مجمع تشخیص مصلحت به دنبال قانونی کردن استفاده از حشیش و تریاک؟/ باب کردن دوباره کشت گیاهانی همچون خشخاش

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- روزنامه آمریکایی ایندیپندنت نوشت: یکی از کارشناسان ارشد مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره گام هایی که می توان برای قانونی کردن مواد مخدر برداشت، سخن گفته است. سیاستی که بر اساس آن با رفع موانع قانونی مخدرهای ساده تر برای افراد خاص، می توان به کاهش انگیزه برای مصرف مخدرهای زیانبارتر، کاهش شمار زندانیان و احکام اعدام، افزایش درآمد بخش کشاورزی و ... کمک کرد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «پارس»، پس از آن که اوروگوئه، استعمال حشیش را بر اساس سیاست جدیدی درباره مواد مخدر، قانونی اعلام کرد، آیا ممکن است ایران کشور بعدی باشد که این ماده مخدر را قانونی می کند؟ تصویر ایران در خارج، به عنوان کشوری عقب مانده و ذاتاً محافظه کار چندان با واقعیت بحث های پرشور و پویای سیاست داخلی همخوانی ندارد. اما سیاست در زمینه مواد مخدر یکی از آن حوزه هایی است که در آن جمهوری اسلامی سیاست های جالب و حتی متناقضی را دنبال کرده است. 

مشکل ایران در زمینه اعتیاد به مواد مخدر کاملاً آشکار است و بر اساس برآورد های رسمی بیش از 2 میلیون معتاد در این کشور وجود دارد(گر چه آمار های غیر رسمی این رقم را 5 تا 6 میلیون نفر می دانند ). قاچاقچیان مواد مخدر خطر مجازات های بسیار سختی را که گاهی به اعدام نیز ختم می شود، به جان می خرند؛ اما ایران در موضوع اعتیاد به مواد مخدر سیاست های بسیار پیشرویی از توزیع سوزن های تمیز گرفته، تا تزریق برای معتادان، برنامه های جایگزینی متادون (در زندان ها هم) و نظام گسترده درمان معتادان، را نیز دنبال می کند. 

ایران هنوز هم کشوری است که توصیف آن دشوار است. اما رویکرد تازه درباره کنترل مواد مخدر ممکن است بر الگوی پیشرفته ای مبتنی باشد که پیش از این نیز وجود داشته است، رویکرد که واقعاً میزان مصرف مواد مخدر را در کشور کاهش می دهد. این کشور هم اکنون در دو حوزه هزینه می کند: راهبرد های نظامی مبارزه با مواد مخدر و مشکلات درمانی روز افزون حاصل از مصرف مواد مخدر. 

سعید صفتیان، از مسؤولان ارشد ایران و رئیس کارگروه کاهش تقاضای مواد مخدر در " مجمع تشخیص مصلحت نظام"، در جلسه ای که با موضوع اعتیاد برگزار شد، درباره آنچه که می تواند جایگزینی احتمالی برای سیاست کنونی ایران در زمینه مواد مخدر باشد، توضیح داد؛ از جمله حرکتی که ممکن است مصوباتی برای قانونی کردن حشیش و تریاک را در بر گیرد.

پیشتر در ابتدای دهه هشتاد، نمایندگان ایران توانستند موافقت "مجمع تشخیص مصلحت" را برای مجموعه ای جنجالی و مترقی از تدابیر مربوط به کاهش آسیب [حاصل از مصرف مواد مخدر]، بگیرند. این مجموعه اجرای توزیع سرنگ های پاک در سراسر کشور برای تزریق معتادان و درمان جایگزینی متادون در داخل و خارج از زندان ها و اقداماتی را شامل می شد که اجرای آنها در دیگر کشور های مسلمان و بسیاری از کشور های غربی قابل تصور نبود. 

پس از ده سال سیاست های کاهش آسیب، ایران بیش از 6 هزار کلینیک متادون و شمار زیادی برنامه های حمایت و کمک به مصرف کنندگان مواد مخدر دارد.

سیاست کاهش آسیب های ناشی از مصرف مواد مخدر به مقامات ایران اجازه می دهد با بحران فراگیری ایدز که نتیجه مصرف گسترده مخدر های تزریقی (برای نمونه، از طریق سرنگ مشترک) است، مبارزه کند ، پدیده ای که امروزه گفته می شود تحت کنترل است و تأیید و تحسین ناظران بین المللی، از جمله "سازمان بهداشت جهانی" را به همراه داشته است . 

الگوی بومی ایران

اما مسأله اعتیاد به مواد مخدر در ایران همچنان به قوت خود باقی است. زمان تغییر تمرکز بر موضوعی تازه که در دهه گذشته چندان بحث و گفتگویی درباره آن انجام نشده ، فرا رسیده است: استفاده از مواد مخدر (در مقابل اعتیاد به آنها) در میان مردم. آن طور که صفتیان گفت کشور نیازمند مدیریت همه حوزه ها در سیاست مواد مخدر است: کشت، تولید، عرضه و تقاضا.

اما صفتیان به جای پیشنهاد آزادسازی سریع مخدرهای غیر قانونی، راه دیگری را پیشنهاد داد: باب کردن دوباره کشت گیاهانی همچون خشخاش و تریاک با نظارت دولت؛ قانونی کردن مصرف حشیش و تریاک بر اساس شرایط ویژه ای که در قوانینی برای موارد خاص تعریف شده باشد؛ برای نمونه فقط برای مکان های خاص و برای تریاک و فقط برای افرادی بالای یک سن مشخص. در حال حاضر، پیش از این دستورالعمل مصرف جزئی تریاک را برای معتاداتی که در مراکز اعتیاد دولتی نام آنها ثبت شده است، صادر کرده می شد ؛ از این رو ، زمینه برای قانونی کردن گزینشی تا حدی هموار است. 

با توجه به این که حشیش و تریاک هر دو از کشت های بومی هستند که در ایران از سابقه ای تاریخی برخوردارند، گزینه های خوبی برای اتخاذ رویکرد بومی جدیدی در کنترل مواد مخدر اند. شیوه شکل گیری این راهبرد درباره مصرف مواد مخدر، موضوع بحث های جامع در سیاست ایران در زمینه مواد مخدر، اعتیاد، دارو های ضد مخدر و کارشناسان سیاست اجتماعی " مجمع تشخیص مصلحت نظام " به عنوان نهادی است که قدرت اعمال چنین تغییری را دارد. 

این کار فرایندی راحت یا برنامه ای ناگهانی نیست و در واقع موانع و منتقدان بازنگری احتمالی در سیاست مواد مخدر بسیار زیادند. سیاستمداران محافظه کار بر این نکته تأکید دارند که استعمال مواد مخدر اساساً جرم است و باید جلوی آن گرفته شود؛ استدلال آنها بسیار شبیه استدلال هواداران منع تولید و مصرف مسکرات در آمریکا است. بسیاری در جامعه پزشکی فکر می کنند که مواد مخدر باید به علت ماهیت زیانبار بود آن ها غیر قانونی باشند و سیاست کنونی برای کنترل خطر ایدز و اختلالات اعتیاد کافی است. با این وجود، مزایای فرایند جدید قانونی کردن از مخاطرات آن بیشتر است. 

یک الگوی ریشه ای تر

اگر ایران بتواند سیاست خود را درباره مواد مخدر اصلاح کند، شمار زندانیان [این کشور] کاهش چشمگیری خواهد یافت (با توجه به این که در شرایط کنونی، در حدود 60 تا 70 درصد زندانیان متهم به جرائم مرتبط با مواد مخدرند). کشور به منابع اقتصادی جدید دست می یابد (از طریق تولید و فروش مخدر هایی که پیش از این غیر قانونی بوده اند) که امروز قلمرو انحصاری شبکه های جنایی بسیار بزرگ اند. سود بسیاری از کشت خشخاش و شاهدانه نصیب بخش کشاورزی خواهد شد و زمین نیز برای [کشت] این محصولات مناسب است.

منابع مالی جدید می تواند به تقویت تلاش های آگاهی بخشی عمومی کمک کند. در دهه اخیر، مصرف مخدر های خطرناک تری، همچون هروئین و شیشه (متامفتامین)، رشد سریعی داشته و به موضوع مهم تری تبدیل شده است. ماهیت قوانین بازدارند به گونه ای است که « هر چه مبارزه با مواد مخدر شدید تر باشد، مخدرها نیز ماهیت زیانبارتری پیدا می کنند». اصلاحات جدید در مورد حشیش و تریاک ممکن است انگیزه مصرف مواد مخدر زیانبارتر را از بین ببرد.

و مورد پایانی این که، در راستای فرایند قانونی کردن، شمار زیادی از احکام اعدام در ایران که از آثار جانبی مبارزه این کشور با مواد مخدر است، تقریباً لغو می شود . منابع جدید را می توان صرف توسعه زیر ساخت ها، ایجاد اشتغال و گردشگری در مناطقی کرد که تاوان سنگین مصرف مواد مخدر و قاچاق آن را می پرداخته اند، به ویژه مناطق مرزی.

آن چه که شاید در این بحث و اختلاف نظر مهمتر است فرصتی است که برای طبقه سیاسی و مردم ایجاد می کند تا ورای کلیشه فراگیر اعتیاد و معتاد، به پدیده مصرف مواد مخدر بپردازند. انجام دادن چنین کاری، فرصتی را برای رویکردی ظریف به وجود می آورد که بر اساس آن مصرف تفریحی ( که با وجود ممنوعیت، شایع است) جرم به حساب نمی آید و مجازات نمی شود. این اقدام همه مشکلات ایران را در زمینه مواد مخدر و اعتیاد حل نخواهد کرد، اما توانایی ایجاد حوزه ای برای بحث های جامع و بی پایان درباره اهداف و شیوه های کنترل مواد مخدر دارد. 

ایران می تواند در صورت موفقیت، به الگویی برای کشورهای دیگر و به ویژه کشورهای خاور میانه و شمال آفریقا تبدیل شود که با توجه به سطوح کنونی آسیب جسمی و روحی ، هر روز بر میزان مصرف مواد مخدر در آنها بیشتر می شود و احتمالاً خواهد شد.