ایران و سازمان شانگهای در پسا توافق جامع

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- هادی محمدی- هفته گذشته سخنگوی کاخ کرملین در مسکو از دیدار روسای جمهور ایران و روسیه در شهر اوفا در حاشیه اجلاس سازمان همکاری های شانگهای خبر داد و زمان این دیدار را 18تیرماه عنوان کرد . این دیدار که احتمالا پس از توافق احتمالی هسته ای میان ایران و ۱+۵ برگزار می شود از یک سو می تواند به بررسی مفاد توافق و دوران پسا توافق جامع بگذرد و از سوی دیگر می تواند مقدمات حضور جمهوری اسلامی ایران را در سازمان شانگهای به عنوان عضو دائم فراهم سازد.

سازمان همکاری های شانگهای یک نهاد اقتصادی، فرهنگی و امنیتی است که از سال 1996 و با حضور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه گذاری شد و جمهوری اسلامی نیز از سال 2005 در کنار کشورهای دیگری همچون هند ، پاکستان ، مغولستان و افغانستان به عضویت ناظر این سازمان پذیرفته شد . اعضای دائم و ناظر سازمان همکاری های شانگهای یکی از بزرگترین قدرت های اقتصادی و نظامی جهان و از جمله بزرگترین تولید کنندگان و مصرف کنندگان انرژی هستند. همچنین 25 درصد از مساحت کره زمین و جمعیتی بالغ بر دو میلیارد و هفتصد میلیون نفر را شامل می شوند که یک ظرفیت بزرگ امنیتی ، فرهنگی و اقتصادی به حساب می آیند و اعضای این سازمان در طی سال های فعالیت شان پیمان های امنیتی و اقتصادی و فرهنگی زیادی را با یکدیگر امضا کردند.

با توجه به این ظرفیت های بزرگ، جمهوری اسلامی ایران نیز از همان ابتدا علاقه مند به دائمی شدن عضویت خود در پیمان شانگهای بود اما با تصویب قطعنامه های شورای امنیت علیه کشورمان در سال های 2006 تا 2009 عملا راه ورود ایران به این نهاد مهم منطقه ای بسته شد زیرا به دلیل کاربردهای امنیتی پیمان شانگهای ، در اساسنامه این نهاد قید شده که کشورهای تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل (فصلی که تحریم های اقتصادی تا تهاجم نظامی را برای کشورهای بر هم زننده صلح جهانی در نظر گرفته است) نمی توانند عضویت رسمی و کامل این سازمان را به دست آورند.

به نظر می رسد در صورت نهایی شدن توافق جامع میان ایران و 1+5 که اولین پیامد آن رفع تحریم های شورای امنیت و خروج کشورمان از فصل هفتم منشور خواهد بود، ایران نیز می تواند امیدوار به حضور دائمی در این نهاد منطقه ای شود. 

سفر کم نظیر علی اکبر ولایتی مشاور بین الملل رهبر انقلاب به عنوان نماینده ویژه روحانی به مسکو و اخبار منتشره در مورد مذاکرات پوتین - ولایتی بر سر عضویت دائم ایران و رضایت ضمنی روسیه از این اتفاق، اظهارات دیگر مسئولان روسی در این زمینه همچون سخنان لاوروف وزیر خارجه این کشور مبنی بر اینکه در صورت پیشرفت در حل و فصل اختلافات بر سر برنامه هسته ای، ممکن است ایران در تابستان امسال به عضویت سازمان همکاری شانگهای در بیاید و نیز عضویت دائم پاکستان و هند در اجلاس اخیر سازمان شانگهای درشهر اوفا که اتفاق تازه ای در این حوزه خواهد بود همگی نشان دهنده افقی تازه در پیش روی روابط ایران با سازمان شانگهای است و حداقل این پیام را دارد که دو طرف آماده چنین تحولی هستند.

از سوی دیگر سازمان همکاری شانگهای نیز با چراغ سبز نشان دادن به پذیرش اعضای جدید، نشان داده است که سازمانی در حال توسعه و قادر به ارتقای خود و خروج از پوسته های سنتی و قدیمی منطقه‌ای است در این میان روسیه به طور فعالانه از عضویت ایران حمایت می کند، زیرا با این اقدام بر قدرت و وسعت تاثیرگذاری این سازمان به ویژه در حوزه های کم اثرتر همچون خاورمیانه افزوده و شانگهای می تواند از این پس به عنوان بازیگری محق در تحولات پر تعداد خاورمیانه به ایفای نقش بپردازد. از سوی دیگر دیدار روحانی و پوتین دو روز بعد از تاریخ توافق احتمالی نشان دهنده عزم و آمادگی دو کشور برای ارتقای جایگاه ایران در سازمان شانگهای و یکی از نشانه های خروج کشورمان از تنگنای فشارهای سیاسی بین المللی در دوران پسا توافق خواهد بود اتفاقی که به نظر می ر سد می توان از دیدار پنج شنبه این دو رییس جمهور انتظار داشت.