رویکرد غرب در قبال ایران؛ تعامل یا تقابل؟

به گزارش پارس ، به نقل ازفارس، فروردین ماه سال گذشته بود که بعد از وقفه چند ماهه، تهران و گروه ۱+۵ در استانبول گردهم آمدند تا مذاکره درباره فعالیت هسته ای ایران را از سر بگیرند. ظاهرا ماحصل اولین نشست از دور جدید گفت وگوها، برای هر دو طرف خوشایند بود چراکه بارقه ای از امید برای حل این بن بست ۹ ساله به همراه داشت.

کشورهای غربی در نشست استانبول ۲ برای شناسایی حق هسته ای ایران طبق معاهده ان پی تی روی خوش نشان داده و برای نخستین بار بر اتخاذ رویکرد « گام به گام و متقابل» تاکید کرده بودند.

اما این امید دیری نپایید. ظرف ۴۰ روز همه چیز زیر و رو شد؛ « اقبال» گسترده به مذاکرات استانبول جای خود را به « سردی و بلاتکلیفی» در نشست بغداد داد تا به این طریق دورنمای توافق نهایی میان ایران و طرف غربی، بار دیگر در هاله ای از ابهام فرو رود.

درباره چرایی این چرخش، دو موضوع مطرح است؛ یکی اینکه ۱+۵ در حالی وارد نشست بغداد شد که پیش فرض هایی کاملا مشخص و شکل گرفته درباره نحوه رفتار ایران در این دور گفتگوها داشت. مجموعه آدرس های خارج شده از ایران در فاصله ۲۵ فروردین یعنی نشست استانبول ۲ تا ۳ خرداد، غرب را درباره ۳ موضوع به جمع بندی رسانده بود؛ نخست، این احساس در غرب شکل گرفته بود که ایران خود را برای واگذاری برخی امتیازها آماده کرده، تحلیل دوم نزد غربی ها این بود که درون مردم ایران هم نوعی توقع مصالحه شکل گرفته و سومین تحلیل این بود که ایران نیازمند تداوم مذاکرات است و علاقه ای به قطع آن ندارد.

بر مبنای این ارزیابی ها، دید غرب این بود که قادر خواهد بود در مذاکرات بغداد درباره برخی موضوعات خاص مثلا غنی سازی ۲۰ درصد امتیازهایی را از ایران دریافت کند. به دلیل همین اشتباه محاسباتی درباره توقعات جامعه ایرانی و الگوی مذاکراتی تیم ایرانی بود که غرب در این مذاکرات، یک « درخواست یک گامی» از ایران مطرح کرد و آینده مذاکرات را به اجابت آن از سوی ایران گره زد.

این موضوع به وضوح نشان می دهد طرف غربی به هیچ عنوان قصد لغو تحریم ها علیه ایران را ندارد و صرفا در صدد است با مقصر جلوه دادن تهران به کم کاری در مذاکرات، زمینه را برای اجماع جهانی علیه ایران فراهم کند.

لابی صهیونیست ها برای تاثیرگذاری بر مذاکرات بغداد

عامل دومی که به تغییر موضع غرب منجر شد را باید در مجموعه لابی گری های سران اسرائیلی جستجو کرد. از جمله این اقدامات می توان به سفر یعکوف آمیدور، رییس شورای امنیت داخلی اسرائیل به سه شهر اروپایی لندن، برلین و بروکسل به منظور رایزنی درباره مساله هسته ای ایران اشاره کرد که در نهایت منجر به سفر شخص کاترین اشتون، به عنوان نماینده گروه ۱+۵ به اراضی اشغالی و جلب نظر مساعد صهیونیست ها درباره نشست استانبول شد.

درست بعد از این دیدارها و رایزنی ها بود که غرب در نشست بغداد « نسخه اسرائیلی» خود را برای ایران پیچید و برخلاف نشست پیشین، سه درخواستی را مطرح کرد که پیشتر از زبان بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل شنیده شده بود؛ یعنی تعلیق همه فعالیت های غنی سازی اورانیوم ایران، انتقال اورانیوم غنی شده با غلظت ۲۰ درصد به کشور ثالث و تعطیلی تاسیسات هسته ای فردو.

تهدید به تشدید تحریم ایران در آستانه نشست مسکو

در فاصله نشست بغداد تا مسکو نیز این تحرکات کماکان ادامه داشته که ظهور و بروز آن در برخی اظهارنظرهای مقامات آمریکایی کاملا مشهود است. از جمله این موارد می توان به سخنان دیوید کوهن، معاون وزیر خزانه داری آمریکا هنگام سفر به اراضی اشغالی و دیدار با دنی ایالون، معاون وزیر خارجه اسرائیل اشاره کرد که مدعی شد: « اگر مذاکرات مسکو نتیجه بخش نباشد، آمریکا برای اعمال تحریم های جدید با اسرائیل مشورت خواهد کرد! » کوهن که خود یهودی است، اسرائیلی ها را پیشنهاد دهندگان خلاقی در زمینه تحریم ایران خواند و تاکید کرد که در صورت شکست مذاکرات مسکو، حتما فشارها بر ایران تشدید خواهد شد.

به نظر می رسد بحث تشدید فشارها بر ایران پس از آن مطرح شد که هم آمیدور و هم نتانیاهو طی رایزنی های خود با مقامات آمریکایی و اروپایی از احتمال اقدام یکجانبه علیه ایران سخن به میان آوردند. در همین راستا بود که دولت اوباما پس از نشست بغداد برای منصرف کردن اسرائیل از اقدام یکجانبه علیه ایران، به مقامات اسرائیلی قول داد اگر دور بعدی مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ در مسکو بار دیگر به بن بست برسد، تحریم های آمریکا و اروپا علیه ایران افزایش یابد.

به این ترتیب، مذاکرات مسکو نیز همانطور که پیش بینی می شد، به هیچ توافقی منجر نشد و این دور از گفت وگوها پس از برگزاری سه نشست به بن بست رسید و پایان یافت.

پیشنهاد لغو تحریم طلا  در ازای کاهش آمادگی فردو

با این حال، ایران و ۱+۵ بعد از ۸ ماه سکوت، بار دیگر مذاکره را بهترین راه برای حل مشکلات فیمابین خود یافتند؛ از این رو تصمیم گرفتند ۸ اسفند در آلماتی قزاقستان گردهم بیایند تا شاید راهی برای حل این بن بست بیابند.

اما چند روز پیش از برگزاری مذاکرات، اتفاقی رخ داد که نتیجه مذاکرات را شروع نشده، در هاله ای از ابهام فرو برد. حدود یک هفته به مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ زمان باقی بود و طرف غربی از بسته های پیشنهادی جدید خود برای ارائه به تهران و دریافت امتیاز در قبال آنها سخن می گفت.

تا اینجا، همه چیز طبق روال همیشگی به نظر می رسید، اما در واقع، چنین نیست. نکته غیرعادی ماجرا نیز به یکی از مفاد بسته پیشنهادی غربی ها مربوط می شد. این بار شش کشور درگیر در مذاکرات هسته ای با ایران، از تهران خواستند در برابر « لغو ممنوعیت تجارت طلا» ، آمادگی سایت غنی سازی فردو در نزدیکی قم را کاهش دهد.

ماجرا از همین جا شروع می شود. ۱۷ بهمن ماه بود که دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران اعلام کرد، در پی گفت وگوی تلفنی میان علی باقری و هلگا اشمید، معاونان جلیلی و اشتون، ایران و ۱+۵ توافق کرده اند تا دور جدید گفت وگوها را ۸ اسفند سال جاری در قزاقستان برگزار کنند.

یک هفته بعد یعنی درست ۲۱ بهمن ماه بود که آمریکا دور جدیدی از تحریم ها را علیه ایران اعمال کرد که این تحریم ها معاملات فلزات گرانبها از جمله طلا با ایران را ممنوع کرد.

اما نکته این دور از تحریم ها این بود که حدود ۵ روز بعد از اینکه زمان و مکان مذاکرات تهران و ۱+۵ مشخص و قطعی شد، آمریکا تحریم های جدیدی علیه معامله طلا با ایران اعمال کرد و جالب تر اینکه یک هفته بعد از اعمال این تحریم ها، یعنی ۲۸ بهمن دیپلمات های اروپایی از شرط جدید غرب برای موفقیت مذاکرات خبر دادند و آن چیزی نبود جز « لغو تحریم های جدید علیه مبادله طلا» در قبال دریافت امتیاز « کاهش آمادگی  سایت غنی سازی فردو» !

با این تفاسیر، ظاهرا، تحریم علیه مبادله طلا با ایران، با برنامه ریزی قبلی در حد فاصل قطعی شدن زمان گفت وگو و تاریخ برگزاری آن اعمال شده بود. به این ترتیب به نظر می رسید غربی ها، در آستانه برگزاری دور تازه گفت وگوها با ایران، تدبیری را اندیشه اند که بدون نیاز به عقب نشینی از اقدامات پیشین خود و نیز بدون نیاز به حذف تحریم های قدیمی تر، امتیاز بزرگی چون تعلیق سایت فردو را از تهران بگیرند.

البته این همه آنچه غربی ها پیشنهاد دادند، نبود. یک مقام آمریکایی همان زمان جزئیاتی از بسته پیشنهادی کشورهای ۱+۵ به ایران را بازگو کرد که در آن طرف غربی، کنترل فعالیت غنی سازی ۲۰ درصدی ایران، تعلیق فعالیت های جاری در تاسیسات هسته ای فردو، افزایش پادمان های هسته ای و شفافیت بیشتر در فعالیت های بازرسی آژانس را خواستار شده بود. همچنین بسته پیشنهادی جدید، برخلاف بسته قبلی به ایران اجازه می داد مقدار کافی از سوخت غنی شده ۲۰ درصدی که برای مقاصد پزشکی لازم است را تولید و ذخیره کند.

با این حال، مذاکرات آلماتی با توافق بر برگزاری نشست کارشناسی در ۲۸ اسفند و انجام دور دوم گفت وگوها در همان شهر که به نشست آلماتی ۲ معروف شد، پایان یافت.

درخواست ۱+۵ برای زمان به منظور رایزنی با پایتخت هایشان

مذاکرات آلماتی ۲ نیز ۱۶ و ۱۷ فروردین در هتل ریکسوس برگزار شد. هر چند روز نخست نشست، با برگزاری دو نوبت مذاکره و نیز دو دیدار دوجانبه میان علی باقری، معاون جلیلی و نمایندگان هیئت های چین و روسیه سپری شد، روز دوم از نخستین ساعت صبح با حجم بالای خبر روبرو بود. در روز دوم علاوه بر دیدارهای دوجانبه، چهار دور مذاکره برگزار شد که جمعا ۱۰ ساعت به طول انجامید.

از آنجائیکه در این دور از گفت وگوها ابتکارعمل در دست ایران بود، قرار شد نمایندگان ۱+۵ پیشنهادهای جدید ایران را برای ارزیابی نزد پایتخت های خود ببرند و سپس اشتون، جلیلی را تلفنی در جریان نتیجه این رایزنی ها قرار دهد تا بر اساس آن درباره نحوه ادامه روند دیپلماتیک تصمیم گیری شود.

به این ترتیب، مذاکرات دو روزه آلماتی ۲ با پافشاری تهران بر لزوم به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی ایران و مقاومت ۱+۵ برای پذیرش این امر پایان یافت. هر چند قرار بود اشتون بعد از مراجعه نمایندگان این شش کشور به پایتخت هایشان و رایزنی درباره پیشنهاد ایران، با جلیلی تماس تلفنی بگیرد اما اکنون بیش از یک ماه از آن زمان می گذرد و هنوز خبری از سرپرست گروه ۱+۵  و تماس او نیست.

اما در کل، آنچه در این میان، به روشنی می توان دریافت این است که برخلاف طرف ایرانی که مذاکرات را دریچه ای برای رسیدن به راه حل دیپلماتیک قلمداد می کند، غربی ها آن را ابزاری برای بازدارندگی و مجازات ایران محسوب می کنند. آنها بر این تصور هستند که می توانند با اتخاذ رویکرد « فشار و مذاکره» پیشرفت ایران در مسیر هسته ای را مهار کنند.