جزئیات آخرین مناقشه اشتغالی دولت دهم

به گزارش پارس به نقل از مهر، یکی از مهمترین چالشهای کشور در سالهای اخیر فشار تقاضا برای ورود به بازار کار و از بین رفتن تعادل در عرضه و تقاضای نیروی کار بوده است. به عبارت ساده تر، در یک دهه اخیر به میزانی که کارجویان برای ورود به اشتغال آماده شدند، فضا برای پذیرش همه آنها ایجاد نشد و این مسئله باعث بیرون ماندن بخش قابل توجهی از کارجویان جوان کشور از بازار کار و به اصطلاح بیکاری آنها شد.

طبق آمارهای موجود و اظهارات سال های اخیر مقامات دولتی، با جود افزایش یکباره جمعیت در دهه ۶۰ و رسیدن آنها به بازار کار در دهه ۸۰ و ۹۰، سالیانه کشور با ۱ تا ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر متقاضای ورود به بازار کار مواجه خواهد بود که در صورت عدم ایجاد شرایط پذیرش این میزان کارجو در بخش های مختلف اقتصادی، کشور با انباشتی از تقاضای کار روبرو خواهد شد.

انباشت تقاضا برای کار

تنها در زمان فعالیت دولت های نهم و دهم اگر سالیانه ۱ میلیون نفر نیز برای ورود به بازار کار محاسبه شود، امروز این تعداد تقاضا به بیش از ۷ میلیون نفر رسیده است. به عبارتی از سال ۸۴ تا پایان ۹۱ به میزان ۷ میلیون تقاضای جدید کار در کشور مطرح شده است.

طبق آمار مرکز آمار ایران، هم اکنون کشور با حدود ۳ میلیون نفر بیکار (با فرض شاغل دانستن افراد با ۱ ساعت کار با مزد و یا بدون مزد در هفته) مواجه است که شانس ورود به بازار کار را پیدا نکرده اند و این مسئله نه تنها باعث انفجار تقاضا از سوی خانواده ها و جستجوی شغل شده است، بلکه دولت را نیز با یکی از بزرگترین تقاضاها از سوی مردم مواجه کرده است تا جایی که در سال های اخیر در جریان سفرهای استانی، بنا به گفته مقامات دولتی، درخواست شغل از مهم ترین اولویت ها و خواسته های جدی مردم بوده است.

با وجود اینکه تا ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار کارجوی جدید هر ساله متقاضی ورود به بازار کار کشور می شوند، اما اقتصاددانان معتقدند ظرفیت فعلی اشتغال زایی در کشور به ۸۰۰ هزار فرصت سالیانه نیز نمی رسد و با فرض استفاده از تمام ظرفیت شغل آفرینی نیز با ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار کسری فرصت شغلی مورد نیاز مواجه خواهیم بود.

انفجار جستجوی کار توسط جوانان

پیش تر مسئولان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده اند رشد یکباره و جهشی جمعیت کشور در دهه ۶۰ باعث شده تا امروز صدها هزار کارجوی جوان و اغلب تحصیل کرده متقاضی ورود به بازار کار باشند در حالی که زیرساخت های لازم و توان پذیرش مناسب همه آنها فراهم نشده است.

کارشناسان بازار کار کشور معتقدند این وضعیت دست کم تا نیمه دهه ۹۰ نیز ادامه خواهد یافت و تا آن زمان بازار کار همچنان با چالش بیکاری کارجویان متولد دهه ۶۰ مواجه خواهد بود. ضمن اینکه نباید از یاد برد که بخشی از کارجویان متولد سال های اول دهه ۷۰ نیز این روزها آماده ورود به عرصه واقعی کار می شوند و در صورت ادامه روند فعلی، بخشی از دهه هفتادی ها نیز به خیل بیکاران خواهند پیوست.

متاسفانه امروز بیکاری به یکی از بزرگترین و جدی ترین مسائل خانواده ها تبدیل شده است تا جایی که در سال های ورود کارجویان به عرصه اشتغال، خانواده ها یکی از پرچالش ترین سال ها و پر دغدغه ترین مسائل خود را تجربه می کنند.

در روزهای پایانی فعالیت دولت دهم و آماده شدن کارها برای ورود دولت تدبیر و امید به عرصه اقتصادی کشور؛ آمارهای گوناگونی از اشتغال زایی و بیکاری توسط مقامات ارشد دولتی و همچنین دکتر روحانی؛ رئیس جمهور منتخب مردم ایران مطرح شده است. در واقع پرداختن به موضوع اشتغال توسط مقامات ارشد دولتی و وجود حساسیت های مختلف در اینباره این پیام را به جامعه منتقل می کند که امروز بیکاری جزو چند چالش بزرگ کشور بوده و موفقیت در آن از بزرگترین دستاوردهای دولت ها محسوب شده و شکست سیاست ها باعث افت چشمگیر معدل کاری یک دولت می شود.

شکست سیاستها یا موفقیت بزرگ؟

با فرض استناد قطعی به آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران به عنوان مرجع رسمی اعلام آمارهای کشور؛ در صورت حفظ روند اشتغال زایی ۷ سال اخیر ۵۰ سال زمان نیاز است تا ۳ میلیون بیکار کشور به شغلی دست پیدا کنند. آمارهای رسمی مرکز آمار ایران طی ۷ سال اخیر نشان می دهد که از سال ۸۵ تا ۹۱ تعداد شاغلان کشور از ۲۰ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر به ۲۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر رسیده است.

این یعنی طی ۷ سال اخیر تنها ۴۰۰ هزار نفر معادل سالانه ۵۷ هزار و ۱۴۲ نفر به تعداد شاغلان کشور ما افزوده شده است. اگر بخواهیم این محاسبه را روزانه کنیم آن وقت به این نتیجه می رسیم که در اقتصاد فعلی ایران روزانه ممکن است ۱۵۶ نفر به شغلی دست پیدا کنند.

حال اگر به آخرین آمار سالانه مرکز آمار ایران مراجعه می کنیم می بینیم که در پایان سال ۹۱ تعداد بیکاران کشور بیش از ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر بوده است. با توجه به تجربه اقتصاد ۷ سال اخیر ایران و امکان دستیابی ۱۵۶ نفر در روز به یک شغل می توان گفت که برای شاغل شدن ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر بیکار فعلی کشور به گذر ۱۸ هزار و ۵۸۹ روز معادل بیش از ۵۰ سال زمان نیاز است، البته این در شرایطی است که تعداد بیکاران کشور ثابت بماند.

روزانه چند نفر شاغل می شوند

از سوی دیگر ۷ سال اخیر بهترین دوران نفتی تاریخ اقتصاد ایران بوده است. طبق آمارهای منتشر شده طی این سال ها حدود ۸۰۰ میلیارد دلار درآمدهای نفتی نصیب اقتصاد ایران شده است اما با وجود این روند اشتغال زایی در اقتصاد ایران در خوش بینانه ترین حالت نشان می دهد که طی این سال ها تنها ۱۵۶ نفر در روز و ۴ هزار و ۶۹۵ نفر نیز در هر ماه به شغلی دست یافته اند چرا که اگر به آمارهای اخیر برخی اقتصاددانان از وضعیت اشتغال کشور مراجعه کنیم می بینیم زمان مورد نیاز برای شاغل شدن همه بیکاران کشور رقمی ۴ برابر ۵۰ سال مورد اشاره است.

طبق آمارهایی که اخیرا در یک برنامه تلویزیونی ارائه شده بود در دوران فعالیت دولت اخیر سالانه تنها ۱۴ هزار و ۲۰۰ شغل خالص ایجاد شده است (موضوعی که در روزهای اخیر مورد اشاره دکتر روحانی؛ رئیس جمهور منتخب مردم ایران قرار گرفته است) .

با وجود این ارقام بزرگ برای مدت زمان مورد نیاز شاغل شدن همه بیکاران، نباید آمارهای اشتغال زایی دولتمردان را هم نادیده گرفت. اسدالله عباسی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در روزهای اخیر اعلام کرد دولت های نهم و دهم موفق شده اند ۷ میلیون شغل در کشور ایجاد کنند. هرچند دولتمردان مدعی ایجاد ۷ میلیون شغل طی سال های اخیر هستند اما به دلیل نوسان های اقتصادی و ریزش برخی مشاغل از دیگر سو، آنچه در آمارهای رسمی مرکز آمار ایران خود را نشان داده ایجاد ۴۰۰ هزار شغل طی ۷ سال اخیر بوده است.

سالی ۸۷۵ هزار شغل ایجاد شد؟

حمید حاج اسماعیلی در گفتگو با مهر با بیان اینکه مشکل اصلی بروز شبهه ها و برداشت های گوناگون از عملکرد دولت ها در نحوه ارائه آمار و استفاده صحیح و شفاف از شاخص ها است گفت: نرخ مرگ و میر، آمار تولدها، جمعیت فعال کشور و آمار بیکاران در کشور توسط مراکز رسمی به ثبت می رسد و به آسانی می توان به آنها مراجعه کرد.

این کارشناس بازار کار اظهار داشت: با وجود اینکه به تازگی مرکز آمار ایران هر ۵ سال یکبار آمارها را به روز می کند می توان به آسانی نتایج را رصد کرد. با این حال، اشتغال زایی سالیانه ۱۴ هزار فرصت در کشور نیز قابل دفاع نیست چرا که هم اکنون ۲۵ درصد از مشاغل ایجاد شده در کشور فاقد بیمه هستند؛ بنابراین در آمارهای رسمی وجود ندارد.

حاج اسماعیلی همچنین به امکان جا به جایی نیروها در مشاغل گوناگون اشاره کرد و افزود: با این حال سوال بزرگ این است که چرا نهادهای بزرگی مانند مجلس و برخی دستگاه های نظارتی نباید آمارهای ارائه شده را بپذیرند؟ چرا آمارها از شفافیت لازم برای استفاده در تصمیم گیری های اقتصادی برخوردار نیست؟

وی ادامه داد: دکتر روحانی به تازگی اعلام کرده است بین گزارش های مقامات دولتی و آمارهای مراجع رسمی اختلاف بسیار بالایی وجود دارد. بنابراین آمارگیری ها باید با رعایت نکات فنی، قابل استناد باشد.

آمارها قابل لمس نیست

نماینده کارگران در هیئت حل اختلاف بیان داشت: با احترام کامل به دولت دهم، چگونه است که نرخ تورم ۳۵ درصد اعلام می شود اما در واقعیت جامعه این موضوع قابل لمس نیست و مردم می گویند افزایش یکباره قیمت ها بسیار شدید و با شیب تندی اتفاق افتاده است؟

به گفته حاج اسماعیلی، امروز آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمارایران با یکدیگر متفاوت است و این موضوع قابل تامل است. در هیئت های حل اختلاف کارگر و کارفرما می بینیم که تعدیل نیرو صورت می گیرد و طبق پردازش می شود گفت ۵۰ درصد کارگاه ها به تعطیلی کشیده شده است.

وی تاکید کرد: حداقل تا ۲ سال آینده کشور همچنان با پیک تقاضا برای کار و جمعیت جوان و کارجو مواجه خواهد بود و در صورت عدم اصلاح روندهای فعلی، بیکاری همچنان به عنوان یکی از چالش های مهم کشور باقی خواهد ماند.

خلاصه محاسبات با استناد به گزارش مرکز آمار ایران

در فاصله سال های ۸۵ تا ۹۱ (۷ سال) تعداد جمعیت فعال کشور از ۲۰ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر به ۲۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر افزایش یافته است.

بر این اساس، در هر سال ۵۷ هزار و ۱۴۲ نفر وارد بازار کار شده اند. این تعداد در ماه ۴ هزار و ۶۹۵ نفر و در هر روز نیز ۱۵۶.۵ نفر خواهد شد.

جهت شاغل شدن ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر (آمار بیکاران کشور در پایان سال ۹۱) بر مبنای روند ۷ سال اخیر ۱۸ هزار و ۵۳۰ روز معادل حدود ۵۱ سال زمان نیاز است، با فرض اینکه تا آن زمان دیگر بیکار جدیدی به آمارها اضافه نشود!

محاسبات بر مبنای گزارش وزیر تعاون، کار و رفاه

در طول ۸ سال فعالیت دولت های نهم و دهم ۷ میلیون شغل ایجاد شده است. بنابراین در هر سال ۸۷۵ هزار شغل جدید در کشور ایجاد شد و در هر ماه نیز حدود ۷۲ هزار و ۹۱۷ شغل جدید و در هر روز نیز ۲ هزار و ۳۹۷ شغل جدید به بازار کار کشور اضافه شد.

با روند فعلی و طبق گزارش وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای حل مشکل بیکاری باقیمانده بیکاران کشور بدون احتساب کارجویان جدیدی که در آینده به جمع متقاضیان کار کشور خواهند پیوست (تعداد فعلی ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر) ۳ سال زمان نیاز است.