بازنگری در تعریف «انقلابی‌گری» با نگاهی به سیره امام(ره) و رهبری/ انقلابی‌گری چیست؟

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- محمد جمشیدی- مفاهیمی که اگر تا دیروز آن قدر واضح بودند که تصورشان موجب تصدیق بود، اما امروز شاید اگر به درستی ماهیت آنها بازتعریف نشود، اشتباهات راهبردی گریبان نسل نو را بگیرد.

یکی از مفاهیم قاموس امام «انقلابی‌گری» است. مفهومی که شاخصه افرادی است که تحولات سیاسی و فرهنگی سال 57 را در کشور رقم زدند. اما پس از تحقق انقلاب اسلامی، علامت سؤال مهمی جلوی مفهوم «انقلابی‌گری» قرار گرفت. برخی انقلاب را پایان یافته و محقق شده تلقی می‌کردند و از همین رو، تعبیر انقلابی‌گری را نیز پس از تحقق انقلاب 57، زائد و مخالف آرامش می‌دانستند. تلقی مقابلی هم وجود داشت که سال 57 را تنها، آغاز یک انقلاب تلقی می‌کرد. این نوع نگاه هم در اسلامگرایان انقلابی وجود داشت و هم در جریان‌های چپ حاضر در انقلاب. جریان‌های التقاطی و چپ که بنا بر ایدئولوژی دیالکتیک مارکسیستی، ماهیت خود را در تعارض با حاکمیت وقت تعریف می‌کردند، به زودی و پس از چندماه با حاکمیت درگیر شدند و زمینه طرد خود را فراهم آوردند. انقلابیون با اصالت خاستگاه دینی اما به تأسی از امام امت، ضمن التزام به ماهیت نظام اسلامی، همواره در طول سال‌های پس از انقلاب، نمود رفتار «انقلابی» خود را در مواجهه با محافظه‌کاری یا انحراف از آرمان‌های نخستین و اصیل انقلاب به نمایش گذاشتند.

در کشاکش این جدال اما، گاه در طول سال‌های پس از انقلاب دیده شده است که از شعار انقلابی‌گری، تلقی‌های ناصوابی در میان انقلابیون خصوصاً نسل جوان‌تر دوم و سوم انقلاب شکل گرفته است که با رجوع به تعاریف امام و رهبری از مرزها و چارچوب‌های انقلابی‌گری این برداشت‌ها بایستی بازسازی و ترمیم شوند.

«حالا که ما انقلاب کردیم باید هرج و مرجی باشیم؟! خوب انقلاب کردیم؛ انقلاب که نباید هرج و مرج باشد. انقلاب روی موازین اسلام باید باشد. نباید ما یک کلمه انقلاب بگذاریم و هرکاری دلمان می‌خواهد بکنیم، بگوییم که انقلابی است! انقلابی یعنی چه؟ مگر اسلام عوض می‌شود در انقلاب؟! اسلام همان اسلام است. شما یک حکومت طاغوتی را کنار گذاشتید؛ حالا اسلام را می‌خواهید پیاده کنید؛ باید با تمام احتیاطات لازم، با تمام دقت‌های لازم، در این امور بررسی شود یک وقت یک بیگناهی خدای ناخواسته، روی یک مقاصدی که یک کسی ممکن است داشته باشد بیاید تهمت به او بزند. خدای ناخواسته یک آدم بیگناهی چه بشود. . . من نمی‌دانم چه جور شده است که هر که به هرکس دلش می‌خواهد هرچی می‌گوید! نمی‌داند که تهمت زدن به مؤمن جزایش چه هست پیش خدا. »( صحیفه نور، جلد 10)

همین جمله امام خیلی از ویژگی‌های فرد انقلابی را مشخص می‌کند؛ انقلابی اهل هرج و مرج نیست. بی‌نظم و بی‌انضباط نیست. امنیت را از مردم سلب نمی‌کند و در برخورد با آنها عدالت را رعایت می‌کند، هرچند با عقیده آنان مخالف باشد.

یکی از برداشت‌های معمولی که از واژه «انقلابی‌گری» می‌شود تندخویی، بی‌نظمی و هرج و مرج است. برداشتی که متأسفانه دشمنان نظام نیز به آن دامن می‌زنند و تلاش دارند تا این واژگان را در یک پیوستار غیرقابل تفکیک جلوه دهند. اما برای فهم حقیقت این ادعا لازم است دوباره به مبدأ آن رجوع شود تا از حقیقت آن آگاه شد، همانگونه که برای به دست آوردن آب زلال چاره‌ای نداریم که به سرچشمه روی بیاوریم. مهم‌ترین کسانی که باید از آنها برای تبیین کلمه «انقلابی‌گری» در کشور ما استفاده کرد امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب هستند چراکه امام بنیانگذار انقلاب بود و رهبر انقلاب نیز هم اکنون در رأس انقلاب اسلامی است.

همانطور که در سخنان امام اشاره شد انقلابی به هیچ وجه به معنای هرج و مرج نیست. مقام معظم رهبری نیز در دیدارشان با جمعی از مسئولان در جهاد دانشگاهی می‌فرمایند: «حرکت انقلابی برخلاف القائات افراد خبیث و یک عده از قلم به مزدهای داخلی که آن را ترویج و این طور القا می‌کنند که انقلاب یعنی آشفتگی، سردرگمی، هیچی به هیچی نبودن و سنگ روی سنگ بند نشدن نیست، بلکه انضباط انقلابی، برترین و قوی‌ترین انضباط‌هاست. » (بیانات رهبری در دیدار با جمعی از مسئولان جهاد دانشگاهی 1/4/83)

البته در آغاز هر انقلابی بی‌نظمی مشاهده می‌شود که اقتضای انقلاب است و حسب تئوری‌های انقلاب نیز قابل توجیه است. در انقلاب قرار است نظمی کهنه جای خود را به نظمی جدید بدهد، بنابراین لازمه انقلاب به هم ریختن نظم قبلی است اما این به هم ریختگی یک برهه زمانی کوتاهی را شامل می‌شود و پس از آن نظم جدید مستقر می‌شود که استقرار آن مستلزم تلاش و کوشش منظم و مدبرانه است. رهبر انقلاب در ادامه سخنانشان می‌گویند:‌«بی نظمی‌ای که اول انقلاب دیده می‌شود به خاطر این است که بنای غلط، کج و پوسیده‌ای وجود دارد که باید آن را به هم ریخت و بنایی نو گذاشت. آن به هم‌ریختگی متعلق به اول انقلاب است؛ انقلاب که آن به‌هم‌‌ریختگی نیست. انقلاب یک امر مستمر است؛ انقلاب یعنی سازندگی؛ یعنی رویش و بالندگی. رویش و بالندگی بدون انضباط، بدون قانون و بدون نظم مگر ممکن است؟»

در اندیشه انقلابی، دیگر ویژگی انقلابی‌ها «اسیر حدود تحمیلی نشدن» است. فرد و جامعه انقلابی نباید یک مصرف کننده منفعل باشد. نباید یک مقلد صرف باشد؛ بلکه انتظار این است که یک کنشگر فعال چه در امور سیاسی و اقتصادی و چه در امور علمی باشد. جامعه انقلابی باید علاوه بر استفاده از دانش و فناوری موجود، دانش مورد نیاز خودش را تولید کند و به داشته‌هایش قانع نشود.

«انقلابی بمانید. روحیه انقلابی یعنی اسیر حدود تحمیلی نشدن؛ با امید دنبال هدف حرکت کردن و با انگیزه، با نشاط، با اصرار و پیگیری آن را به دست آوردن. این انقلاب و حرکت انقلابی است». 1/4/83

از دیگر ویژگی‌های فرد انقلابی نیفتادن در دام افراط و تفریط است. گاهی به نام انقلابی‌گری به دیگران توهین می‌شود و این توهین با لفظ انقلابی‌گری توجیه می‌شود. بر عکس این رفتار نیز وجود دارد. افرادی وجود دارند که در مقابل هر حرکت و تغییری بی‌تفاوتند، به گونه‌ای که انگار اصلا در این کشور زندگی نمی‌کنند. رهبر انقلاب در تاریخ 29/7/89 خطاب به طلاب می‌فرمایند: «از افراط و تفریط باید پرهیز کرد. جوان‌های انقلابی بدانند همانطور که کناره‌گیری و سکوت و بی‌تفاوتی ضربه می‌زند، زیاده‌روی هم ضربه می‌زند؛ مراقب باشید زیاده‌روی نشود. اگر آن چیزی که گزارش داده شده است که به بعضی از مقدسات حوزه، به بعضی از بزرگان حوزه، به بعضی از مراجع یک وقتی مثلاً اهانتی شده باشد، درست باشد، بدانید این قطعاً انحراف است، این خطاست. اقتضای انقلابی‌گری اینها نیست. انقلابی باید بصیر باشد، باید بینا باشد، باید پیچیدگی‌های شرایط زمانه را درک کند. مسئله اینجور ساده نیست که یکی را رد کنیم، یکی را اثبات کنیم، یکی را قبول کنیم؛ اینجوری نمی‌شود.»

یکی دیگر از ویژگی‌های فرد انقلابی پرهیز از سیاست‌زدگی است. سیاست‌زدگی به این معنا که حزب سیاسی‌اش ملاک تمام قضاوت‌هایش قرار بگیرد و باعث شود که جانب عدالت را رعایت نکند و به مخالفان سیاسی خود برچسب بزند. در مسائل سیاسی نیز متأسفانه این قضیه شیوع زیادی دارد. رهبر انقلاب در سال 90 در حرم امام خمینی (ره) می‌گویند:‌«اگر به اسم انقلابی‌گری امنیت را از بخشی از مردم سلب کنیم، این هم از مصادیق انحراف از خط امام عزیزمان است. . . اگر عنوان مجرمانه‌ای بر حرکتی منطبق شود، دستگاه‌های مسئول موظف به پیگیری هستند اما اگر کسی به دنبال براندازی و اجرای دستور دشمن نیست ولی با مذاق و تفکر سیاسی ما مخالف است، نباید عدالت و امنیت را از او سلب و او را زیر پا له کنیم، چراکه به فرموده قرآن، مخالفت با یک قوم نباید موجب بی‌تقوایی و بی‌عدالتی شود و همه باید در این زمینه‌ها هوشیار و مراقب باشند.» (بیانات در سالگرد امام خمینی (ره) 14/3/90)

رجوع به سیره امام(ره) و رهبری نشان می‌دهد که جمع میان قانون مداری، انضباط و انصاف با واژه «انقلابی گری» می‌تواند تعریف درستی از حدود این واژه تبیین کند که در وجوه مختلف باید نسل جوان «انقلابی» را با تلاقی این مفاهیم پیوند زد.