رکورد هدر دادن گازهای همراه نفت در دولت دوازدهم شکست+نمودار

سازمان برنامه و بودجه معتقد است اعمال تحریم و موانع خارجی در کنار عدم همکاری دستگاه ها، مقامات و اشخاص مرتبط، مهمترین دلایل عدم تحقق هدف کمی در زمینه کاهش گازهای همراه سوزانده شده در کشور بوده است.

در این گزارش آمده است: میزان گازهای سوزانده شده همواره یکی از چالش های صنعت نفت در سال های گذشته به شمار می‌رفته است و در حال حاضر، میزان گازهای همراه سوزانده شده در کشورهای منطقه بجز عراق به مراتب کمتر از ایران است.

*هدر رفت میلیاردها دلار ثروت کشور در میادین نفتی

 گازهای همراه نفت یکی از محصولات جانبی تولید نفت خام هستند و همراه با آن از میدان‌های نفتی برداشت می‌شوند. با فرآورش اولیه این گازها، می‌توان گاز سبک و مایعات گازی (NGL) تولید کرد و این محصولات می‌تواند به‌عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی به‌کار گرفته یا صادر شود. به‌رغم ارزش اقتصادی قابل توجه گازهای همراه نفت، طی دو دهه اخیر حدود 40 درصد از این گازها در کشور سوزانده شده و به هدر رفته است که سالیانه میلیاردها دلار خسارت به کشور وارد کرده است.

میزان گازهای همراه نفت سوزانده شده در سال ۹۶، تقریبا معادل گاز تولیدی دو فاز پارس جنوبی است. به عبارت دیگر، می‌توان این اتفاق را اینگونه تشبیه کرد که در سال ۹۶ دو فاز پارس جنوبی با ظرفیت کامل در حال فعالیت بوده ولی تمام گاز تولیدی آنها، به هدر رفته است که به جز ایجاد آلودگی شدید، خسارت اقتصادی سنگینی به کشور وارد کرده است. کارشناسان اعتقاد دارند در صورت استفاده از این گازها برای تولید برق، امکان تولید سالانه ۷ هزار مگاوات برق و کسب درآمدی حدود ۲ میلیارد دلار در سال وجود داشت. همچنین در صورت صادرات این حجم از گازهای همراه نفت و محصولات حاصل از پالایش آنها، از هدررفت ۵.۵ میلیارد دلار در سال از سرمایه‌های ملی جلوگیری می‌شد.

گفتنی است میزان گازهای همراه نفت سوزانده شده در سال ۹۶، بیشترین رقم مذکور در دو دهه اخیر بوده است. زیرا براساس آمارهای موجود در ترازنامه هیدروکربوری کشور (منتشر شده توسط وزارت نفت)، میزان سوزانده شدن گازهای همراه نفت در سال های ۷۵ تا ۹۵ همواره کمتر از ۴۵ میلیون متر مکعب در روز بوده است.

میزان گازهای همراه نفت سوزانده شده در سال های ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۶

*تاکید قوانین و اسناد بالادستی بر جمع آوری گازهای همراه نفت

این اتفاق در حالی رخ داده است که براساس ماده 48 قانون برنامه ششم توسعه وزارت نفت مکلف بوده است همه طرح‌های جمع‌آوری، مهار، کنترل و بهره برداری از گازهای همراه تولید و مشعل در همه میادین نفتی و تأسیسات صنعت نفت را با تعیین نرخ عادلانه خوراک، ظرف مدت حداکثر سه ماه از تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون از طریق فراخوان به مردم و بخش غیردولتی واگذار کند به گونه‌ای که تا پایان برنامه حداقل نود درصد گازهای مشعل مهار و کنترل شده باشند.

همچنین جمع آوری گازهای همراه نفت سوزانده شده جزو برنامه های زنگنه برای تصدی پست وزارت نفت دولت دوازدهم بود. در توضیح این موضوع در برنامه زنگنه که اواسط مردادماه و همزمان با معرفی او به مجلس برای کسب رای اعتماد، منتشر شد، آمده است: «اجرای طرح No Flare به نحوی که در پایان دولت دوازدهم بخش عمده و اصلی گازهای همراه نفت در دریا و خشکی، در مشعل‌ها سوزانده نشود. اجرای طرح‌های ان‌جی‌ال3100 و3200، 2300 و ان‌جی‌ال خارگ و پالایشگاه عظیم بیدبلند 2 از جمله اقدامات اساسی در این حوزه است. این طرح علاوه‌بر آثار مثبت اقتصادی، واجد اثرات بسیار مهم زیست‌محیطی نیز خواهد بود».

به علاوه، «جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت در مشعل‌ها» یکی از اولویت های وزارت نفت دولت دوازدهم است و در ضمایم حکم بیژن زنگنه وزیر نفت که توسط حسن روحانی رئیس جمهور صادر شده، آمده است.

*عملکرد ضعیف وزارت نفت دولت روحانی در زمینه جمع آوری گازهای همراه نفت

زنگنه در دولت های یازدهم و بخصوص دوازدهم اظهارات فراوانی درباره ضرورت جمع آوری گازهای همراه نفت سوزانده شده داشته و وعده های متعددی در این زمینه داشته است. با این وجود، عملکرد وزارت نفت دولت روحانی در این زمینه، ضعیف و ناامیدکننده است.

در جلسه مورخ ۲۴ دی‌ماه ۹۳ شورای وزارت نفت که با حضور وزیر نفت و برخی از مدیران ارشد این وزارتخانه تشکیل شد، چهار طرح NGL یعنی ان جی ال‌های  ۲۳۰۰ و ۳۱۰۰ و ۳۲۰۰ و خارک بعنوان پروژه های اولویت دار بهره برداری از گازهای همراه نفت از بین پروژه های متعدد مشخص شدند. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که روند پیشرفت چهار طرح فوق علی رغم گذشت حدود چهار سال از مصوبه وزارت نفت درباره در اولویت قرار گرفتن آنها، همچنان بسیار کند است و امید چندانی برای تکمیل هیچکدام از این طرح ها تا پایان دولت دوازدهم نیست.

اخیرا هم سازمان برنامه و بودجه در گزارشی اعلام کرده است: طی بازدیـدهای نظـارتی کارشناسـان این سازمان، ان جی ال 3200 غـرب کــارون علیرغم واگذاری به بخش خصوصی متوقف گردیده است زیرا  به مدت 6 سال متوالی پیشرفت پروژه فقط 32 درصد می باشد.

*مشکل کجاست؟

 مهم‌ترین دلیل کم توجهی وزرای نفت دولت‌های مختلف بخصوص زنگنه به سوزانده شدن حجم عظیمی از گازهای همراه نفت که سال‌هاست خسارتی چندین میلیارد دلاری برای کشور به همراه دارد، این است که این افراد مهم‌ترین وظیفه خود را افزایش تولید و صادرات نفت و گاز می‌دانستند و هیچ‌گاه موضوعات مرتبط با کاهش اتلاف انرژی مانند جلوگیری از هدررفت گازهای همراه نفت در اولویت آنها نبوده است و صرفا گاهی اوقات وعده‌هایی در این زمینه می‌دهند.

همچنین قطعا اگر کشورمان دارای منابع گسترده نفت و گاز نبود و نهادهای نظارتی در این موضوعات به خوبی به وظایف خود عمل می‌کردند، شاهد تداوم فاجعه سوزانده شدن حجم عظیمی از گازهای همراه نفت نبودیم. البته خوشبختانه وزارت نفت در سال‌های اخیر، قبول کرده است که به دلیل مشکلات مالی و مدیریتی، سرعت و توان لازم برای بهره‌برداری از این سرمایه ملی را ندارد و باید شرایط لازم برای حضور بخش غیردولتی که علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری در این بخش دارد، فراهم کند و این کار را به آنها بسپارد. اما همچنان اشکالاتی در این زمینه وجود دارد و سیاستگذاری‌های وزارت نفت در این راستا چندان موثر نبوده است.