فرماندهی که در کنار نیروهایش خلبان شد
انتصاب یک افسر فنی و راداری و نه خلبان شکاری، به عنوان فرمانده نیروی هوایی ارتش آنهم در کوران یک جنگ نابرابر و تحمیلی، اگر در سطح دنیا بینظیر نباشد، شاید از موارد نادر و کمتر یافته شده در مجامع نظامی جهان باشد که کمتر کسی حاضر به انجام آن است؛ اتفاقی که در آستانه جشن تولد هشت سالگی انقلاب اسلامی مردم ایران و با پیشنهاد رئیسجمهور وقت به عنوان رئیس شورای عالی دفاع و موافقت رهبر کبیر انقلاب به عنوان فرماندهی کل قوا، صورت گرفت تا یکبار دیگر نتایج نوآوریهای مدیریتی را که از دل جنگ تحمیلی و معادلات نابرابر و ظالمانه جهانی به دست آمده بود، نشان دهد.
به گزارش پارس به نقل از مهر، دهم بهمن‌ماه ۱۳۶۵ و در میانه هفتمین سال جنگ بود که امام خمینی (ره) با پیشنهاد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای انتصاب «سرهنگ منصور ستاری» به سمت فرماندهی نیروی هوایی ارتش موافقت کرد و از آن تاریخ تا ۱۵ دی‌ماه ۱۳۷۳ که روح «سرتیپ منصور ستاری» فرمانده خوش خلق و مبتکر نیروی هوایی در حوالی اصفهان به آسمان پرکشید، این نیروی رزمی روزهای متفاوتی را گذراند. در این سال‌ها، برنامه‌های راهبردی و عملیاتی نیروی هوایی با هدایت فرمانده آن، رویکرد جدیدتر و منسجم‌تری به خود گرفت و زمینه جهش‌های بعدی این نیرو را در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ فراهم کرد.
از ولی‌آباد ورامین تا پایگاه‌های هوانوردی آمریکا
امیر سرلشگر شهید منصور ستاری ۳۰ مرداد ۱۳۲۷ در روستای ولی‌آباد ورامین در خانواده‌ای متدین که مانند خیلی‌های دیگر درد محرومیت را شرافتمندانه و با عزت نفس به دوش کشیده بودند، متولد شد. پس از طی دوران تحصیل در مقطع ابتدایی در زادگاه خود، تحصیلات متوسطه را در یکی از روستاهای باقرآباد ورامین طی کرد. در سال ۱۳۴۵ و پس از دریافت دیپلم متوسطه، به دانشکده افسری نیروی زمینی ارتش وارد شد تا با ورود به عالم نظامی‌گری، سرنوشت متفاوتی را برای خود رقم بزند؛ سرنوشتی که برای خیلی‌ها مثل بابایی، یاسینی، اردستانی و شیرودی و کشوری هم رقم خورده بود. شهید ستاری در سال ۱۳۴۸ و بعد از فارغ‌التحصیلی با درجه ستوان دومی، به نیروی هوایی ارتش منتقل شد و در این دوران بعد از گذراندن دوره‌های مختص کنترل جنگنده‌های شکاری، برای تکمیل آموزش‌های تخصصی به آمریکا اعزام شد و در سال ۱۳۵۱ پس از اتمام دوره‌های تخصصی به ایران بازگشت و از آن تاریخ تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و دوران جنگ تحمیلی و انتصاب به سمت فرماندهی نیروی هوایی، رده‌های مختلف کارشناسی و فرماندهی را در بخش های راداری گذراند.
در روزهای اوج‌گیری انقلاب اسلامی مردم ایران که ارتش آنها در مقابل آزمونی سخت و حساس قرارگرفته بود، منصور ستاری نیز با وجود فراهم بودن زمینه‌های رشد و ارتقای فنی و تخصصی در ارتش شاهنشاهی، در صف مبارزه مردمی قرار گرفت؛ در بررسی سوابق شهید ستاری در اسناد نیروهای ضد اطلاعات ارتش پهلوی آمده است که شماری از کارکنان پدافند هوایى، همچون «سروان منصور ستاری» را زیر نظر داشته‌اند؛ حضور در دسته‌های مذهبی، سخنرانی‌های انقلابی و پخش اعلامیه‌های امام در میان کارکنان نیروی هوایی، توجه ساواک و اطلاعات ارتش را به خود جلب کرده و باعث نگرانی آنها شده بود.
فرماندهی که در کنار نیروهایش «خلبان» شد
شهید ستاری پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا پیش از انتصاب به عنوان فرماندهی نیروی هوایی ارتش در سال ۶۵، سمت‌های مختلفی را از قبیل «رئیس آموزش رادار معاونت عملیات فرماندهی پدافند هوایی، معاونت عملیات فرماندهی پدافند هوایی و معاونت طرح و برنامه نیروی هوایی ارتش» را تجربه کرد. وی پس از انتصاب به عنوان فرمانده نیروی هوایی ارتش که در سال‌های اوج‌گیری دفاع مقدس مردم و فرزندان نظامی آنها در برابر صدام و حامیان شرقی و غربی او صورت گرفت، دست به طراحی‌های گسترده‌ای برای تحول در ساختار و برنامه‌های نیروی هوایی زد که «تأسيس دانشكده پرواز (خلباني) در مهرماه ۱۳۶۷، تأسيس دانشگاه هوافضا با هشت گرايش تحصيلي، مبتني بر برنامه هاي آموزشي مصوب وزارت فرهنگ و آموزش عالي وقت، تأسيس دانشكده پرستاري و مركز تحقيقات و آموزش پزشكي (پاتولوژي) نيروي هوايي، توجه به آموزش حين خدمت و آموزش پرسنل رده مياني و ايجاد شبكه ديده‌باني به منظور تقويت سيستم پدافندي كشور، ايجاد شبكه ديده باني بصري و موانع هوايي بر فراز دره‌ها، گذرگاهها و ارتفاعات» از جمله آنها بوده است.
امیر سرتیپ دوم خلبان سیاوش مشیری فرمانده اسبق پایگاه شکاری بوشهر و از همرزمان شهید ستاری، در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به ویژگی‌های مدیریتی فرمانده شهید نیروی هوایی ارتش می‌گوید: شهید ستاری به معنای واقعی کلمه «مدیر و مدبر» بود؛ شرط تدبر نیز شناخت سیستم است، یعنی هم شناخت آدم‌ها و هم شناخت سیستم و ستاری، هر دو جزء را می‌شناخت.
وی با اشاره به رسته فنی و مهندسی شهید ستاری و فرماندهی او بر نیروی هوایی ادامه می‌دهد: ایشان با عزم و اراده و نگاه مدیریتی خود به این نتیجه رسید که خلبانی را حتماً بگذراند و این اتفاق هم در سال ۷۰ و در زمانی افتاد که فرمانده نیروی هوایی بود؛ امیر ستاری در آن دوران در کنار خلبانان نیرو، پرواز با F۵ و F۷ را تجربه کرد و با هواپیماهای ملخ‌دار PCCX نیز به خوبی کار کرد.
بازدیدهایی که زمینه تولد S۲۰۰ را فراهم کرد/ برش F۵ برای آموزش خلبانان
فرمانده اسبق پایگاه شکاری بوشهر این نکته را هم اضافه می‌کند که «امیر ستاری در عین روال جاری فرماندهی، مدام تلاش می‌کرد برای شناخت بیشتر سیستم؛ به عنوان مثال ما در پایگاه بوشهر، سامانه‌های موشکی S۲۰۰ را داشتیم، اما قابلیت کاربردی چندانی نداشت؛ اما این شهید که انصافاً برای فکر و توان نیروهایش ارزش قائل بود، در چند مورد بازدید از پایگاه، در عین دلگرمی دادن به ما و مهندسان، اشکالات اساسی این موشک‌های پدافندی را نیز به گونه‌ای گوشزد کرد که امروز این سامانه‌ها بهترین سامانه‌های پدافندی ما هستند».
امیر خلبان مشیری به شروع فرماندهی شهید ستاری بر نیروی هوایی در سال ۶۵ اشاره می‌کند و می‌گوید: در آن مقطع هواپیماهای شکاری به شدت کم داشتیم و به آموزش خلبانان هم نیاز جدی داشتیم؛ با ابتکار شهید ستاری، چند فروند از F۵ هایی را که قبلاً خریداری شده بود، از وسط برش دادیم و با طراحی تغییرات مهندسی، آنها را به پرنده‌های دو کابین تبدیل کردیم که هم خاصیت عملیاتی داشت و هم جنبه آموزشی؛ با این ابتکار، یک نوع جهش آموزشی در نیروی هوایی ایجاد شد. در واقع، تلاش ایشان این بود که از همه ظرفیت‌ها و تجهیزات و امکانات به خوبی استفاده کند.
وی با اشاره به تأکید فرمانده شهید نیروی هوایی ارتش بر وحدت فرماندهی و استفاده از خرد جمعی خاطرنشان می‌کند: شهید ستاری با این نگاه، تأکید داشت که نیروی هوایی باید به یک نیروی راهبردی تبدیل شود تا بتواند پشتیبانی خوبی از نیروی دریایی داشته باشد؛ این هدف ستاری، امروز به خوبی محقق شده است.
این همرزم امیر سرلشگر شهید ستاری تأکید می‌کند: که اگر ستاری نبود سامانه‌های پدافندیS۲۰۰ ما شکل نمی‌گرفت؛ امیر سرتیپ مشیری ادامه می‌دهد: مرحوم مشیری که در ابتدای جنگ معاون عملیات نیروی هوایی بود، نقل می‌کرد که در ابتدای جنگ مدام سایت‌های موشکی «هاگ» را می‌زدند، اما شهید ستاری در دوره فرماندهی خود و در کوران جنگ، تأکید داشت که این سامانه‌ها باید به صورت موبایل (سیار) دربیایند تا ایمن شوند و این هدف را نیز بالاخره محقق کرد.
رفع تخصصی نقاط کور راداری
تخصص شهید ستاری در حوزه راداری، در روزهایی که جنگنده‌های پیشرفته اهدایی غرب به صدام، کار سیستم‌های پدافندی نیروی هوایی را برای صیانت از مرزهای هوایی کشور با مشکل مواجه کرده بود، با ایمان و اراده او تلفیق شد و به کمک نیروهایش آمد؛ امیر سرتیپ خلبان مشیری در این رابطه می‌گوید: یکی از مشکلات مهم ما در دوران جنگ، ضعف سامانه‌های راداری در مقابل نقاط کور بود که منجر به آسیب‌پذیری ما می‌شد، اما شهید ستاری با طراحی و مدیریت سامانه‌های راداری جدید، زمینه رفع این مشکل را فراهم کرد؛ به گونه‌ای که الان دیگر نقاط کور و آسیب‌پذیر راداری نداریم.
وی به یکی از نقاط حساس فرماندهی شهید ستاری نیز اشاره و یادآوری می‌کند: در زمان جنگ خلیج فارس، حدود ۲۰۰ فروند از جنگنده‌های میگ ۲۹، سوخوی ۲۴ و ۲۵ به نوعی روانه ایران شدند و در فرودگاه‌های مختلف فرود آمدند؛ این پرنده‌ها با مدیریت شهید ستاری به کار گرفته شد تا هم آموزش خلبانان ما انجام شود، هم تست شود و هم نیروی هوایی ارتش و سپاه تجهیز شود.
بال پرواز فرمانده را به آسمان برد
گویا تقدیر بر این رقم خورده بود تا فرماندهی که در سخت‌ترین مقطع جنگ، با ایثار مسئولیت یک نیروی راهبردی را قبول کرده بود و خالصانه و متواضعانه همه توانش را برای ارتقای این نیرو به کار گرفته بود، با عروج شهادت‌گونه و در حین خدمت پاداش خود را بگیرد.
ساعت حدود ۲۰:۳۰ دقیقه شامگاه ۱۵ دی‌ماه ۱۳۷۳ بود که هواپیمای حامل امیر سرتیپ منصور ستاری که از بازدید پایگاه‌های هوایی جنوب کشور به اصفهان آمده بود و از آنجا عازم تهران بود، از باند فردگاه اصفهان جدا شد تا سرنشین آرام و محجوبش را به آسمان وصل برساند. دقایقی بعد از TAKE OFF، با روشن چراغ‌های هشدار درب‌های هواپیما و احراز نقص فنی، خلبان پرواز درخواست بازگشت به اصفهان را از برج مراقبت فرودگاه این شهر کرد، اما مدتی نگذشت که با قطع ارتباط راداری هواپیما با برج مراقبت، نگرانی‌ها شروع شد؛ نگرانی که دقایقی بعد با رسیدن خبر سقوط هواپیما در جاده اصفهان – نائین به ماتم تبدیل شد. در این حادثه علاوه بر امیر ستاری، جمعی از همراهانش نیز آسمانی شدند. شهیدان مصطفي اردستاني، سيد عليرضا ياسيني، احمد شجاعي، حسن رزاقي، شريفي، خلبان پرواز جمشيدي، جم‌منش، سنايي، پورزاری، محتشمی و محسنی به شهادت رسیدند.
رهبر معظم انقلاب پس از شهادت امیر سرتیپ ستاری، درتوصیف مجاهدت‌های آن شهید در دوران مدیریت هشت ساله بر نیروی هوایی جمهوری اسلامی تأکید کردند: «نقش شهدای بزرگوار نیروی هوایی در پیشرفت همه‌جانبه این نیرو و فداکاری‌ها و ایثارگری‌های آن، بسی آشکار و تعیین‌کننده است و در این میان، تأثیر مدیریت شجاعانه و مبتکرانه و سرشار از تلاش و پیگیری شهید عزیز سرلشکر منصور ستاری انکار‌ناپذیر است».
به این ترتیب، دفتر زندگی دنیوی سرباز رشید اسلام که پرواز در آسمان را برای نزدیک‌تر شدن به کائنات دلپذیرتر می‌دانست، پس از یک عمر تلاش و جهاد خستگی‌ناپذیر بسته شد و با تجلیل فرمانده و مقتدایش یاد او برای همیشه در دفتر دل ملت ایران ماندگار شد.
باز هم یک حماقت دیگر. اگر یک نفر متخصص فرمانده می‌شد قطعا وضعیت بهتر از این بود.