ایثار و فداکاری حضرت علی و حضرت زهرا علیهما السلام

آیه:

وَیطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَی حُبِّهِ مِسْکیناً وَیتِیماً وَأَسِیراً

ترجمه:

و غذا را، در حالی که دوستش دارند، به بینوا و یتیم و اسیر می خورانند.

شأن نزول:

حکایت شده که امام حسن و امام حسین علیهما السلام بیمار شدند و پیامبر صلی الله علیه و آله سفارش کردند که علی علیه السلام نذری برای شفای آنان بنماید و امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام و فضّه خادم آنان (و طبق برخی احادیث حسن و حسین علیهما السلام) نذر کردند که پس از شفا سه روز روزه بگیرند.

پس از شفای آن دو عزیز، همه ی خانواده روزه گرفتند و امام علی علیه السلام مقداری جو قرض کردند و نان پختند، ولی در هنگام افطار نیازمندی بر در خانه آمد و غذا خواست و آنان ثلث غذای خود را به او دادند، سپس یتیمی آمد و ثلث دیگر را به او دادند و بعد از آن اسیری آمد و ثلث آخر غذای خود را به او دادند. پیامبر صلی الله علیه و آله از این جریان مطلع شدند و به خانه ی فاطمه علیها السلام آمدند و در این هنگام سوره ی انسان (یا هجده آیه ی آن) نازل شد.[ii]

نکته ها و اشاره ها:

1.نیکان با این که خودشان میل به غذا دارند آن را به دیگران می بخشند. این همان ایثار ومقدم داشتن دیگران بر خویشتن است که مرتبه ی عالی نیکوکاری است.

2.مقصود از «اسیر» در آیه ی فوق مشرکان و کافرانی هستند که در مدینه به دست مسلمانان اسیر شده بودند، یا بردگانی که اسیر مالک خود بودند و یا زندانیان؛ هرچند احتمال اول مناسب تر است.

البته در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله محل خاصی برای نگه داری اسیران نبود و آنان را بین مسلمانان تقسیم می کردند تا از آنان مراقب کنند و چنانچه کسی توانایی غذا دادن به اسیران را نداشت اسیران از دیگران غذا می طلبیدند.

3.پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در مورد اسیران سفارش می کردند، به طوری که مردم در اثر سفارش های آن حضرت، غذای خود را به اسیر می دادند و او را برخود مقدم می شمردند.

4.از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده:

هرکس به سه مسلمان غذا دهد، خدا او را از سر بوستان بهشتی در ملکوت آسمان ها غذا خواهد داد.

هم چنین از آن حضرت روایت شده:

بنده ای که شب سیر بخوابد در حالی که برادر- یا همسایه ی- مسلمانش گرسنه باشد، به من ایمان نیاورده است.

5. ۱. در این آیات از غذا دادن به سه گروه فقرا، یتیمان و اسیران یاد شده است، ولی ممکن است این موارد از باب مثال باشد؛ چون هر نوع امداد رسانی به نیازمندان جامعه مطلوب است و نزد خدا پاداش دارد، که شامل غذا و لباس و نوشیدنی به همه ی اقشار نیازمند می شود.

آموزه ها و پیام ها:

1.در حالی که به غذا نیاز دارید، ایثار کنید.

2.از بینوایان، کودکان بی سرپرست و اسیران غافل نشوید و غذای آنان را بر خود مقدم دارید.

پی نوشت:

 سوره انسان، آیه 8

 ر. ک: اسباب النزول واحدى، ص 471؛ تفسیر قمى، ج 2، ص 398؛ تفسیر صافى، ج 5، ص 261- 262؛ الغدیر، ج 3، ص 107- 111 و احقاق الحق، ج 3، ص 157- 171 که این حدیث را از بیش از سى نفر از علماى اهل سنت حکایت کرده، و در کتاب‌هاى تفسیر و حدیث شیعه نیز مکرر آمده است.

 ضمیر« حبّه» به طعام بر مى‌گردد ولى برخى احتمال داده‌اند به« اللَّه» برگردد؛ لکن با توجه‌به آیه‌ى بعد معناى اول صحیح‌تر است( تفسیر نمونه، ج 25، ص 353).

.« لَن تَنَالُوا البِّرَّ حَتَّى‌ تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ»( سوره‌ى آل عمران، آیه‌ى 92).

کامل ابن اثیر، ج 2، ص 131.

 کافى، ج 2، ص 200، ح 3؛ ارشاد القلوب، ج 1، ص 147؛ بحارالانوار، ج 71، ص 371 و وسائل الشیعه، ج 24، ص 304.

امالى شیخ طوسى، ص 598؛ اعلام الدین، ص 216؛ ارشاد القلوب، ج 1، ص 146؛ بحارالانوار، ج 71، ص 369 و وسائل الشیعه، ج 24، ص 327.