‌اند. او در بسیاری قصه‌های عامیانه مفاهیم عمیقی کشف کرده و پیام‌های پیچیده ای را با ساده ترین شکل بیان کرده است.

بنابراین من هم سعی کردم از یک ضرب المثل و اتفاق جاری در گیتی تا هر چیز دیگر که برشت مطرح کرده را طور دیگر نگاه کنم جوری که همیشه وجود نداشته است.

این اواخر در ایران هم کارهای بدیعی از برشت ارائه شده مثلا آقای دانش فهم بالایی از برشت دارند.
به نظرم این اثر نگاهی در معرفی کاملتر و جامع تر از برشت در جامعه نوآموزان و هنرجویان تئاتر به علاوه در جامعه امروز محسوب می‌شود.

*خود برشت این نمایشنامه را چگونه اجرا کرده بود؟

برشت یک بار این کار را نیمه اجرا کرده است، یعنی بخش آنکه گفت آری بعد مورد هجوم منتقدین وقت قرار گرفته و به آن «آنکه گفت نه» را هم اضافه کرد، سال‌ها این کار در چنیدن زبان با همین وضعیت اجرا شد، من خودم شاید ده یا پانزده بار با سه ـ چهار زبان این کار را دیدم، آنچه دراین کار ما اتفاق افتاده یک بخش وسط هم هست، حتی در بخش «آنکه گفت نه» هم تغییرات دیگری صورت گرفته است.

شخصیت تازه‌ای هم به نام راوی به کار افزوده شده است که «آنکه گفت آری» تحت مدیریت او اجرا می‌‌شود و بعد از پایان آنکه گفت آری کنشگران دیگر نمایش از او تقاضا می‌کنند که اجازه دهد یک بار هم آنها روایت کنند و راوی مقاومت می‌کند و در نهایت هم شکست می‌خورد، هر چند شکستش زیبا و قوی است چرا که می‌پذیرد و در جریان آنکه گفت نه هم شرکت می‌کند.

بنابراین آنکه گفت نه به واسطه گروه جدید کنشگران نمایش دوباره روایت می‌شود و  در روایت دوباره ما همه چیز تغییر یافته است،‌ میزانس‌ها وضعیت کلاسیک و کمپوزوسیون و وضعیت‌های متقارن، طراحی لباس میزانسن‌ها همه تغییر می‌کنند و به وضعیت‌های شبیه به مدرن و آوانگارد نزدیک می شوند، موزیک ناگهان از پیانو وویالونسل به درامز و ترومپت و گیتار الکتریک تغییر می‌کند.

تغییراتی در کار هم نسبت به شرایط امروز وجود دارد و در عین حال یک اتفاقات اجتماعی هم هست که در این رابطه ترجیح می‌دهم حرفی نزنم تا ذهن تماشاگر باز باشد .

*اجرایتان تا چه زمانی است؟
ما تا پایان تیر ماه در حوزه اجرا خواهیم داشت.

*علت انتخاب حوزه هنری برای اجرا چه بود؟

من از شما می‌پرسم که چرا حوزه نه؟ حوزه یا هر سالن دیگری به من امکان اجرا می‌داد، به عنوان تولید کننده با کمال میل بررسی می کردم اگر اینکار را نمی‌کردم خطا بود، من هر جایی امکان اجرا داشته باشم این کار را انجام می‌دهم. 
در بخش بازبینی در نهایت احترام و تفاهم همه چیز پیش رفت، در عرصه جریانات مربوط به کارهای صحنه و فنی و هم کوچکترین اختلاقی در جریان همکاری ما وجود نداشت. بنابراین به این همکاری مفتخر هستم.
در حال حاضر پیش فروش روزهای اول انجام شده و روز نخست کامل به فروش رفته و روزهای دیگر هم درحال فروش است.

انتهای پیام/