سیلی که آمد و رفت/ کارایی مدیریت بحران در کجاست؟!
تا زمانی که به مقوله مدیریت بحران به عنوان یک مدیریت لوکس نگاه کنیم باید همچنان منتظر حوادث ناگواری همچون توفان، سیل و زلزله در جای جای کشور باشیم.
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- بیژن سورانی- حادثه سیل و توفان اخیر در تهران و استان البرز نشان داد که مدیریت بحران و اعضای آن در کشور فقط جنبه تشریفاتی داشته و فقط ایده‌های حبابی از جلسات آن خارج می‌شود و سیل و توفان هفته گذشته و مشابه آن در سال گذشته پایتخت خود بهتر گواه بر این مدعا است که مدیریت بحران در کشور ما از جنبه عملیاتی آن خارج شده و تبدیل به ابزاری شده است تا مدیران مربوطه دستگاههای متولی فقط شعار بدهند. وقوع حوادث اخیر نشان داد که مسئولان دستگاههای مختلف در سه فاز زمانی قبل، حین و بعد از حادثه نه تنها نتوانسته‌اند کاری انجام دهند بلکه اختلافات میان دستگاههای متولی نیز به نوعی مشخص شد و اظهارنظر مسئولان در بخش‌های مختلف بر روی سایت‌های خبری قرار گرفت و این پرسش بی‌پاسخ مانده که این همه مسئول که برای سیل و توفان اخیر اظهارنظر کرده‌اند از اعضای شورای شهر تهران و مسئولان شهرداری گرفته تا مسئولان ستاد مدیریت بحران در رده‌های مختلف قبل از حادثه چرا ساکت بودند و برای پیشگیری و کاهش خسارت‌های جانی و مالی اقدامات عملیاتی را انجام نداده‌اند و حالا فقط طرح مسئله و مشکل می‌کنند و راهکار ارائه می‌دهند؟ و کسی هم حاضر نیست بخشی از این چالش و مشکل را بر عهده بگیرد. هرچند در برابر جان افراد بی‌گناهی که در این حوادث جان باختند کسی خود را مسئول نمی‌داند و همچنان توپ را به زمین دیگری می‌اندازند که خود گواهی بر نبود مدیریت بحران در کشور است.
هر دستگاه ساز خود را می‌زند
در کشور ما حوادث کوچک چنان خسارت‌های جانی و مالی سنگینی به بار می‌آورد که دیگر مجالی برای پرداختن به حوادث بزرگ نمی‌ماند. نمونه‌های آن را می‌توان در حوادث اخیر سیل و توفان سال گذشته و امسال مشاهده کرد. در این زمینه محمد حقانی عضو شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به اینکه در زمان بحران، ساز و کار تعریف شده‌ای نداریم، گفت: هر دستگاه در زمان بحران ساز خود را می‌زند.
وی ضمن اشاره به حادثه اخیر در شهر تهران و بروز سیل در منطقه سنگان و سولقان، اظهار داشت: نکته‌ای که در این زمینه باید به آن اشاره کرد این است که مجموعه مدیریت شهری و به ویژه پرسنل خدمات شهری در این زمینه فعالیت گسترده‌ای را برای کاهش مشکلات و ارائه خدمات به آسیب‌دیدگان داشتند.
حقانی خاطر نشان کرد: به دلیل اینکه ما زیرساخت‌های لازم را نداریم و نمی‌توانیم در برابر حوادث موفق عمل کنیم همین امر مشکلاتی را برای شهر و شهروندان به بار می‌آورد. عضو شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به اینکه در زمان بحران، ساز و کار تعریف شده‌ای نداریم، گفت: در حوادث تنها یک دستگاه مسئول نیست و باید سایر سازمان‌ها، دستگاه‌ها، نهادها و ارگان‌ها به وظایف ذاتی خود عمل کنند که متأسفانه در برخی حوادث اتفاقاتی می‌افتد که شاهد عدم همکاری اینگونه دستگاه‌ها هستیم. همچنین عضو شورای اسلامی شهر تهران تصریح کرد: متأسفانه عرض و طول انهار ما در سال‌های گذشته تغییر پیدا کرده است و به تبع آن شاهد مشکلاتی به دلیل این تغییرات در شهر تهران بوده و هستیم و پوشاندن انهار در مناطق و محلات مشکلاتی را در مواقع بحران، سیل و بارندگی ایجاد می‌کند که باید به این نکات توجه شود.
ناهماهنگی در مدیریت بحران
وقتی درک صحیحی از مدیریت بحران با توجه به شرایط موجود کشور که همیشه در بحران هستیم نداریم چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم بتوان از حوادث ناگوار به سلامت عبور کرد؟ در این زمینه اقبال شاکری رئیس کمیته عمران شورای شهر با اشاره به حوادث سیلاب اخیر در تهران گفت: متأسفانه هماهنگی بین سازمان هواشناسی، مدیریت بحران، اورژانس، هلال احمر، آتش‌نشانی و شهرداری وجود ندارد. وی با بیان اینکه هواشناسی در مدیریت بحران ضعیف عمل کرده است، گفت: بدون اطلاع‌رسانی قبلی و بدون اعلام آمادگی به ارگان‌ها این حوادث رخ داده است چراکه در سال گذشته نیز حوادث مشابه رخ داده است. وی با تأکید بر این موضوع که در مدیریت بحران نیازمند ارزیابی هستیم، گفت: نباید جان و مال مردم در حوادث به خطر بیفتد.
عضو شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه مدیریت بحران در شهر تهران ناهماهنگی سنگینی دارد گفت: اورژانس اعلام می‌کند شرایط بحران را به آنها اعلام نکرده‌اند و از تلفن‌های مردمی به این نتیجه رسیده‌اند.
بی‌تدبیری سازمان مدیریت بحران در زمان حوادث
احمد حکیمی‌پور رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران ضمن اشاره به اینکه سازمان‌ها و دستگاه‌ها به شهرداری به عنوان یک قلک نگاه می‌کنند، گفت: بی‌تدبیری سازمان مدیریت بحران در زمان حوادث کاملاً مشهود است.
وی با اشاره به وقوع سیل و توفان در تهران و به ویژه در مناطق سولقان و سنگان اظهار داشت: یکی از مشکلاتی که در سال‌های گذشته بارها و بارها به آن اشاره شده عدم هماهنگی و تعامل بین دستگاههای مسئول در بحران است. ستاد مدیریت بحران باید طبق وظایفی که به عهده دارد به موقع وارد عمل شود و بتواند با برنامه‌ریزی دقیق و مدون مشکلات را کاهش دهد. عضو شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به اینکه متأسفانه پیش‌بینی سازمان‌های مسئول از جمله سازمان مدیریت بحران و سازمان هواشناسی در حادثه اخیر درست نبوده است اضافه کرد: بر اساس پیش‌بینی نادرست، پیشگیری درستی نیز صورت نگرفته است و همین امر باعث وارد آمدن خسارت زیادی به شهروندان شده است و قطعاً ما در آینده نیز با چنین حوادثی روبه‌رو خواهیم بود و می‌طلبد که از هم‌اینک دستگاههای مسئول با برنامه‌ریزی و همکاری و بدون موازی‌کاری برنامه‌هایی را برای پیشگیری و کاهش حوادث در مواقع بحران داشته باشند.
با این حال شهرداری وظایف عدیده‌ای را به عهده دارد و اولین مأموریت آن نظافت شهری و خدمات شهری است و امیدواریم دستگاه‌ها و سازمان‌ها نگاه درستی به شهرداری داشته باشند.
حادثه سیلاب به مجلس رسید
حسین طلا نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با اشاره به حادثه اخیر در تهران گفت: کوتاهی و عدم اعلام و اطلاع‌رسانی سازمان هواشناسی مثل گذشته کاملاً مشهود است و این در حالی است که تهران در شرایط عادی هم در بحران قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه حادثه اخیر در تهران از چند جهت قابل بررسی و اهمیت است، اظهار داشت: متأسفانه در سال‌های اخیر و به دلیل عدم مدیریت بحران مشکلاتی را در تهران شاهد بوده‌ایم. به گونه‌ای که در همین حادثه اخیر و سیل و توفانی که مردم تهران را غافلگیر کرد، سازمان هواشناسی باید اطلاع‌رسانی دقیقی را می‌داشت و در این زمینه سازمان هواشناسی کوتاهی کرده است. طلا خاطر نشان کرد: یکی دیگر از دستگاه‌هایی که در این زمینه باید پس از اطلاع از وضعیت آب و هوا، وارد صحنه می‌شد شرکت آب منطقه‌ای بوده که در این زمینه نیز عملکرد خوبی از سوی این دستگاه شاهد نبوده‌ایم. همچنین ستاد حوادث در استانداری نیز باید در این زمینه ورود پیدا می‌کرد و اقدامات لازم را انجام می‌داد که در این زمینه نیز شاهد عدم حضور این ستاد در این حادثه بوده‌ایم و متأسفانه چند حادثه اخیر در شهر تهران نشان داد که دستگاههای ما آمادگی لازم در برابر بحران‌ها را ندارند و در این زمینه باید اقدامات لازم و تأمین تجهیزات و آموزش در دستور کار مسئولان مربوطه قرار گیرد.
جایگاه مدیریت ریسک در مدیریت بحران
همچنین اکبرپور معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور با تأکید براهمیت پیشگیری از بروز مشکلات ناشی از بحران، تصریح کرد: پیشگیری هنر مدیریتی است، دنیای امروز دنبال مدیریت ریسک است.
وی خاطرنشان کرد: غالب سکونتگاه‌های کشور در بستر رودخانه‌ها ایجاد شده است که این امر سبب افزایش بروز بحران ناشی از بارندگی‌ها و سیلاب‌ها می‌شود. در این راستا باید برنامه‌ریزی درستی برای پیشگیری از بحران داشته باشیم.
اکبرپور با اشاره به سه آیتمی که مقام معظم رهبری برای مدیریت بحران تعریف کرده‌اند، اظهارکرد: افزایش آگاهی و آموزش مردم و مسئولان در برابر بلایای طبیعی به ویژه زلزله و بلایای جوی، ایجاد مدیریت واحد با تأیید رئیس جمهور برای آمادگی و اقدام مؤثر و فرماندهی واحد در دوران بحران و همچنین تقویت آمادگی و امکانات درساعت اولیه حوادث برای امداد و اسکان آسیب‌دیدگان این سه آیتم هستند که ما موظف به اجرای آن هستیم.
ضعف اطلاع‌رسانی در مدیریت بحران
در دو حادثه سیل و توفان هفته گذشته و سال گذشته بحث چگونگی اطلاع‌رسانی وضعیت مدیریت در شیوه‌های اطلاع‌رسانی سبب شده تا به‌رغم پیش‌بینی‌های اولیه برای وقوع حوادث بخش‌های متولی نتوانند به بهترین شکل ممکن اطلاع‌رسانی صحیح انجام دهند. بر این اساس ضعف در شیوه سیستمی اطلاع‌رسانی سبب شده تا خسارت‌های جانی و مالی افزایش پیدا کند. در حقیقت می‌توان از دو حادثه مشابه توفان و سیل که در دو فاز زمانی متفاوت اتفاق افتاد نتیجه گرفت که مدیریت بحران نیازمند مدیریت قوی و کارا باید باشد تا بتواند درکمترین زمان ممکن امور اطلاع‌رسانی و سایر اقدامات بخش‌ها را هماهنگ کند. به واقع به دلیل نگاه از بالا به پایین در بحث مدیریت بحران که بخش‌های زیرمجموعه باید کارها را انجام دهند وظایف ذاتی دستگاه‌ها گوشزد نشده و با کوچک‌ترین خللی در امور فاجعه عظیمی به بار می‌آید.
متأسفانه با آنکه کشور ایران در معرض بیش از 35 نوع حادثه کوچک و بزرگ طبیعی و غیرمترقبه قرار دارد و همچنان آمار تلفات و خسارت‌ها کاهش نمی‌یابد نشان از آن دارد که مدیریت بحران در کشور ما بر مسیر آزمون و خطا به پیش می‌رود و چشم‌انداز و اهداف آن فقط بر روی پرونده‌ها نقش بسته است که کارایی لازم را نمی‌توان از آن گرفت. اینکه ایراد کار در افراد مسئول در این بخش‌هاست و یا اینکه به صورت سیستمی مدیریت بحران دچار بحران شده است را باید با نگاه کنجکاوانه دنبال کرد و دستگاه‌ها و بخش‌های قانونگذار نیز باید پروسه مدیریت بحران را در کشور بار دیگر معنا کنند چرا که تاکنون مدیریت بحران در کشور ما نتوانسته است پاسخگوی کم‌کاری و ناکارآمدی در این حوزه باشد.
گرچه آمادگی برای بحران، جزو اصول اولیه مدیریت بحران است اما متأسفانه دیده می‌شود که به وقت بروز بحران‌های طبیعی مانند سیل و توفان پای ستاد مدیریت بحران در کشورمان نیز در گل فرومی‌رود و عمدتاً مدیران از غافلگیری در بحران‌ها سخن می‌گویند و کم‌کاری‌های صورت گرفته را با این بهانه توجیه می‌کنند. این در حالی است که ستاد مدیریت بحران باید اصل آمادگی و عدم غافلگیری در بحران ها را همواره مدنظر قرار دهد. به هر جهت ماجرای مدیریت بحران در کشورمان به مدیریت اخبار خوب و بد تبدیل شده است و همواره دیده می‌شود که دستگاههای مسئول در روزهای آفتابی خودی نشان می‌دهند و همه اخبار خوب را به پای فعالیت خود می‌گذارند و در روزهای توفانی و بحران‌های اینچنینی خلع مسئولیت می‌شوند و انگشت اتهام خود را به سمت دیگران نشانه می‌روند. در واقع همه در موفقیت‌ها و ناکامی‌ها سهیم هستند و همین موضوع بحران اصلی مدیریت بحران درکشور است.
ارسال نظر