افزایش ابتلا به کبد چرب حتی در کودکان

رجب نیا افزود: پیش از این مهمترین آسیب‌های کبدی ناشی از هپاتیت‌های ویروسی یعنی هپاتیت B و هپاتیت C بود که خوشبختانه امروزه با توجه به قابلیت درمان هپاتیت ‌C با دارو و پیشگیری از هپاتیت B با اجرای برنامه واکسیناسیون، شیوع آنها در کشور کاهش یافته است. اما امروزه به دلیل تغییر سبک زندگی‌، کم تحرکی، تغییر عادت‌های تغذیه‌ای و مصرف زیاد فست‌فودها، شیوع کبد چرب در حال افزایش است به طوری که پیش بینی شده  تا سال ۲۰۳۰  شایعترین علت مشکلات کبدی و پیوند کبد، کبد چرب خواهد بود.

وی افزود: بیماری کبد چرب به معنای رسوب چربی در بافت کبد است. یک کبد سالم فاقد بافت چربی است. البته تا پنج درصد رسوب چربی را در بافت کبد می‌پذیریم، ولی بیشتر از این مقدار با عنوان کبد چرب شناخته می‌شود. شایعترین علت‌های کبد چرب مصرف مشروبات الکلی است. کبد چرب غیرالکلی بیشتر در بیمارانی که وزن بالا و یا چاقی شکمی دارند دیده می‌شود. مصرف بعضی از داروها مثل کورتون‌ها و والپرات سدیم و بیمارهای دیگر کبدی مانند ‌هپاتیت‌  c نیز می‌تواند باعث رسوب چربی در کبد شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز گفت: غالبا انتظار داریم که کبد چرب در دهه‌های ۴۰ تا ۵۰ و بیشتر در بیمارانی که همزمان دیابت، فشار خون بالا و اختلالات چربی خون دارند و یا دخانیات مصرف می‌کنند دیده شود. اما متاسفانه با توجه به تغییر در سبک زندگی امروزی، کم‌ تحرکی در کودکان و نوجوانان و مصرف‌ فست فود به جای تغذیه‌ سالم، شیوع کبد چرب حتی در کودکان و نوجوانان هم در حال افزایش است. در مطالعه‌ای که در مدارس راهنمایی کشور انجام شده، بیش از  هفت درصد نوجوانان مبتلا به کبد چرب هستند و این درصد بالایی است.

وی ادامه داد:  حدود ۴۰ درصد بزرگسالان در ایران به کبد چرب مبتلا هستند. نکته قابل توجه این است که بسیاری از مردم کبد چرب دارند اما از آن مطلع نیستند. چون کبد چرب هیچ علامتی نداشته و زمانی علامتدار می‌شود (آن هم علائم خفیف و غیر اختصاصی) که التهاب کبد ایجاد شده باشد. در این حالت هم ممکن است علائم آن گاهی به صورت یک خستگی مزمن تظاهر کند که بیشتر مواقع به حساب استرس و فشار کارهای روزمره  گذاشته می‌شود. لذا از آنجایی که کبد چرب یک بیماری بی علامت است، به نظر می‌رسد شیوع کبد چرب بیشتر از آن چیزی است که ما از آن اطلاع داریم.

دکتر رجب نیا در مورد چگونگی تشخیص کبد چرب گفت: برای تشخیص کبد چرب از سونوگرافی استفاده می‌شود. علاوه بر این برای اینکه بگوییم فردی کبد چرب غیرالکلی دارد، قاعدتا باید دیگر بیماری‌های کبدی را هم مدنظر داشته باشیم و با گرفتن شرح حال و آزمایش سایر تشخیص‌ها را رد کنیم. متاسفانه ما بیمارانی داریم که سونوگرافی برای آنها تجویز نشده اما با فیبر و اسکن مراجعه می‌کنند. فیبرواسکن به عنوان یک روش تشخیصی برای بررسی میزان آسیب سلول‌های کبدی ناشی از رسوب چربی در کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد، زیرا رسوب چربی به بافت کبد آسیب زده، باعث التهاب سلول‌های کبدی و در نهایت از بین رفتن آنها و فیبروز کبدی می‌شود.

وی ادامه داد: برای اینکه تشخیص دهیم که آیا رسوب چربی در کبد به بافت آن آسیب زده یا خیر به جای استفاده از نمونه برداری از بافت کبد که کار دشواری است از فیبرو اسکن که در واقع سفتی و سختی کبد را با ما نشان می‌دهد، استفاده می‌کنیم.  البته همه بیماران با کبد چرب نیاز به فیبرواسکن ندارند. بیمارانی که کبد چرب و دیابت دارند، بیماران با شواهدی از آسیب کبدی مانند وجود مایع آزاد در حفره شکمی، طحال بزرگ، کاهش تعداد سلول‌های خونی و یا وجود علایم التهابی در آزمایش‌ها،  نیازمند بررسی با فیبرواسکن هستند.

این فوق تخصص درباره باورهای اشتباه در مورد کبد چرب گفت: گاهاً بیماران با آزمایش چکاپ مراجعه می‌کنند که در آن  آنزیم کبدی بالاست و بدون هیچ مستندی به آنها گفته شده کبد چرب دارند. اولا نرمال بودن آزمایش‌های کبدی رد کننده کبد چرب نیست و از سوی دیگر بالا بودن آنزیم‌های کبدی هم به این معنی نیست که شما کبد چرب دارید. حتی اگر کبد چرب دارید آنزیم‌ها هیچ ارتباطی با شدت و آسیب کبدی ندارد. یعنی شما می توانید یک آسیب شدید ناشی از کبد چرب داشته باشید اما آنزیم‌های شما نرمال باشد. از آن طرف یک کبد چرب درجه یک داشته باشید، اما آنزیم‌ها تا حدی بالاتر باشد.  در مجموع آنزیم‌های بالا یک اخطار درباره وجود احتمالی یک التهاب است. با توجه به اینکه تشخیص کبد چرب با سونوگرافی است و هیچ آزمایشی تایید کننده و رد کننده آن نیست، از این رو  اگر آنزیم‌ها بالا باشد حتما سونوگرافی برای بررسی دقیق‌تر کبد لازم است.

وی اظهار کرد:  اگر کبد چرب داشته باشیم و آنزیم‌های کبدی نیز بالا باشد، باید سایر عللی که آنزیم‌ها را بالا می‌برد مثل هپاتیت‌ها، مصرف داروها و مابقی بیماری‌های کبدی هم‌ مدنظر قرار گیرند. برای مثال، خیلی از مراجعین با کبد چرب در حال مصرف والپرات سدیم، کورتون و داروهایی هستند که همان طور که گفتیم خود این داروها هم کبد چرب و هم آنزیم‌های کبدی را افزایش می‌دهند پس باید با پزشکی که  این داروها را تجویز کرده صحبت شود تا اگر امکان دارد آن را تغییر بدهد.