واکنش تردیدآمیز اروپا به دیدار کیم و ترامپ

فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیروز با انتشار بیانیه‌ای، نشست سنگاپور را تأییدکننده باور اروپا در پیگیری مسیر دیپلماتیک عنوان کرد و به طوری غیر مستقیم به ترامپ تازه کار هشدار داد که این روند چالش‌برانگیز است.

وی بدون تمجید از رئیس‌جمهوری آمریکا که خود را مبتکر حل این مناقشه می‌داند «خردمندی و عزم راسخ رئیس‌جمهوری کره جنوبی را زمینه‌ساز برگزاری این نشست» دانست و یادآور شد که «هدف نهایی، که بین جامعه بین‌الملل مشترک است و از سوی شورای امنیت سازمان ملل مطرح‌شده است، همچنان شامل غیرهسته‌ای کردن کامل، قابل راستی آزمایی و غیرقابل‌بازگشت شبه‌جزیره کره است»

موگرینی تصریح کرد «اتحادیه اروپا، به‌عنوان یک حامی قوی رژیم‌های بین‌المللی عدم اشاعه هسته‌ای - که شامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای است - همچنان آماده تسهیل و حمایت از مذاکرات پیش‌رو و دیگر گام‌هایی است که هدف آن‌ها اعتمادسازی و حصول اطمینان از یک صلح، امنیت و سعادت پایدار در شبه‌جزیره کره عاری از تسلیحات هسته‌ای است.»

کره شمالی که بر اساس قطعنامه‌های سازمان ملل از توسعه فناوری موشک‌های اتمی و بالستیک منع شده، طی سال‌های گذشته چندین بار پرتاب‌های آزمایشی انجام داده است. این کشور همچنین بارها دست به آزمایش اتمی زده که سه مورد آن به ترتیب در سال‌های 2006 ، 2009 و 2013 ، دو مورد دیگر در سال 2016 و یک مورد که آزمایش بمب هیدروژنی قدرتمند بود که سوم سپتامبر (12 شهریور) سال گذشته صورت گرفت. در آخرین اقدام جنجال برانگیز، کره شمالی پیشرفته‌ترین موشک دوربرد خود را آزمایش کرد که عملاً همه خاک آمریکا را در تیررس پیونگ‌یانگ قرار می‌دهد.

در همین پیوند شورای امنیت سازمان ملل متحد دی‌ماه گذشته با اکثریت قاطع آرا تحریم جدیدی علیه کره شمالی تصویب کرد که 90 درصد از صادرات نفت به این کشور را ممنوع کرد.

بر اساس این قطعنامه، صادرات محصولات نفتی به کره شمالی با کاهش 90 درصدی به 500 هزار بشکه در سال محدود می‌شود و همه شهروندان کره شمالی که در کشورهای دیگر کار می‌کنند، باید ظرف 2 سال به کشورشان بازگردند. علاوه بر این اتحادیه اروپا و آمریکا نیز تحریم‌های جداگانه‌ای را علیه این کشور وضع کردند.

هم‌زمان لفاظی های خطرناک و شدیدی میان سران کره شمالی و آمریکا شکل گرفت به‌طوری‌که برخی تحلیل گران وقوع جنگ در شبه‌جزیره کره را امری جدی قلمداد می‌کردند. بااین‌حال هتل کاپلا سنگاپور روز گذشته میزان رئیس‌جمهوری آمریکا و رهبر کره شمالی بود تا اولین گام در جهت حل این مناقشه برداشته شود. دو طرف پس از یک ناهار کاری سندی را به امضا رساندند که به گفته آمریکا بر اساس آن تضمین‌های امنیتی در اختیار کره شمالی قرار می‌دهد. 

توافقنامه‌ای که رهبران دو کشور امضا کردند، چهار ماده داشت که بر اساس آن واشنگتن و پیونگ‌یانگ روابط جدیدی را آغاز خواهند کرد. چهار مورد این قرارداد دوجانبه که با حضور مقام‌های ارشد دو کشور به امضای ترامپ و کیم در مقابل خبرنگاران و در هتل کاپلا رسید شامل مواردی کلی و بدون ذکر شیوه اجرا به شرح ذیل است:

1. ایالات‌متحده آمریکا و کره شمالی متعهد شده‌اند که روابط تازه‌ای را بنا کنند که اساس آن تمایل مردم دو کشور بر صلح و رفاه است

2. آمریکا و کره شمالی تلاش مشترک خواهند کرد که صلح پایدار در شبه‌جزیره کره ایجاد شود.

3. بر اساس توافق 29 آوریل (پان مون جوم/ Panmunjom declaration) کره شمالی که در آن بخشی از تاسیسات هسته‌ای خود را تخریب کرد، پیونگ‌یانگ متعهد شده که خلع سلاح هسته‌ای را ادامه دهد.

4. آمریکا و کره شمالی متعهد می‌شوند که بقایای سربازان کشته یا مفقودشده را در جنگ شبه‌جزیره کره (53-1950) شناسایی کرده به کشورشان بازگردانند. 

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که توافق‌نامه امضاشده نمایشی است و ضمانت اجرایی ندارد. روز گذشته یک تحلیل‌گر آمریکایی به نام 'جنی تاون' نتیجه‌گیری درباره دیدار روز گذشته رهبران دو کشور را دشوار توصیف کرد و نوشت: بیانیه‌ای که در پایان نشست دو طرف به امضاء رسید یک تعهد کلی در جهت برقرار صلح، خلع سلاح هسته‌ای و بازتعریف کلی رابطه آمریکا و کره شمالی را شامل شد. هرچند این دیدار پاسخی در جهت لفاظی های اخیر میان دو کشور به شمار می‌رود اما فاقد جزئیات و مواردی است که پیونگ‌یانگ درگذشته مرتکب شده بود.

دست‌کم انتظار می‌رفت که در این نشست آمریکا تعریف دقیق‌تری را از خلع سلاح هسته‌ای توسط کره شمالی ارائه دهد. اما اکنون معلوم نیست که دو طرف خود را به چه سازوکاری متعهد کرده و چه زمانی در این فرایند (خلع سلاح هسته‌ای) به این درک خواهیم رسید. همچنین چگونه قرار است موفقیت در این توافق را اندازه‌گیری کنیم وقتی معیاری وجود ندارد.

درحالی‌که بهره‌گیری از زبان مبهم در بیانیه نشست سران کشورها امری غیرطبیعی نیست اما اظهارات رئیس‌جمهوری آمریکا در کنفرانس خبری پس از دیدار با رهبر کره شمالی، سؤالات و چالش‌های بیشتری را در مسیر آینده این توافق ایجاد کرده است. به‌طور نمونه ترامپ اعلام کرد که در جریان مذاکرات میان دو طرف، همکاری‌های نظامی مشترک آمریکا و کره جنوبی تعلیق خواهد شد. درحالی‌که کره شمالی همواره نسبت به این همکاری معترض بوده، اکنون این سؤال مطرح می‌شود که امتیاز تازه آمریکا چگونه در یک چارچوب بزرگ‌تر جا می‌گیرد.

همچنین، فقدان هماهنگی آمریکا با کره جنوبی در مذاکرات آتی این کشور با کره شمالی می‌تواند به بروز اختلاف میان دو طرف منجر شود و روابط واشنگتن و سئول را تضعیف کند.

در کل به نظر می‌رسد که ترامپ و کیم ازآنچه در نشست دیروز حاصل شد خرسند بوده‌اند. مهم‌ترین دستاورد این دیدار را می‌توان در تعهد دو طرف به ادامه تماس‌ها در سطح بالا و در جهت اجرای سازوکارهای توافق‌نامه توصیف کرد.

تاون در پایان یادداشت خود آورده است که هرچند دیدار ترامپ و کیم ما را از مسیر جنگ دور می‌کند، اما کاخ سفید بایستی نشان دهد که آیا از اراده لازم برای حفظ این روند برخوردار و قصد داردکه از مرحله مذاکره به سمت راه‌حلی ماندگار و پایدار گام بردارد.

*** اشتباه محاسباتی در شبه‌جزیره کره منجر به جنگ تمام‌عیار می‌شود

موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی انگلیس در تازه‌ترین گزارش خود ضمن بررسی ظرفیت‌های نظامی کره شمالی و جنوبی و همچنین حضورمستشاران آمریکایی در چارچوب همکاری‌های امنیتی با سئول هشدار می‌دهد که هرگونه اشتباه محاسباتی پس از توافق سران آمریکا و کره شمالی منجر به جنگ تمام‌عیارمی شود

این اندیشکده انگلیسی در گزارش 76 صفحه خود عنوان می‌کند تسلیحات کره شمالی با گذشته زمان دقیق، سریع و قوی‌تر شده است. این کشور موشک‌های قاره‌پیمای خود را آزمایش کرده و ظرفیت‌های سایبری‌اش را توسعه داده است. در همین حال کره جنوبی نیز توان نظامی خود را در راستای حملات موشکی دقیق و سریع گسترش داده و مستشاران آمریکایی مستقر در شبهه جزیره کره ظرفیت‌های نظامی پیشرفته‌ای را در نظر گرفته‌اند.

اندیشکده یادشده می‌افزاید: دیپلماسی زمانی ارزش پیدا می‌کند که دو طرف ظرفیت‌های نظامی یکدیگر را مدنظر قرار دهند؛ بدین معنا که اگر دیپلماسی شکست بخورد ارزیابی درستی از خطرات و پیامدهای ناشی از آن بررسی‌شده باشد.

با این نگاه می‌توان سرمقاله دیروز روزنامه گاردین را موردتوجه قرارداد که در آن نویسنده تصریح می‌کند : زمانی که هیجان‌ها پایان یابد، هر دو طرف احتمالاً به دنبال تعهدات ملموسی خواهند بود. کره شمالی اهداف واقعی دارد: به رسمیت شناخته شدن به‌عنوان یک قدرت که با او با احترام برخورد شود، «عصر جدید» در روابط با آمریکا که به او اهرم بیشتری با چین اعطا کند؛ لغو تحریم‌ها به صورتی که کیم بتواند به توسعه اقتصادی داخلی ادامه دهد. اما کره شمالی معتقد است که هویت و بقای آن بستگی به توانایی هسته‌ای آن دارد و بعید است که این دیدگاه تغییر کند.'

او در ادامه می‌نویسد: این دیدار بعید است گام‌های واقعی‌ای به سمت مقابله با برنامه هسته‌ای کره شمالی محسوب شود و احتمالاً در بلندمدت، همه‌چیز را بدتر می‌کند. طرح‌های ناهماهنگ می‌تواند در هر دو طرف خصومت را افزایش دهد.

حمید بعیدی نژاد سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن نیز امروز با انتشار یادداشتی در کانال تلگرامی خود عنوان کرد که توافق رؤسای آمریکا و کره شمالی فعلاً بیش از تعهد رهبران دو کشور به حصول توافق در آینده چیزی نیست. مهم‌ترین عناصر بیانیه‌ی یک‌صفحه‌ای و چندخطی از سوی دو طرف، یعنی تعهد کره شمالی به غیرهسته‌ای شدن شبه‌جزیره کره ازیک‌طرف و تعهد آمریکا به اعطای تضمین‌های امنیتی به کره شمالی از سری دیگر، بیش از ٢٥ سال است که در مذاکرات دو طرف مطرح است و مرتب هم در چندین مقطع در توافقات دو طرف تکرار شده‌اند. 

وی افزود: مهم جزئی کردن و اجرایی کردن این تعهدات از سوی دو طرف است که تابه‌حال ممکن نشده است. تنها دو تعهد جزئی و مشخص به گفته ترامپ حاصل‌شده است که اتفاقاً در بیانیه امضاشده ذکری از آن‌ها نیامده است و تنها از سوی ترامپ در مصاحبه با خبرنگاران اعلام شد که یکی تعهد آمریکا به توقف مانورهای نظامی مشترک در منطقه و دیگری تعهد کره شمالی به انهدام یکی از سایت‌های موشکی خود می‌باشد. این هم احتمالاً به دلیل پیچیدگی‌های این دو تعهد بوده است که در بیانیه نیامده‌اند و لذا شاید اجرای آن‌ها هم با پیچیدگی‌هایی همراه باشد؛ چنانچه پس از اعلام این دو موضوع، برخی ابهامات مطرح‌شده است که نشان می‌دهد اعلام توقف مانورهای نظامی در منطقه از قبل بین همه‌ی طرفهای لازم هماهنگ نشده است.

بعیدی نژاد اضافه کرد: مجموعاً می‌توان گفت همه مذاکرات اصلی مهم به آینده موکول شده است و این بیانیه حتی از تعهداتی که کره شمالی قبلاً حاضر به پذیرش آن شده است هم ضعیف‌تر می‌باشد. به دلیل همین ضعف محتوایی، این توافق از سوی نهادها و اندیشکده های بین‌المللی در حوزه‌ی امنیت بین‌المللی و اشاعه سلاح‌های هسته‌ای مورد انتقادات زیادی قرارگرفته است. 

وی افزود: سیاستمداران زیادی هم معتقدند که با توجه به نیاز سیاسی ترامپ به این توافق، وی برای انجام این ملاقات و دیدار در این شرایط سیاسی، حاضرشده است که در این مرحله به کمترین تعهد از سوی کره شمالی رضایت دهد. اما بی‌شک با همه‌ی این ابهامات یک نکته‌ی مهم مثبت در توافق رهبران دو کشور وجود دارد و آن اینکه با این توافق حداقل تا چندین ماه احتمال جنگ و درگیری نظامی بین دو کشور که با لحاظی‌های ترامپ افزایش‌یافته بود و بحران آن می‌توانست به کره جنوبی و ژاپن و چین هم کشیده شود و موجبات نگرانی زیادی را ایجاد کرده بود، کاهش‌یافته است.

درحالی‌که تحلیل گران نشست دیروز را موفقیتی مبهم و بدون قطعیت می‌دانند، بوریس جانسون وزیر امور خارجه انگلیس تنها سیاستمدار اروپایی است که مشخصاً آمریکا را مبتکر تلاش در جهت خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی معرفی و بر حمایت کشورش از ایالات‌متحده در این راستا تأکید دارد.