چرا امروز عید فطر اعلام نشد

به گزارش پارس به نقل از جهان نیوز - علیرضا بوژمهرانی (عضو کمیته علمی ستاد استهلال دفتر رهبری) : از آنجا که تنی چند از کارشناسان زبده و رصدگران با تجربه در بعد از ظهر روز چهارشنبه ۲۹ رمضان المبارک رویت هلال شوال در روشنایی روز را اعلام کرده بودند و علیرغم وجود این گزارش ها، حجت شرعی لازم برای اعلام اول ماه و عید فطر فراهم نشد و این موضوع پرسش هایی را در ذهن مردم شریف و نیز رصدگران محترم بوجود آورده است، توضیحات مختصری جهت استحضار به عرض میرسد.

*فقه و شرع حرف نهایی را در تأیید رویت هلال می زند

همانگونه که بارها عرض شده است موضوع رویت هلال دارای دو وجه نجومی و شرعی است که هر یک از این دو، حوزه ی تخصصی خاص خود را دارد. معمولا" در امر رویت هلال، ابتدا کار در بخش نجومی آن و توسط کارشناسان، منجمان و رصدگران آغاز می شود. با خاتمه یافتن رصد و بدست آمدن نتایج و تحلیل ها، وظیفه و مأموریت این بخش از رویت هلال به پایان می رسد و پس از آن نوبت به بخش فقهی و شرعی خواهد رسید تا با مقایسه نتایج حاصل از رصد با ضوابط شرعی، بتوان در مورد ورود و یا عدم ورود به ماه قمری جدید اظهار نظر نمود. توجه به این نکته لازم است که حرف آخر را در این زمینه، احکام شرعی می زند و نه قواعد نجومی. دلیل هم آن است که اصولاً ما رویت هلال انجام می دهیم تا بتوانیم برخی فرائض دینی نظیر روزه ماه رمضان، عید فطر، حج و دیگر فرائض و شعائر دینی را در زمان خود به انجام برسانیم. بنابراین لازم است که برای انجام این اعمال مذهبی، ببینیم شرع مقدس چه حکمی و چه روشی را برای اثبات اول ماه و واجب شدن زمان تکالیف مقرر داشته است.

*رصد هلال توسط رصدگران حجت شرعی برای تأیید ماه قمری نیست

نکته مهم دیگری که در این رابطه وجود دارد این است که ممکن است در برخی موارد، نتیجه کار رصدگران منجر به رویت هلال بشود لکن نحوه و چگونگی رویت بگونه ای باشد که رویت انجام شده، حجت شرعی لازم برای ورود به ماه قمری جدید را فراهم نکند. به عنوان مثال فرض کنید گروهی از رصدگران موفق شوند هلال ماه را فقط با استفاده از ابزار (دوربین دوچشمی و یا تلسکوپ) رویت نمایند. این رصد از نظر نجومی کاملاً صحیح بوده و خدشه ای بر آن وارد نیست اما چنانچه بر اساس نظر فقهی مراجع عظام، اثبات اول ماه تنها در صورت رویت شدن هلال با چشم عادی صورت پذیرد، آنگاه آن رویت با ابزار نمی تواند حجت شرعی لازم برای آغاز ماه قمری را فراهم آورد. و یا در مثالی دیگر، چنانچه رصدگران موفق شوند با استفاده از دوربین های پیشرفته ی امروزی و نرم افزارهای پردازش تصویر از آسمان عکس بگیرند و هلال ماه را در عکس آشکار کنند اما موفق نشوند با چشم عادی و یا ابزار رصدی هلال را رویت نمایند. این فعالیت هر چند از نظر نجومی و فنی قابل قبول و صحیح است اما از نظر شرعی، دیدن هلال یک حکم دارد و دیدن عکس هلال حکمی جداگانه.

موضوع و پرسش دیگری که برای رصدگران محترم پیش آمده آن است که گویا کارشناسان حاضر در ستاد استهلال، گزارش های رصدی رصدگران محترم و به خصوص گزارش دیگر کارشناسان محترم ستاد استهلال را که در بعد از ظهر چهارشنبه ۲۹ رمضان زحمت فراوانی برای رویت هلال در روز کشیده و دشواری های این رصد پیچیده را متحمل شده اند، نپذیرفته و آن را رد کرده اند.

صادقانه و خالصانه باید عرض کنم که این برداشت به هیچ عنوان صحت نداشته و چنین موضوعی رخ نداده است. با اینکه تا پیش از فرا رسیدن روز رویت هلال شوال، نظر بنده و جناب موحدنژاد بر این استوار بود که هلال شوال در بعد از ظهر ۲۹ رمضان در ایران رویت نخواهد شد، لکن در بررسی گزارش های دریافت شده، به دلیل حضور تنی چند از زبده ترین رصدگران هلال در جمع کسانی که اعلام رویت کرده اند، نظر شخصی خود را کنار گذاشته و در گزارشی نیز که به محضر مقام معظم رهبری تقدیم داشتیم، مقدمه ای را ذکر کردیم که توجه به آن نشان می دهد به هیچ عنوان نظر منفی به این گزارش ها نداشتیم، بلکه حتی این مقدمه را بگونه ای تنظیم کردیم که جنبه های مثبت این گزارش ها بیشتر به چشم آید.

عین متن مقدمه مذکور بشرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام و عرض ادب به استحضار می رساند:

معیارهای رویت پذیری هلال بر اساس مطالعه نتیجه رصدهای گذشته بدست آمده است. بدیهی است هر چه تعداد داده های رصدی بیشتر باشد، دقت پیش بینی معیارها نیز به همان نسبت افزایش می یابد. رویت هلال در روز، موضوع نسبتاً جدیدی است که داده های رصدی مهم و ارزشمند آن بسیار اندک است. بنابراین می توان انتظار داشت که رصد جدیدی انجام شود که در آن، هلال ماه با مختصات ضعیف تر نسبت به داده های رصدی قبلی، در روشنایی روز رویت شود.

تا پیش از این، بهترین رکورد رویت در روز متعلق به « محسن شریفی» بوده است که در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۵ بدست آمده است. ایشان موفق به رویت هلالی در روشنایی روز شده اند که دارای فاز ۰.۶۰% و جدائی زاویه ای حدود ۸.۵ درجه بوده است. همچنین در زمان رویت شدن هلال، ارتفاع هلال از افق بیش از ۶۶ درجه بوده و فاصله ی ماه تا زمین نیز نزدیک به ۳۷۰ هزار کیلومتر بوده است.

در بررسی اولیه رویت هلال شوال در روشنایی روز، چاره ای جز این نبوده است که مختصات این هلال با رکورد آقای شریفی مقایسه شود و بر این اساس به نظر می رسید احتمال بسیار اندکی برای رویت شدن هلال شوال در بعد از ظهر چهارشنبه ۲۹ رمضان وجود داشته باشد.

هر کسی که این مقدمه را بخواند چنین برداشت می کند که بنا است یک موضوعی که قبلاً غیر ممکن به نظر می رسیده حالا ممکن اعلام شود. پس از این مقدمه مشروح گزارش ها به پیوست تقدیم شد. از آنجا که مقادیر حدی بدست آمده در این رصدها، با داده های رصدی قبلی قابل مقایسه نبود، در واقع خط کشی در اختیار نداشتیم تا بتوانیم از مقایسه مقادیر بدست آمده با نتایج قبلی، به دستاوردی برسیم. از سوی دیگر، افرادی که اعلام رویت کرده بودند اکثراً شناخته شده و از زبده ترین رصدگران هلال کشور بودند.

در نتیجه، پس از یک بحث و گفتگوی طولانی و چند ساعته با رصدگران، کارشناسان و مسئولین محترم ستاد، در نهایت بنده و جناب موحدنژاد بر آن شدیم که هیچ تحلیل و نظری در مورد سه گزارش از چهار گزارش دریافت شده ارائه نکنیم (گزارش کاشان با سه گزارش دیگر تفاوت داشت) و در گزارش تقدیمی تنها همان چیزی را بنویسیم که خود رصدگران در تماس های تلفنی بیان کرده بودند. در اینجا هم برای اینکه حق مطلب ادا شده باشد، یک توضیح اضافه تر در تایید رصدگران نوشتیم که متن آن چنین بود:

اکثر افرادی که گزارش رویت داده اند به خصوص آقایان… از نظر تخصص در رویت هلال، دقت عمل و صدق گفتار مورد تایید هستند.

(در گزارش تقدیمی ما به چند اسم توجه ویژه داشتیم که در اینجا برای اینکه سوء تفاهمی برای دیگر عزیزان پیش نیاد از ذکر آن خودداری می کنم)

ملاحظه می شود که کارشناسان حاضر در ستاد استهلال نه تنها گزارش های اصلی سه گانه را رد نکردند بلکه به نوعی بر آن صحه گذاشتند. تنها نکته ای که ما در مورد رصدگاه دربندسر اضافه کردیم این بود که محاسبات حکایت از آن داشت که در این رصدگاه، غروب هلال حدود یک دقیقه زودتر از غروب خورشید روی می داد.

سایر مطالبی که در گزارش تقدیمی نوشته شد عیناً و دقیقاً همان چیزی بود که خود رصدگران گفته بودند. البته نکات ظریفی نیز وجود داشت که بیشتر به جنبه های شرعی مربوط می شد. در این باره نیز گفتگوی مفصلی با مسئولین ستاد داشتیم اما در نهایت مقرر شد در گزارش به این نکات اشاره ای نداشته باشیم تا مقام معظم رهبری هر آنچه را صلاح دانستند و امر فرمودند به مورد اجراء گذارده شود. گزارش که آماده و ارسال شد، ذهنیت اکثر کسانی که در ستاد بودند چنین بود که تا دقایقی دیگر عید اعلام خواهد شد. حتی خود بنده با مسئولین شهرداری اصفهان تماس گرفتم و چون میدانستم افتتاح یکی از پروژه های مهم و تاریخی اصفهان در روز عید فطر انجام میپذیرد به مقامات محترم شهرداری گفتم که احتمال دارد عید فطر یک روز زودتر اعلام شود و آمادگی این موضوع را داشته باشند.

وقتی مسئولین محترم ستاد از ملاقات با مقام معظم رهبری برگشتند، متوجه شدیم حضرت آقا دقیقاً در مورد همان ظرایف شرعی که ما در مورد آن صحبت کرده بودیم، نکاتی را بیان فرموده بودند که خلاصه و نتیجه آن بر این استوار شده بود که از این گزارش ها حجت شرعی برای اثبات حلول ماه تأمین نمی شود. همانگونه که عرض شد، این موضوع به معنای رد گزارش ها نیست. بنده و دیگر کارشناسان رویت هلال، از رکوردهای حدی بدست آمده توسط مهندس رستمی، مهندس میر سعید و عباس احمدیان که در رصد هلال شوال ۱۴۳۴ حاصل شده است، در بررسی های آتی رویت هلال در روز استفاده خواهیم کرد و آن را محترم و معتبر می دانیم. اما بین اعتبار نجومی این رصدها با اعتبار شرعی آن تفاوت هایی وجود دارد که عرض شد. در هفته های آتی برخی از موضوعات ویژه در این باب را عرض خواهم نمود.

به هر حال آنچه که مسلم است، اجر و پاداش معنوی تمامی بزرگوارانی که در این راه زحمت کشیدند و تلاش کردند در این امر مهم مذهبی یاری رسان مقام معظم رهبری باشند نزد خداوند متعال محفوظ است. امیدوارم در این آخرین ساعات باقی مانده از ماه مبارک رمضان همه ما مشمول لطف و رحمت و مغفرت واسعه خداوند قرار بگیریم و درک ماه رمضانی دیگر در تقدیر ما نوشته شده باشد.