هویت‌هایی که به دست فضای مجازی ساخته می‌شود!

 

جوامع مختلف امروز به علت اینکه تحت تاثیر پیشرفت‌های علمی و تکنولوژی بسیاری قرار دارند به سمت جامعه اطلاعاتی در حرکت‌اند. ساختار این جامعه اطلاعاتی و شبکه‌ای متاثر از فناوری‌های نوین است. جامعه اطلاعاتی نوین انبوهی از تغییرات و تحولات رفتاری و ساختاری در جامعه مثل نابرابری‌های اجتماعی، ظهور هویت‌های جدید و تمایزپذیری نقش‌ها را به همراه دارد.

 

*چالش‌های بزرگ شبکه‌های مجازی

 

تحولات و تغییرات ناگهانی متاثر از رواج شبکه‌ها و فضاهای مجازی بین جوامع آن‌ها را دچار چالش‌های بزرگ کرده است و موجب برهم زدن انسجام اجتماعی و هویتش در کشورهای در حال توسعه به خصوص ایران شده است.

 

در فرآیند جهانی شدن قلمرو روابط زندگی اجتماعی افراد جامعه نیز گسترش یافته است و به نوعی کنترل آن نیز به علت فراتر رفتن مرزهای ارتباطات به سختی صورت می‌گیرد.

 

فضاها و شبکه‌های اجتماعی به خوبی بین کاربران عمومیت یافته و از لحاظ جغرافیایی گسترده وسیع آن‌ها به مرزهای ملی و فرا ملی می‌رسد و اغلب ارتباطات در این دنیای جدید به صورت شخصی و خصوصی در آمده است که فارغ از هرگونه کنترل از سوی نهادهای مسئول جامعه و حتی خانواده‌ها است.

 

*بحران هویت در محیط مجازی

 

شبکه‌های اینترنتی و فضاهای مجازی به آن دلیل که محیطی آزاد را برای کاربران فراهم کرده‌اند تا به راحت‌ترین شکل ممکن با یکدیگر ارتباط برقرار کنند موجب تضعیف شیوه‌های رفتاری و هویت سنتی جوامع شده‌اند.

 

با این وجود جوامع را دچار بحران شدید هویتی کرده‌اند. کشورهای در حال توسعه‌ای مثل ایران هستند که به علت جوان بودن جمعیت این قبیل کشورها موجب انواع تهاجم فرهنگی و همهمه فرهنگ‌های غیربومی قرار گرفته‌اند. فضاهای مجازی از آن جهت که بستری مناسب را برای کاربران فراهم کرده است تا بسیاری از علایق، افکار و حتی فعالیت‌های خود را به راحتی با دیگران به اشتراک گذراند و با یکدیگر سهیم شوند موجب شده تا افراد به وسیله این فضاها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

 

روزانه صدها میلیون کاربر اینترنتی در فضاهای مجازی با یکدیگر مشغول بحث و گفتگو و تبادل انبوهی از اطلاعات شخصی و عمومی هستند.

در واقع شبکه‌های اجتماعی برای افزایش و تقویت تعاملات اجتماعی در فضای مجازی طراحی شده‌اند.هویت و رفتار اجتماعی اغلب کاربران تحت تاثیر این‌گونه فضاها قرار دارد و هر روز در حال تغییر است.

 

از آن‌جایی که انسان موجودی اجتماعی است و در جامعه زندگی می‌کند فرآیند اجتماعی شدن او نیز تحت تاثیر محیط‌ها و مکان هایی است که در آن‌ها حضور می‌یابد.

 

*فرآیند اجتماعی شدن به وسیله فضای مجازی

 

انسان از طریق فرآیند اجتماعی شدن بسیاری از شیوه‌های زندگی را آموخته و شخصیت و هویت فردی و اجتماعی او تحت تاثیر این فرآیند شکل می‌گیرد.

 

طی فرآیند اجتماعی شدن انسان راه‌های مناسب برقراری ارتباط با دیگران، نحوه برآوردن نیازهای اولیه و ثانویه، درونی‌سازی ارزش‌های بنیادی و نیز مهارت‌های ضروری زندگی اجتماعی را فرا می‌گیرند.

 

البته نباید در این میان نقش حائز اهمیت خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی که شخصیت فرد در آن رشد و شکل می‌یابد را نادیده گرفت.

بعداز خانواده گروه همسالان و رسانه‌های گروهی و جمعی از جمله عواملی هستند که در نحوه شکل‌گیری شخصیت و هویت اجتماعی فرد تاثیرگذارند.

 

اینترنت و فضای مجازی امروزه دارای چنان قابلیت و توانایی است که باعث شده افراد خود را با شخصیت‌های متفاوت و جدید و هویت‌های جدید در دنیای مجازی معرفی کنند در حالی که ممکن است هیچکدام از این شخصیت‌های مجازی شکل گرفته در دنیای اینترنتی در دنیای واقعی وجود خارجی نداشته باشند.

 

در نتیجه این قابلیت در فضای مجازی کاربران را علاقه‌مند به استفاده از این وسایل ارتباطی می‌کنند و نگرشی که در این شبکه‌های اجتماعی وجود دارد با شیوه‌های رفتاری سنتی مورد قبول جامعه تمایز داشته و کاربران را در موقعیتی مبهم قرار داده است چراکه به دلیل بدبینی‌ها و نگرش سنتی حاکم بر جامعه نسبت به استفاده از شبکه‌های مجازی و علاقه‌مندی نسل جوان به اشتراک در این فضاها موقعیت دوگانه‌ای را ایجاد کرده است که با خود آثار زیان باری را برجامعه به همراه دارد.

 

در نتیجه باید سیاست‌گذاری‌های مناسبی توسط ارگان‌های مربوطه در زمینه استفاده صحیح از فضاهای مجازی و فرهنگ‌سازی مناسب بین اقشار مختلف جامعه صورت گیرد تا شاهد اثرات نامطلوب و زودهنگام این قبیل وسایل ارتباطی که علاوه‌بر آثار منفی خود نتایج مطلوبی راهم برای جامعه به همراه دارند، نباشیم.

 

علی بدرقه استاد دانشگاه در رابطه با تحلیل فرآیند اجتماعی شدن معتقد است: شبکه‌های اجتماعی برای ما ترکیبی طلایی از فرصت‌ها و چالش‌هاست که تنها راه موفقیت فرهنگی در این پدیده‌ی مجازی، شناخت هرچه بیش‌تر آن در جهت  اخذ راهبرد ویژه و تغییر سیاست‌ها در قبال این حوزه مطابق با آن راهبرد است.