تاکنون برای تربیت اقتصادی بچه های خود چه کرده اید؟

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- محمدعلی شاطری- بچه‌ها همیشه بچه نمی‌مانند و روزی بزرگ می‌شوند و مثل همه ما آدم بزرگ‌ها، باید بخشی از مدیریت یک زندگی را برعهده بگیرند و باری از زندگی را به دوش بکشند؛ چه زن باشند و چه مرد.

 قطعا فراگیری صحیح مسائل اقتصادی نقش مهمی در موفقیت آنها در زندگی آینده‌شان خواهد داشت. به همین‌خاطر است که نقش والدین در تربیت اقتصادی بچه‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد و آنها را برای یک عمر زندگی موفق مهیا می‌کند. اگر دغدغه تربیت اقتصادی بچه‌ها تاکنون ذهن شما را درگیر نکرده است پس هرچه زودتر به‌خودتان بیایید تا بتوانید کودکی تربیت کنید که بداند در شرایط متفاوت و مختلف اقتصادی باید چه کند.

شما چطور خرج می‌کنید؟

برای آنکه پایه تربیت اقتصادی بچه‌ها درست شکل بگیرد در درجه اول شما باید رفتار اقتصادی صحیحی را در پیش بگیرید تا بچه‌ها الگوی صحیح را بیاموزند. بچه‌ها از لحظه‌لحظه زندگی شما، از نوع مصرف مواد غذایی، لباس‌ها، خرید لوازم منزل، خرید هدیه و دیگر رفتارهای شما یاد می‌گیرند که در آینده چطور خرج کنند، چطور خرید کنند و در یک کلام چطور اقتصادی زندگی کنند. شما باید در زندگی خود، به‌صورت واقعی و نه نمایشی، اصول صحیح زندگی اقتصادی مانند صرفه‌جویی، قناعت، دوری از اسراف، پرهیز از تجملات و... را رعایت کنید و بچه‌ها را در جریان دلیل این کارهای خود قرار بدهید.

مرزهای باریک دوگانه‌ها را مشخص کنید

شما باید با نوع رفتار و آموزشی که به بچه‌ها می‌دهید مرزهای باریک بین دوگانه‌های اقتصادی را برای بچه‌ها مشخص کنید. کودک باید بداند قناعت با خساست تفاوت دارد و همانقدر که رعایت قناعت و اکتفا کردن به آنچه داریم، در زندگی مهم است و ارزش دارد، خساست و عدم‌استفاده مناسب از آنچه داریم برای خود و دیگران هم ضد‌ارزش است. در همین چارچوب کودک باید بیاموزد که در عین استفاده مطلوب از همه امکانات و توانایی‌های که در اختیار دارد، برای یک زندگی سالم و راحت، باید از تجملات هم پرهیز کند. برای نمونه شما می‌توانید این اصل را که در برنامه روزانه غذایی‌تان همیشه باید میوه وجود داشته باشد رعایت کنید، اما در عین حال به‌جای استفاده از میوه‌های درشت و گران، از میوه‌های معمولی ارزان‌تر استفاده کنید. یا مثلا به فرزندتان بیاموزید که برای نقاشی کردن، یک بسته مداد رنگی 12رنگ هم کفایت می‌کند و نیازی به خرید مداد رنگی 24رنگ و 36رنگ برای یک کودک ابتدایی نیست.

با هم پس‌انداز کنید

سعی کنید در برنامه زندگی خود، مبلغ مشخصی را؛ هرچند ناچیز به پس‌انداز اختصاص دهید و این را هم به اطلاع بچه‌ها برسانید. در مرحله بعد سعی کنید از همان سنین 5- 4سالگی که کودک با مفهوم پول و مالکیت آشنا می‌شود، پول‌های او را برای او پس‌انداز کنید، چه پول‌هایی را که شما به مناسبت‌های مختلف به او می‌دهید یا پول‌هایی را که از دیگران هدیه می‌گیرد. برای این کار قلکی را برای کودک خریداری کنید، قلک باید علاوه بر اینکه مورد علاقه کودک است، قابلیت باز شدن هم داشته باشد و به نوعی قفل‌دار باشد. پول‌های کودک را به او بدهید و از او بخواهید تا آنها را داخل قلکش بریزد. هر چند‌ماه یک‌بار هم، قلک کودک را همراه با او باز کنید و با هم به بانک بروید و پول‌های قلک را به‌حساب بانکی به‌نام خود او بریزید و مسئولیت نگهداری از دفترچه بانکی را هم به‌عهده خود کودک بگذارید، با این کار علاوه بر اینکه کودک با مفهوم پس‌انداز آشنا می‌شود، احساس شخصیت و مالکیت برای برنامه‌ریزی آینده او نیز تقویت می‌شود.

بچه‌ها را با محدودیت‌های مالی آشنا کنید

یک ذهنیت اشتباه در بعضی از والدین، به‌خصوص بعضی از پدران وجود دارد که تصور می‌کنند اگر در موردی به کودک بگویند پول برای انجام فلان کار نداریم یا فعلا امکان خرید فلان چیز را نداریم، این باعث خدشه‌دار شدن شخصیت و مردانگی آنها می‌شود. درحالی‌که یکی از اصول مهمی که کودک باید با آن آشنا شود، محدودیت منابع مالی و اولویت‌بندی منابع مالی برای مدیریت صحیح آن در زندگی است. یعنی کودک باید بداند که شما مبلغ مشخصی حقوق در‌ ماه می‌گیرید و این مبلغ باید تا پایان‌ ماه پاسخگوی نیازهای کل خانواده باشد. ممکن است خانواده امکان خرید چیزی را که او می‌خواهد نداشته باشد یا اولویت‌های دیگری برای هزینه‌ها در زندگی خانوادگی وجود داشته باشد. مثلا فرض کنید کودکی درخواست خرید یک تبلت را از شما دارد، در عین حال فرزند دیگر شما هم دانشجو است و هزینه‌های فراوانی برعهده خانواده قرار گرفته است. کاری که شما باید بکنید این است که کاملا منطقی و صریح، به کودکتان بگویید: «عزیزم، درس خواندن جزو مسائل مهم زندگی است و ما فعلا به‌خاطر هزینه‌هایی که بابت تحصیل خواهر یا برادرت می‌پردازیم، نمی‌توانیم برای تو تبلت بخریم.» و خریدن تبلت را به زمانی که امکان بهتری برای خرید داشته باشید موکول کنید.

درست پول توجیبی بدهید

از سنین 7-6سالگی به موازات رفتن کودک به پیش‌دبستانی و مدرسه، مبلغ مشخصی را به‌عنوان پول توجیبی برای بچه‌ها اختصاص بدهید. این مبلغ با توجه به توان خانواده و مبلغ پول توجیبی کودکانی که در اطراف فرزند شما هستند باید تعیین شود. منظور از این مسئله این است که کودک نباید نسبت به همکلاسی‌های خود مبلغ بسیار زیادتر یا بسیار کمتری را به‌عنوان پول توجیبی بگیرد چون باعث احساس حقارت یا احساس برتری بیش از حد در فرزند شما خواهد شد. ضمنا سعی کنید این مبلغ به‌گونه‌ای باشد که امکان پس‌انداز آن وجود داشته باشد. یعنی مثلا اگر کودک برای خریدن تغذیه مدرسه از این مبلغ استفاده می‌کند، با کمی صرفه‌جویی و مدیریت، بدون اینکه گرسنه بماند بتواند مقداری از پول را برای خودش پس‌انداز کند. شما باید در خرید اقلامی که کودک دوست دارد، به‌گونه‌ای عمل کنید که فرزندتان ناچار شود بعضی از چیزهایی را که دوست دارد با پس‌انداز خودش تهیه کند. با این کار، کودک علاوه بر چشیدن لذت پس‌انداز و عادت به آن، لذت خرج کردن به‌جا و به‌موقع پول را هم می‌آموزد.

موقعیت خرید و بودجه‌بندی ایجاد کنید

یکی از توانایی‌های مهمی که فرزند شما باید آن را کسب کند، توانایی بودجه‌بندی مبلغ مشخصی از پول و نیز توانایی خرید کردن، چانه‌زنی و انتخاب مناسب و به‌صرفه هنگام خرید است. سعی کنید بچه‌ها را هنگام خرید به همراه خود ببرید. با این کار کودک با دیدن نحوه رفتار شما، نحوه جدا کردن و انتخاب میوه، بررسی محصولات برای خرید و نوع چانه‌زدن شما با فروشنده، به‌صورت غیرمستقیم اصول خرید کردن را یاد می‌گیرد. در ادامه شما می‌توانید مبلغی را که می‌خواهید به فروشنده بدهید یا کارت بانکی و رمز آن را به فرزندتان بدهید و از او بخواهید تا آن را به فروشنده بدهد. گام بعدی که برای کودکانی با سنین 8-7سال مناسب است این است که شما با رعایت مسائل امنیتی، مبلغ مشخصی را به فرزندتان بدهید و از او بخواهید که مثلا خرید یک هفته نان خانه را با این پول برعهده گرفته و مدیریت کند. ازجمله کارهای دیگری که شما برای آموزش بودجه‌بندی می‌توانید بکنید خرید بازی‌هایی مرتبط با مسائل مالی است. این بازی‌ها مبلغ مشخصی پول را در اختیار کودک می‌گذارند و کودک باید طی بازی‌ها با آنها خرید کند و مدیریت مالی انجام دهد.

زحمت کشیدن برای پول

آخرین نکته‌ای که شما باید به‌عنوان اصول اساسی تربیت اقتصادی به فرزندتان آموزش دهید؛ نحوه به‌دست آوردن پول و نیاز به زحمت کشیدن برای به‌دست آوردن آن است. این آخرین نکته را شاید بتوان مهم‌ترین نکته هم نامید چرا که اگر کودک از همان ابتدا یاد نگیرد که برای بدست آوردن پول باید زحمت بکشد، تا پایان عمر دچار خطایی ادراکی می‌شود که یا او را به تنبلی و بیکاری می‌کشاند یا به مسیرهای نادرست کسب درآمد. شغل شما، چه فنی باشد یا آزاد و چه اداری و... نمونه خوبی برای زحمت کشیدن برای کسب درآمد است. حتما گاهی اوقات فرزندتان را با خود به محل کار ببرید و اجازه دهید با نحوه کسب درآمد و به‌خصوص سختی‌هایی که کار شما دارد آشنا شود. این روزها که اکثر افراد مبلغ مورد نظرشان را از بانک دریافت می‌کنند، بعضی بچه‌های کوچک‌تر در ابتدا فکر می‌کنند که بانک، منبع بیکران و تمام نشدنی پول است و گاهی که به آنها می‌گویید، پول نداریم، جواب می‌دهند: «خوب از بانک بگیر». حتما برای بچه‌های کوچک‌تر توضیح دهید که بانک، همان پولی را که ما خودمان در آنجا گذاشته‌ایم و با زحمت به‌دست آورده‌ایم به ما می‌دهد و اگر این پول را با دقت خرج نکنیم، خیلی زود تمام می‌شود.

حاشیه مهم تر از متن/ انسان مالی بسازیم

تربیت اقتصادی فرزندان ما سکه‌ای است که روی دیگر این سکه، تربیت اخلاقی است؛ سکه‌ای که انسانیت فرزندان ما آن را ضرب می‌کند. وظیفه آموزش انسان بودن به بچه‌ها در کنار تربیت اقتصادی آنها بر عهده والدین است.

پول برای من، به جای من برای پول

کودک ما باید یاد بگیرد که ارزش و اعتبار انسان به میزان پولی نیست که در اختیار دارد و هدف زندگی به‌دست آوردن ثروت نیست. به فرزندان خود یاد بدهیم که با تلاش و کوشش می‌توانیم مالک پول و ثروت شویم، اما اگر در این مالکیت افراط کنیم و بیش از حد به آن بپردازیم این پول است که مالک ما می‌شود.

پول نمی‌تواند همه‌‌چیز را بخرد

وظیفه ما این است که به فرزندمان بگوییم با پول خیلی از چیزها را می‌تواند تهیه کند، اما نه همه‌‌چیز را. او با پول می‌تواند خانه‌ای را تهیه کند، اما محبت و گرمای درون خانه با پول خریدنی نیست. به او یاد بدهیم که با پول می‌تواند آدم‌ها را با خود همراه کند، اما قلب آدم‌ها و محبت آنها خریدنی نیست. با پول می‌تواند رفاه را برای خود فراهم کند، اما آرامش با پول خریدنی نیست.

پول تمیز، پول کثیف

به بچه‌ها بفهمانیم که به‌دست آوردن پول به‌خودی خود ارزش نیست و آنچه ارزش است به‌دست‌آوردن پول تمیز و حلال است. فرزند ما باید بیاموزد که پول‌ها هم مثل آدم‌ها تمیز و کثیف دارند، حلال و حرام دارند و اگر او به‌دنبال پول کثیف برود، تبدیل به انسانی کثیف خواهد شد و از انسانیت و شرافت فاصله خواهد گرفت.

اهمیت تلاش و توکل به خدا

فرزندان ما باید بفهمند که رزق و روزی امری است که توسط خدا تقسیم می‌شود و ممکن است در مواقعی از زندگی کم و زیاد شود، اما آنچه مهم است این است که ما در هر لحظه از زندگی، تمام تلاشمان را برای به‌دست آوردن روزی حلال داشته باشیم و این کار نزد خدا ثوابی به اندازه جهاد دارد.

خمس و زکات و مفهوم برکت

فرزند ما باید ببیند و بشنود که مبلغی اندک اگر همراه با برکت و توجه خداوند باشد، بار بزرگی از زندگی ما را برمی‌دارد. به آنان بیاموزیم خمس و زکات خود را به موقع بپردازند و اینها گرچه به ظاهر از سرمایه ما کم می‌کنند اما در واقع مایه برکت و وسعت رزق در زندگی ما خواهند شد.

کمک به نیازمندان

ما باید به فرزندانمان یاد بدهیم که ارزش و اعتبار پول به این است که در خدمت بندگان خدا و کمک به آنها قرار بگیرد. ثروتی که در دست ماست، امانتی است برای استفاده ما و البته کمک به نیازمندان. اگر بتوانیم به فرزندانمان بفهمانیم که بخشندگی و کمک به نیازمندان از پول آنها کم نمی‌کند و خدا ضمانت کرده که چند برابر آن را به ما برگرداند و انسان به میزانی که دست‌دهنده و بخشنده داشته باشد، وسعت رزق و روزی پیدا خواهد کرد، می‌توانیم ادعا کنیم تا حدود زیادی فرزندمان را برای اینکه به انسانی بخشنده تبدیل کنیم، آماده کرده‌ایم.