در سرزمین خورشید هشتم، مشهد مقدس، هنگام بامداد یا ظهر تاسوعا و عاشورا، عطر نذری مشهدی ها در گوشه و کنار شهر پراکنده می شود، در این شهر هیچ عزاداری گرسنه به خانه بازنمی گردد زیرا دیگ های شله نذری عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) برپا شده تا همه عزاداران از آن بهره مند شوند.
در این ایام صف های طولانی در مقابل برخی حسینیه ها و خانه ها به راه می افتد تا هر نفر سهمی از شله نذری محرم داشته باشد، شله از چنان محبوبیتی بین مشهدی ها برخوردار است که فقیر و غنی حاضرند برای سهم بردن کاسه ای از این غذا چند ساعت در صف طولانی بایستند.
عطر گوشت و حبوبات شله در هر جایی که طبخ شود، آنچنان در فضا می پیچد که مردم را ناخودآگاه به سمت خود جلب می کند، نذری های دیگری چون پلو و خورشت قیمه در ایام تاسوعا و عاشورا در برابر شله رنگ می بازد، زیرا هیچ مشهدی حاضر نیست از این شوربای خوشمزه بگذرد.
پخت شله بسیار پرهزینه، پرزحمت و زمان بر است لذا مردم مشهد کمتر آن را در خانه طبخ می کنند، معمولا این غذا در آشپزخانه های بزرگ، در حجم زیاد و در مناسبت های خاص مانند تاسوعا و عاشورا و نیز افطاری ماه مبارک رمضان توسط آشپزهای حرفه ای طبخ می شود.
شله که مواد اصلی آن گوشت گوساله، حبوبات و ادویه است؛ ظاهری مانند حلیم دارد با این تفاوت که در این غذا گوشت فراوان و بلغور وجود دارد و به همراه قیمه و نان سنگک و پنیر و سبزی خورده می شود.
گفته می شود تاریخ طبخ نخستین شله به زمان حمله مغول ها به ایران که از سمت خراسان انجام شد، بازمی گردد، در آن زمان به دلیل کمبود زمان و مواد غذایی هر نوع ماده غذایی که پیدا می ‌شده‌ و در دسترس بوده درون دیگ ‌های بزرگ ریخته و آشپزها آن را روی آتش هم می‌ زدند و آش شله قلمکار یا شله پزی نیز از همان زمان رایج شده است.
اما برخی نسبت به تاریخچه شله مشهدی نظر متفاوتی دارند که از جمله آنها رئیس اتحادیه صنف رستوران، چلوکباب، آشپزخانه، کباب و حلیم مشهد است که معتقد است تقریبا 80 سال قبل این غذا برای نخستین بار در این شهر توسط یک آشپز طبخ شده است.
حسن امیریان روز شنبه در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: آن آشپز شله قلمکار را بدون سبزیجات و فقط با گوشت گوساله و حبوبات پخت و این شله ای که فاقد سبزیجات اما خوش طعم و لذیذ بود به عنوان شله مشهدی شهرت یافت.
وی اظهار کرد: امروز شله مشهدی یکی از محبوب ترین غذاهای نذری ایام محرم است و در روزهای تاسوعا و عاشورا در حجم زیادی پخته و بین مردم توزیع می شود.
رئیس اتحادیه صنف رستوران ، چلوکباب ، آشپزخانه ، کباب و حلیم مشهد گفت: حدود 600 آشپزخانه در مشهد وجود دارد که از این تعداد 350 آشپزخانه در ایام سال بویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا شله طبخ می کنند.
امیریان اظهار کرد: برخی از آشپزخانه ها به صورت خودجوش اقدام به پخت شله و توزیع رایگان آن بین مردم در روزهای تاسوعا و عاشورا می کنند، برخی دیگر مواد شله را از کسانی که می خواهند در این ایام نذری بدهند، گرفته و به صورت رایگان پخت می کنند تا بین مردم توزیع شود.
وی اضافه کرد: صاحبان برخی آشپزخانه ها نیز که آشپزهای ماهری در پخت شله هستند، در روزهای تاسوعا و عاشورا آشپزخانه خود را تعطیل کرده و در حسینیه ها و مساجد برای افراد دیگر آشپزی می کنند تا نذر خود را به امام حسین (ع) ادا کرده باشند.
امیریان گفت: باکیفیت ترین شله در مشهد مقدس و توسط آشپزهای این شهر طبخ می شود و نمی توان شله را در بین آشپزخانه های این شهر درجه بندی کرد زیرا همه آنها شله خوب و لذیذی طبخ می کنند اما این غذا نیز مانند سایر غذاها از درجه یک تا سه رتبه بندی شده است.
رئیس اتحادیه صنف رستوران، چلوکباب، آشپزخانه، کباب و حلیم مشهد اظهار کرد: براساس قانون جدید، نرخ گذاری کالاها به خود واحدهای صنفی واگذار شده اما بر اساس آخرین قیمت در مشهد هر کیلو شله درجه یک 85 هزار ریال، شله درجه 2 به قیمت 80 هزار ریال و شله درجه سه کیلویی 75 هزار ریال فروخته می شود.
وی افزود: با این حال شله مشهدی بنا بر رسمی دیرین در روزهای تاسوعا و عاشورا در حجم زیاد و در قالب نذری در حسینیه ها، مساجد و خانه ها پخته و بین عزادران توزیع می شود و تقریبا بیشتر مردم طمع این غذای لذیذ را در عزاداری سیدالشهدا (ع) می چشند.
به گزارش ایرنا، شله به عنوان یک غذای منحصر به‌ فرد سنتی هر ساله در دهه اول محرم با آداب و رسوم خاص طبخ و برای پذیرایی از عزاداران و هیات های مذهبی استفاده می شود، از این رو شله مشهدی بر پایه همین آداب و رسوم که از تهیه مواد تا طبخ آن وجود دارد، در سال 1391 در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.
7489/5132
خبرنگار: میترا عبداللهی ** انتشار دهنده: علی اصغر ایزدی