علائم کم کاری تیروئید در زنان و روش های درمان و پیشگیری از آن

کم کاری تیروئید در زنان چه علائمی دارد؟ آیا کم کاری تیروئید باعث ناباروری می شود؟ کم کاری تیروئید چگونه تشخیص داده می شود؟ مصرف چه مواد غذایی در این شرایط ممنوع است؟ کم کاری تیروئید چگونه درمان می شود؟ پاسخ این سوالات را در پارس نیوز بخوانید.

کم‌کاری تیروئید چیست؟

به نظر شما متخصص چگونه بین کم‌کاری و پرکاری تیروئید تمایز قائل می‌شود و چطور این بیماری تشخیص داده می‌شود؟ زمانی پزشک متخصص کم کاری تیروئید را تشخیص می‌دهد که مشخص شود غده تیروئید بیمار به حد نرمال هورمون‌های خاص را نمی‌سازد و یا اینکه در تولید هورمون‌ها به قدر کافی فعالیت ندارد.

بنابراین در این حالت می‌گویند که بیمار دچار کم کاری تیروئید است. شاید به نظر برسد این بیماری چندان جدی نیست اما کاملا خطرساز است و باید تحت کنترل باشد.

افرادی که مبتلا به کم کاری هستند واکنش‌های شیمیایی نرمال بدنشان برهم می‌خورد، از حالت تعادل خارج می‌شود و برخی از کارکردهای بدن را دچار اختلال می‌کند. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد، خیلی کم پیش می‌آید که علائمی از خود نشان دهد. اما برخی افراد به تدریج علائمی ظاهر می‌شود که مسلما اختلال در سلامت را درپی دارد.

کم کاری نسبت به پرکاری تیروئید از شدت پایین‌تری برخوردار است. به این معنا نیست که اختلالی بی‌ضرر است، اما می‌توان با تشخیص دقیق آزمایشگاهی عملکرد تیروئید را مورد بررسی قرار داد و با استفاده از هورمون‌های تیروئید سنتتیک برای درمان و بهبود این اختلال استفاده کرد. دقت داشته باشید که شما نمی‌توانید صرف مشاهده علائم، درمان دارویی خودسرانه انجام دهید و ویزیت متخصص و انجام آزمایش تیروئید تجویز شده ضروری است.

کم کاری تیروئید یا Hypothyroidism بیشتر در زنان به‌خصوص در زنان بالای ۵۰ سال بروز می‌کند، اما مردان نیز ممکن است مبتلا به این بیماری شوند.

علائم کم‌ کاری تیروئید در زنان و مردان

آن‌چه که از پرکاری تیروئید تاکنون شنیده‌اید برعکس کنید، نشانه‌ها و علائمی خواهند بود که یک بیمار مبتلا به کم کاری تیروئید خواهد داشت. مهم‌ترین علامت و نشانه این است که برخلاف پرکاری تیروئید سطح ترشح هورمون تیروئید پایین آمده و واکنش‌های شیمیایی مرتبط با متابولیسم بدن دچار اختلال شده و کاهش پیدا کرده است.

در بیشتر افراد درگیر تیروئید کم کار این علائم ظاهر می‌شود:

• کاهش آستانه تحمل نسبت به سرمای آب و هوا
• بیمار در حرکت کردن دچار اختلال و کندی شده است
• اشتهای طبیعی به غذاخوردن ازبین رفته است
• پوست زبر و ضمخت شده است
• بیمار از شکنندگی موها شکایت دارد
• احساس خستگی و ضعف شدید حتی پس از استراحت کافی
• کلفت شدن غیرطبیعی صدا
• ایجاد اسپاسم و گرفتگی در عضلات
• بروز مشکل یبوست
• احساس خواب آلودگی در طول روز
• کاهش سطح هوشیاری و تمرکز
• فراموش کردن غیرعادی مسائل
• بی‌حس شدن دست و پا
• ورم کردن صورت و چشم
• افزایش وزن
• برهم خوردن سیکل قاعدگی
• تشدید خونریزی قاعدگی
• نازایی
• گواتر
• ترشح شیر از پستان

علائم کم کاری تیروئید در زنان

پریودهای سنگین یا نامنظم از کم کاری تیروئید در زنان

خونریزی قاعدگی نامنظم و شدید با کم کاری تیروئید مرتبط است. یک مطالعه نشان داد که حدود 40 درصد از زنانی که در بدن خود سطح پایینی از هورمون تیروئید داشتند، در سال گذشته افزایش بی‌نظمی قاعدگی یا خونریزی شدید را تجربه کردند. در مقابل، 26 درصد از زنان با سطح تیروئید طبیعی این مشکل را تجربه نکرده‌اند.

هورمون تیروئید با سایر هورمون‌هایی که چرخه قاعدگی را کنترل می‌کنند تعامل دارد و سطوح غیر طبیعی آن می‌تواند سیگنال‌های آنها را مختل کند. همچنین هورمون تیروئید مستقیما بر روی تخمدان‌ها و رحم تاثیر می گذارد.

علاوه بر کم کاری تیروئید، مشکلات متعددی وجود دارد که می‌تواند باعث پریودهای سنگین یا نامنظم شود. اگر پریودهای نامنظم یا سنگینی دارید که سبک زندگی شما را مختل می‌کند، قبل از اینکه نگران تیروئید خود باشید، با یک متخصص زنان صحبت کنید.

احساس خستگی

یکی از شایع ترین علائم کم کاری تیروئید احساس فرسودگی و خستگی است. هورمون تیروئید تعادل انرژی را کنترل می‌کند و می‌تواند بر آمادگی شما برای حرکت کردن یا چرت زدن تأثیر بگذارد. به عنوان یک مثال، حیواناتی که به خواب زمستانی می‌روند سطوح پایین تیروئید را تجربه می‌کنند که منجر به خواب طولانی آنها می‌شود.

هورمون تیروئید سیگنال‌هایی را از مغز دریافت می‌کند و سلول‌ها را برای تغییر عملکردشان، بسته به آنچه در بدن شما می‌گذرد، هماهنگ می‌کند. کسانی که سطح هورمون تیروئیدشان بالاست، احساس عصبی و عصبانیت می‌کنند. در مقابل، افرادی که تیروئید کم کار دارند احساس خستگی و تنبلی می‌کنند.

بزرگسال مبتلا به کم کاری تیروئید اغلب دچار خستگی فیزیکی و کاهش فعالیت هستند. آنها همچنین انگیزه پایین و احساس خستگی ذهنی را گزارش می‌کنند. به طور کلی، 50٪ از افراد مبتلا به کم کاری تیروئید احساس خستگی دائمی می‌کنند.

این در حالیست که حدود 42٪ از آنها بیشتر از قبل می‌خوابند. احساس خواب آلودگی بیش از حد معمول و بدون توضیح می‌تواند نشانه کم کاری تیروئید باشد. نابراین، اگر تمام طول روز احساس خستگی می‌کنید و حتی با وجود تعداد ساعات زیادی که می‌خوابید، همچنان خسته و بی‌قرار هستید با مشاوره پزشکی خود صحبت کنید.

هورمون تیروئید مانند یک پدال گاز برای انرژی و متابولیسم است. سطوح پایین هورمون تیروئید باعث می‌شود شما احساس خستگی کنید.

افزایش وزن از علائم کم کاری تیروئید در زنان

افزایش وزن غیرمنتظره یکی دیگر از علائم رایج کم کاری تیروئید است. افراد با تیروئید کم کار نه تنها کمتر فعالیت می‌کنند بلکه به کبد، ماهیچه‌ها و بافت چربی خود سیگنال می‌دهند که کالری خود را حفظ کنند.

وقتی سطح تیروئید پایین است، متابولیسم حالت‌ها را تغییر می‌دهد. به جای سوزاندن کالری برای رشد و فعالیت، میزان انرژی مصرفی در زمان استراحت یا میزان متابولیسم پایه کاهش می‌یابد.

در نتیجه، بدن شما تمایل دارد کالری بیشتری را از رژیم غذایی به عنوان چربی ذخیره کند. به همین دلیل، سطوح پایین هورمون تیروئید می‌تواند باعث افزایش وزن شود، حتی اگر تعداد کالری مصرفی ثابت بماند.

اگر افزایش وزن را تجربه کرده‌اید، ابتدا در نظر بگیرید که آیا تغییرات دیگری در سبک زندگی شما ممکن است آن را توضیح دهد یا خیر. اگر به نظر می‌رسد که علیرغم داشتن برنامه ورزشی و رژیم غذایی خوب در حال افزایش وزن هستید، آن را با مشاوره پزشکی خود در میان بگذارید. زیرا ممکن است هشداری باشد که اتفاق دیگری در بدن شما در حال وقوع است.

احساس سرما

گرما ناشی از سوزاندن کالری است. به عنوان مثال، در نظر بگیرید که هنگام تمرین چقدر احساس گرما می‌کنید. این بدین دلیل است که شما در حال سوزاندن کالری هستید. حتی زمانی که نشسته‌اید، مقدار کمی کالری می‌سوزانید. با این حال، در موارد کم‌کاری تیروئید، میزان متابولیسم پایه شما کاهش می‌یابد و میزان حرارت تولید شده را نیز کاهش می‌دهد.

علاوه بر این، هورمون تیروئید ترموستات را روی چربی قهوه‌ای، که نوعی چربی تخصصی است که گرما تولید می‌کند، افزایش می‌دهد. چربی قهوه‌ای در حفظ گرمای بدن در آب و هوای سرد مهم است، اما کم کاری تیروئید مانع آن می‌شود.

به همین دلیل است که سطوح پایین هورمون تیروئید باعث می‌شود نسبت به اطرافیانتان احساس سرما کنید. حدود 40 درصد از افراد با تیروئید کم کار نسبت به سرما حساس تر از حد معمول هستند.

ضعف و درد در عضلات و مفاصل از علائم کم کاری تیروئید در زنان

تولید پایین هورمون تیروئید، سوئیچ متابولیک را به سمت کاتابولیسم تغییر می‌دهد، یعنی زمانی که بدن بافت‌هایی مانند ماهیچه‌ها را برای انرژی تجزیه می‌کند. در طول کاتابولیسم، قدرت عضلانی کاهش می‌یابد که به طور بالقوه منجر به احساس ضعف می‌شود.

روند تجزیه بافت عضلانی نیز می‌تواند منجر به درد شود. همه افراد ممکن است هر چند وقت یکبار احساس ضعف مکنند. با این حال، افراد مبتلا به کم کاری تیروئید در مقایسه با افراد سالم دو برابر بیشتر از حد معمول احساس ضعف می‌کنند. علاوه بر این، 34 درصد از افراد مبتلا به کم کاری تیروئید در صورت عدم انجام فعالیت دچار گرفتگی عضلات می‌شوند.

یک مطالعه بر روی 35 فرد مبتلا به کم کاری تیروئید نشان داد که جایگزینی سطوح پایین هورمون تیروئید با یک هورمون تیروئید مصنوعی به نام لووتیروکسین در مقایسه با عدم درمان باعث بهبود قدرت عضلانی و کاهش درد و گرفتگی می‌شود.

مطالعه دیگری بهبود 25 درصدی را در احساس سلامت جسمانی در میان بیمارانی که جایگزین تیروئید دریافت می‌کنند نیز نشان داد. ضعف و درد به دنبال فعالیت شدید طبیعی است.

ریزش مو از علائم کم کاری تیروئید در زنان

مانند اکثر سلول‌ها، فولیکول‌های مو توسط هورمون تیروئید تنظیم می‌شوند. از آنجایی که فولیکول‌های مو دارای سلول‌های بنیادی هستند که طول عمر کوتاه و چرخش سریع دارند، نسبت به سایر بافت‌ها به سطوح پایین تیروئید حساس‌تر هستند.

تولید میزان کم هورمون تیروئید باعث توقف بازسازی فولیکول‌های مو و در نتیجه ریزش مو می‌شود. زمانی که مشکل تیروئید درمان شود، این مورد معمولاً بهبود می‌یابد.

در یک مطالعه، حدود 25 تا 30 درصد از بیمارانی که برای ریزش مو به متخصص مراجعه می‌کنند، هورمون تیروئید پایینی داشتند. این میزان در افراد بالای 40 سال به 40 درصد افزایش یافت.

اگر تغییرات غیرمنتظره‌ای در میزان یا الگوی ریزش موی خود دارید، به خصوص اگر ریزش موی سکه ای دارید، کم کاری تیروئید را در نظر بگیرید و با مشاوره پزشکی تلفنی تماس بگیرید. زیرا سایر مشکلات هورمونی نیز می‌تواند باعث ریزش غیر منتظره مو شود. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید که آیا ریزش موی شما جای نگرانی دارد یا خیر.

خارش و خشکی پوست

مانند فولیکول‌های مو، سلول‌های پوست با عملکرد صحیح سایر قسمت‌های بدن، تولید و مشخص می‌شوند. بنابراین، آنها به از دست دادن سیگنال‌های رشد از هورمون تیروئید نیز حساس هستند. زمانی که چرخه طبیعی نوسازی پوست شکسته شود، رشد مجدد پوست ممکن است بیشتر طول بکشد.

این بدان معناست که لایه بیرونی پوست طولانی‌تر رشد کرده و آسیب‌های زیادی را متوجه می‌شود. همچنین به این معنی است که پوست مرده ممکن است در مدت زمان بیشتری از بین برود و منجر به پوسته پوسته شدن و خشکی پوست شود.

یک مطالعه نشان داد که 74 درصد از افراد مبتلا به کم کاری تیروئید خشکی پوست را گزارش کردند. با این حال، 50 درصد از بیماران با سطوح تیروئید طبیعی نیز خشکی پوست را به دلایل دیگر گزارش کردند، که تشخیص اینکه آیا مشکلات تیروئید علت آن بوده است یا خیر، دشوار است. علاوه بر این، این مطالعه نشان داد که 50 درصد از افراد مبتلا به کم کاری تیروئید گزارش کردند که پوست آنها در طی سال گذشته بدتر شده است.

تغییرات پوستی که نمی‌توان آن را به خاطر آلرژی‌هایی مانند تب یونجه یا استفاده از محصولات جدید پوستی مقصر دانست، می‌تواند نشانه شفاف‌تری از مشکلات تیروئید باشد.

در نهایت، کم کاری تیروئید گاهی اوقات به دلیل بیماری خود ایمنی ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند بر روی پوست نیز تأثیر بگذارد و باعث تورم و قرمزی شود که به عنوان میکسدم (Myxedema) شناخته می‌شود. این عارضه بیشتر از سایر علل خشکی پوست به مشکلات تیروئید اختصاص دارد.

احساس ضعف یا افسردگی از علائم کم کاری تیروئید در زنان

کم کاری تیروئید با افسردگی مرتبط است. دلایل این امر نامشخص است، اما ممکن است یک نشانه از کاهش کلی انرژی و سلامتی باشد. 64 درصد از زنان و 57 درصد از مردان مبتلا به کم کاری تیروئید احساس افسردگی دارند.

تقریباً همین درصد از مردان و زنان نیز اضطراب را تجربه می‌کنند. مشخص شده است که جایگزینی هورمون تیروئید باعث بهبود افسردگی در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید خفیف در مقایسه با استفاده از برخی داروها شده است.

گاهی ممکن است افراد مبتلا به کم کاری تیروئید علاوه بر احساس افسردگی افزایش یافته، کاهش رضایت از زندگی جنسی خود را نیز تجربه کنند. زیرا این دو مورد اغلب با یکدیگر مرتبط هستند.

علاوه بر این، نوسانات هورمونی پس از زایمان یکی از علل شایع کم کاری تیروئید است که به طور بالقوه به افزایش احتمال افسردگی پس از زایمان کمک می‌کند.

مشکل در تمرکز یا به خاطر سپردن

بسیاری از بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید از «مه‌آلودگی» ذهنی و مشکل در تمرکز شکایت دارند. نحوه نمایش این مه‌آلودگی ذهنی در افراد مختلف متفاوت است. در یک مطالعه، 22 درصد از افراد کم تیروئید، افزایش مشکل را در انجام ریاضیات روزمره گزارش کردند.

همچنین بر این باور بودند که آهسته‌تر از حد معمول قادر به فکر کردن هستند و درواقع حافظه ضعیف‌تری دارند. همچنین برخی از افراد در به خاطر سپردن نشانه‌های کلامی مشکل داشتند.

دلایل این امر هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما مشکلات مربوط به حافظه با یافتن علت کم کاری تیروئید و درمان آن بهبود می یابد. مشکلات حافظه یا تمرکز ممکن است برای همه اتفاق بیفتد، اما اگر ناگهانی یا شدید باشد، می‌تواند نشانه کم کاری تیروئید باشد.

یبوست از علائم کم کاری تیروئید در زنان

سطوح پایین تیروئید باعث گرفتگی روده بزرگ شما می‌شود. بر اساس یک مطالعه، 17 درصد از افرادی که هورمون تیروئید کم کاری دارند، در مقایسه با 10 درصد از افرادی که سطح تیروئید طبیعی دارند، به یبوست مبتلا می‌شوند. در این مطالعه، 20٪ از افراد مبتلا به کم کاری تیروئید گفتند که یبوست آنها بدتر می‌شود، در حالی که تنها 6٪ از افراد با تیروئید نرمال این عارضه را تجربه می‌کردند.

در حالی که یبوست یک شکایت رایج در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید است، غیرمعمول است که یبوست تنها یا شدیدترین علامت باشد.

آیا کم‌کاری تیروئید در نوزادان هم اتفاق می‌افتد؟

اگرچه کم کاری تیروئید اغلب زنان میانسال و مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما هر‌کسی، از جمله نوزادان، می‌تواند به این بیماری مبتلا شود.

در ابتدا، نوزادانی که بدون غده تیروئید یا با غده ای که به درستی کار نمی‌کند متولد می شوند، ممکن است علائم و نشانه‌های کمی داشته باشند. هنگامی‌که نوزادان دچار مشکلات کم‌کاری تیروئید هستند، این مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان). در بیشتر موارد، این زمانی اتفاق می‌افتد که کبد نوزاد نمی‌تواند ماده‌ای به نام بیلی‌روبین را متابولیزه کند، که معمولاً وقتی بدن گلبول‌های قرمز قدیمی یا آسیب‌دیده را بازیافت می‌کند، تشکیل می‌شود.
• زبان بزرگ و بیرون زده
• سختی در نفس کشیدن
• گریه خشن
• فتق نافی

با پیشرفت بیماری، شیرخواران در تغذیه مشکل دارند و ممکن است رشد و تکامل طبیعی نداشته باشند. آن‌ها همچنین ممکن است موارد زیر را نیز داشته باشند :

• یبوست
• تون عضلانی ضعیف
• خواب آلودگی بیش از حد

هنگامی‌که کم‌کاری تیروئید در نوزادان درمان نمی‌شود، حتی موارد خفیف، می‌تواند منجر به عقب ماندگی شدید جسمی و ذهنی شود.

چه عواملی باعث کم‌ کاری تیروئید در زنان می‌شود؟

بیماری‌های خود ایمن

شایع‌ترین عامل بروز کم‌کاری تیروئید، یک اختلال خود ایمن به نام بیماری تیروئیدیت هاشیموتو است که در آن سیستم ایمنی با تولید آنتی‌بادی‌های خود ایمن، به سلول‌های بافت تیروئید حمله می‌کند.

در بروز بیماری هاشیموتو تلفیقی از عوامل ژنتیکی و محیطی دخیل هستند. آنتی‌بادی‌های خود ایمن، با تأثیر مخرب بر بافت تیروئید توانایی این غده را در تولید هورمون‌های تیروئیدی کاهش می‌دهند.

اثر مهاری داروهای پرکاری تیروئید

برای درمان پرکاری تیروئید معمولاً از ید رادیواکتیو و داروهای سرکوب‌کننده غده تیروئید استفاده می‌شود. هدف از تجویز این داروها بازگرداندن تعادل به غده تیروئید است اما گاهی تأثیر داروها بر غده تیروئید بیش‌ازحد متعارف است و باعث بروز کم‌کاری دائمی تیروئید می‌شوند.

جراحی غده تیروئید

برداشتن قسمتی از غده و یا تمام غده تیروئید به دلیل ابتلا به گره‌های تیروئیدی یا تومورهای سرطانی باعث بروز اختلال کم‌کاری تیروئید در فرد می‌شود. در این موارد فرد باید به‌صورت مادام‌العمر از داروهای هورمونی تیروئیدی استفاده کند.

پرتودرمانی

روش پرتودرمانی که برای درمان سرطان‌های اطراف گردن و یا بالاتنه مورداستفاده قرار می‌گیرد می‌تواند بر عملکرد غده تیروئید تأثیر منفی داشته باشد و توانایی آن برای تولید هورمون را کاهش دهد.

عوارض جانبی برخی داروها

مصرف بعضی از داروها بر عملکرد تیروئید تأثیر مخرب دارند و ظرفیت غده را برای تولید هورمون تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال داروهای لیتیومی که برای درمان بعضی از اختلالات روانی تجویز می‌شوند از این دسته داروها به‌حساب می‌آیند.

نقایص مادرزادی

برخی از نوزادان به‌طور مادرزادی با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند. معمولاً نوزادانی که با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند در اوایل زندگی علائم خاصی بروز نمی‌دهند و تنها راه تشخیص چنین اختلالاتی انجام تست تیروئید در بدو تولد است.

اختلال غده هیپوفیز

یکی از علت‌های نادر کم‌کاری تیروئید نقص در غده هیپوفیز و عدم ترشح هورمون TSH است. هورمون TSH یکی از محرک‌های اصلی آزاد شدن هورمون‌های ذخیره‌شده در تیروئید است و در صورت کم بودن TSH در خون، فرد به بیماری کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شود.

بارداری از دلایل ابتلا به کم کاری تیروئید در زنان

برخی زنان در طی بارداری و یا پس‌ازآن به دلیل ساخته‌شدن آنتی‌بادی‌های خود ایمن در بدن، دچار کم‌کاری تیروئید می‌شوند. در صورت درمان نشدن این اختلال در طی بارداری، احتمال رخ دادن زایمان زودرس و اختلال پره‌اکلامپسی وجود دارد.

رادیوتراپی

امواجی که برای درمان سرطان‌های سر و گردن استفاده می‌شود، می‌تواند بر روی غده تیروئید اثر گذاشته و ممکن است منجر به کم‌کاری تیروئید نیز شود.

کمبود ید در بدن

ید یکی از عناصر معدنی مهم برای تولید هورمون‌های تیروئیدی است. اگر این عنصر معدنی به مقدار کافی از طریق وعده‌های غذایی به بدن نرسد فرد دچار کم‌کاری تیروئید می‌شود. افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید بایستی مقدار متعادلی را از طریق مواد غذایی جذب کنند.

درمان کم کاری تیروئید

رایج‌ترین درمان استاندارد برای کم‌کاری تیروئید مصرف روزانه لووتیروکسین است که ساختاری شبیه به هورمون تیروئیدی دارد. این دارو هورمون‌های لازم را تامین کرده و سطح هورمون‌های تیروئیدی بدن را به حالت نرمال برمی‌گرداند و علائم کم‌کاری تیروئید را بهبود می‌دهد.

لووتیروکسین به‌مرورزمان سطح کلسترول خون و شاخص توده بدنی را کاهش داده و به‌این‌ترتیب از خطر بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت ناشی از کم‌کاری تیروئید کاسته می‌شود. برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، درمان با لووتیروکسین ابتدا با دوزهای کم شروع‌شده و به‌تدریج دوز دارو افزایش می‌یابد. دوز مصرف این دارو توسط متخصص تعیین می‌شود و مصرف خودسرانه آن می‌تواند دردسرساز شود.

چه فاکتورهایی خطر ابتلا به کم‌کاری تیروئید را افزایش می‌دهند؟

احتمال بروز کم‌کاری تیروئید در هر فردی وجود دارد. عوامل زیر خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند:

• جنسیت مؤنث (کم‌کاری تیروئید در زنان شیوع بیشتری دارد)
• سن بالاتر از ۶۰ سال
• داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی
• مبتلا بودن به بیماری‌های خود ایمن مثل دیابت نوع یک و بیماری سلیاک
• دارا بودن سابقه مصرف داروهایی مثل ید رادیواکتیو و یا داروهای سرکوب‌کننده تیروئید
• داشتن سابقه پرتودرمانی در ناحیه گردن و بالاتنه
• دارا بودن سابقه جراحی تیروئید
• باردار بودن و یا زایمان کردن در ۶ ماه گذشته

عوارض کم کاری تیروئید

معمولا تیروئید کم کار از زنان مبتلا به فرزندان انتقال پیدا می‌کند و عوارضی مشابه در دیگر مبتلایان نیز مشاهده خواهد شد. نوزاد مبتلا به کم کاری تیروئید از اختلال رشد، معلولیت‌های ذهنی و فیزیکی رنج می‌برد.

در بزرگسالان نیز این بیمار می‌تواند با عوارضی قلبی، پوستی، گوارشی و روانی همراه باشد. بنابراین می‌توان دریافت که در صورت عدم کنترل این اختلال عملکرد کل بدن را به خطر می‌اندازد. اگر کم‌کاری تیروئید به‌موقع درمان نشود عوارض زیر را به دنبال دارد.

گواتر

در کم‌کاری تیروئید، تحریک شدن پی‌درپی غده تیروئید توسط هورمون TSH سبب بزرگ شدن غده شده که به آن گواتر گفته می‌شود.

بیماری‌های قلبی

به دلیل افزایش سطح کلسترول و LDL در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید، احتمال تشکیل پلاک‌های چربی در دیواره عروق و متعاقباً دچار شدن به بیماری تصلب شرایین وجود دارد.

اختلالات ذهنی

شیوع افسردگی در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید بیش از سایرین است و در صورت درمان نشدن نقص تیروئید، افسردگی به‌مرور وخیم‌تر می‌شود. کم‌کاری تیروئید همچنین در کاهش سطح یادگیری و افت توانایی‌های ذهنی اثرگذار است.

چاقی مفرط

اگرچه تیروئید کم کار ممکن است اشتهایتان را کم کند، اما گاهی سبب اضافه‌وزن می‌شود زیرا باعث کاهش سرعت متابولیسم می‌شود و در این شرایط بدن نمی‌تواند کالری کافی بسوزاند.

نوروپاتی محیطی

کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده و مزمن باعث آسیب به اعصاب محیطی می‌شود. در نوروپاتی محیطی، عصب‌هایی که از مغز به عضلات و ارگان‌های بدن سیگنال دهی می‌کنند دچار آسیب می‌شوند. پیامد چنین اتفاقی بروز ضعف عضلانی، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن بدن است.

ناباروری از عوارض کم کاری تیروئید در زنان

پایین بودن سطح هورمون‌های تیروئیدی ممکن است باعث اختلال در فرایند تخمک‌گذاری شود. برخی از عوامل ایجادکننده کم‌کاری تیروئید مانند بیماری‌های خود ایمن نیز در بروز ناباروری دخیل هستند.

عدم‌تشخیص و درمان به‌موقع نوزادانی که دچار نقص غده تیروئید هستند باعث بروز عوارض متعدد جسمی و ذهنی می‌شود اما اگر در ماه‌های ابتدایی تولد این عارضه تشخیص داده شود بدن می‌تواند به شرایط نرمال خود بازگردد.

درد مفاصل

یکی دیگر از اثرات تیروئید کم کار، بروز درد (خصوصا درد در ناحیه مفاصل و عضلات) و همچنین تاندونیت است.

کم‌کاری تیروئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در معاینات بالینی اگر پزشک به نشانه‌های کم‌کاری تیروئید نظیر خستگی مفرط، خشکی پوست، یبوست و افزایش وزن پی ببرد آزمایش خونی تیروئید را به‌منظور ارزیابی سطح هورمون‌های تیروئیدی تجویز می‌کند.

آزمایش خون کم‌کاری تیروئید

تشخیص اینکه بیمار مبتلا به کم کاری است یا خیر، به نتایج آزمایش TSH و در برخی موارد هورمون تیروکسین بستگی دارد. در آزمایش خونی تیروئید، سطح خونی هورمون‌های TSH و T4 سنجیده می‌شود. در جواب آزمایش اگر سطح هورمون T4 کم و سطح هورمون TSH بالا باشد نشان‌دهنده کم‌کاری تیروئید است.

دلیل چنین عدم تعادلی افزایش ترشح TSH از غده هیپوفیز برای وادار کردن غده تیروئید به ترشح هورمون T4 و T3 است. با استفاده از نتایج آزمایش TSH، پزشک می‌تواند شدت کم‌کاری تیروئید و دوز مناسب دارو برای درمان آن را تعیین کند.

تست TSH

با استفاده از آزمایش TSH، مقدار TSH موجود در خون اندازه‌گیری می‌شود. TSH هورمونی است که غده هیپوفیز آن را تولید می‌کند. این غده دقیقا در قاعده مغز جای گرفته و سطح هورمون‌های ترشح شده توسط تیروئید را تنظیم می‌کند. در غده تیروئید در کل سه هورمون کلسیتونین، تیروکسین T4 و تری یدوتیرونین T3 تولید می‌شود.

در صورتی که سطح TSH افزایش پیدا کند، مقدار هورمون‌های ترشح شده از غده تیروئید نیز افزایش پیدا می‌کند. این دو باهم در ارتباط هستند و تا زمانی که سطح هر دو یکسان باشد مشکلی بروز نمی‌کند، اما اگر این سیستم دچار اختلال شود هورمون تیروئید بیشتر یا کمتر تولید می‌شود و باید علت یابی انجام گیرد. با استفاده از این آزمایش درضمن می‌توان متوجه شد که فرد مبتلا به اختلال پرکاری تیروئید است یا کم کاری.

تست T3

با انجام این تست عملکرد غده تیروئید مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. با استفاده از نتایج این تست می‌توان اختلالات غده تیروئید را تشخیص داد، روند درمان بیماران درگیر به کم کاری و پرکاری تیروئید را زیر نظر گرفت. اگر آزمایش TSH غیرطبیعی باشد یا اینکه فرد علائم کم کاری و پرکاری تیروئید داشته باشد، انجام آزمایش T3 ضرورت پیدا می‌کند.

تست T4

T4 یا تیروکسین یکی از دو نوع هورمونی است که در غده تیروئید تولید می‌شود. با انجام آزمایش T4 عملکرد غده تیروئید مورد بررسی قرار می‌گیرد. معمولا این آزمایش برای تشخیص کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان و پایش روند درمان مادران دچار کم کاری یا پرکاری تیروئید انجام می‌گیرد.

تست Free T3

آزمایش Free T3 تحت عنوان تست سطح دوم و سوم عملکرد غده تیروئید شناخته می‌شود. زمانی این تست انجام می‌گیرد که بخواهند تشخیص دقیق‌تری از پرکاری تیروئید همراه با تست‌های TSH, T3, T4 به‌دست آورند. دیگر دلیل انجام این تست، بررسی وضعیت بالینی مبتلایان به یوتیروئید (وقتی غده تیروئید دارای عملکرد طبیعی است) که در آزمایششان توزیع تغییر یافته‌ای از پروتئین‌ها متصل به T4 و T3 مشاهده شده است.

گاهی ممکن است از این تست برای تشخیص تیروتوکسیکوز استفاده کنند و در پاره‌ای از موارد نیز برای بررسی درمان جایگزین هورمون تیروئید انجام می‌گیرد. برای انجام این تست بیمار نیاز به ناشتایی ندارد اما پیش از انجام آزمایش بیمار باید از یک ماه پیش مصرف داروهای تیروئید را قطع نماید.

تست Free T4

این تست به چند دلیل انجام می‌شود:

• بررسی روند درمان اختلال تیروئید
• تشخیص کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان
• تشخیص بیماری‌های تیروئید
• بررسی عملکرد غده تیروئید

معمولا زمانی که فرد علائم تیروئید یا گواتر داشته باشد، نتیجه آزمایش TSH غیرطبیعی باشد، ندول تیروئید مشاهده شود یا اینکه فرد در حال گذراندن درمان بیماری تیروئیدی باشد، انجام آزمایش Free T4 توصیه می‌شود.

این تست به دو روش نمونه خون سیاهرگی از ورید بازویی یا پاشنه‌ پای نوزادان انجام می‌گیرد. برای انجام آن نیاز نیست ناشتا باشید. ممکن است مصرف برخی از داروها و مکمل‌ها در نتیجه این تست تداخل بوجود آورند. این تست بر روی بیماران بستری انجام نمی‌گیرد چراکه باید علائم بهبود پیدا کنند و بعد نمونه‌گیری انجام شود.

رژیم غذایی برای تیروئید کم کار

اگر هیپوتیروئیدیسم دارید مواد غذایی زیادی وجود دارند که می‌توانند به بهبود این اختلال کمک کنند، از جمله:

• تخم‌مرغ: تخم‌مرغ یکی از بهترین گزینه‌هاست، زیرا مقادیر زیادی ید و سلنیوم در زرده تخم‌مرغ وجود دارد که هر دوی این موارد می‌توانند عملکرد غده تیروئید را بهبود بخشند. این در حالی است که سفیده تخم‌مرغ نیز سرشار از پروتئین است.
• گوشت: تمام انواع گوشت از جمله گوشت بره، گوشت گاو، مرغ و غیره.
• ماهی: تمام غذاهای دریایی، از جمله ماهی سالمون، تن، هالیبوت، میگو و غیره.
• سبزیجات: مصرف اکثر سبزیجات توصیه می‌شود. استفاده از سبزیجات چلیپایی در مقادیر متوسط (خصوصا وقتی که پخته شده باشند) می‌تواند خیلی موثر باشد.
• میوه‌ها: میوه‌هایی نظیر توت، موز و پرتقال
• غلات و دانه‌های بدون گلوتن: برنج، گندم سیاه، کینوآ، دانه چیا و تخم کتان
• لبنیات: تمام لبنیات از جمله شیر، پنیر، ماست و غیره.
• نوشیدنی‌ها: آب و سایر نوشیدنی‌های بدون کافئین

افرادی که هیپوتیروئیدیسم دارند، باید یک رژیم غذایی حاوی سبزیجات، میوه‌ها و گوشت بدون چربی داشته باشند. این مواد غذایی کالری کمی دارند و به میزان زیادی سیرکننده هستند که این امر مانع از افزایش وزن می‌شود.

برای تیروئید کم کار چی نخوریم

برخی از مواد غذایی می‌توانند هیپوتیروئیدیسم را تشدید کنند. در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم:

مواد غذایی مبتنی بر سویا

یکی از غذاهای نامناسب برای تیروئید کم کار، مواد غذایی مبتنی بر سویا نظیر توفو، شیر سویا و ادامامه است. این مواد غذایی می‌توانند در نحوه جذب داروهای تیروئید توسط بدن اختلال ایجاد کنند. البته مصرف این مواد غذایی به میزان کم مشکلی ایجاد نمی‌کند.

ارزن و تاثیر آن بر غده تیروئید

در برخی از مطالعات نشان‌داده‌شده است که مصرف ارزن حتی در مقادیر کم می‌تواند عملکرد تیروئید را کاهش دهد.

نوشیدنی‌های کافئین‌دار

برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که نوشیدنی‌هایی نظیر قهوه و چای سبز می‌توانند در جذب داروهای تیروئید اختلال ایجاد کنند.

مواد غذایی فرآوری شده

هات‌داگ، کیک و کوکی نیز می‌توانند سبب کم کار شدن تیروئید شوند.

بیمار مبتلا به کم‌کاری تیروئید تا چه مدتی باید دارو مصرف کند؟

مصرف داروهای کم‌کاری تیروئید ازجمله لووتیروکسین معمولاً به‌صورت مادام‌العمر است و هرساله پزشک بر اساس سطح TSH خون دوز دارو را تعیین می‌کند. این دارو اگر در دوز مناسب مصرف شود عوارضی به دنبال ندارد و ازنظر اقتصادی نیز تهیه آن به‌صرفه است.

اگر مصرف دارو به‌صورت خودسرانه متوقف شود، علائم بیماری به‌تدریج ظاهر شده و سلامت فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مصرف زیاد این دارو نیز عوارض متعددی همچون افزایش اشتها، بی‌خوابی، تپش قلب و رعشه دست را به دنبال دارد.

آیا ممکن است تیروئید کم‌کار به پرکار تبدیل شود؟

تبدیل بیماری کم‌کاری تیروئید به پرکاری تیروئید تنها زمانی رخ می‌دهد که مصرف داروی لووتیروکسین بیش از دوز تعیین‌شده باشد. در چنین حالتی علائم پرکاری تیروئید مثل سوخت‌وساز بالا، عرق کردن، رعشه دست، عصبانیت و ضربان قلب بالا بروز می‌کند.

آیا کم کاری تیروئید خطرناک است؟

غده تیروئید با تولید میزان متعادل از هورمون‌های T3 و T4 متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند. حال اگر سطح ترشح این دو هورمون دچار کاهش و افزایش قابل توجه شود عوارض و اختلالاتی در سلامت بالینی فرد بروز می‌کند. برخی از مهم‌ترین خطرات کم کاری تیروئید به شرح زیر است:

• ایجاد اختلال در سیستم عصبی
• بروز عوارض تنفسی و درگیری دستگاه تنفس (این افراد معمولا از ضعف عضلات تنفسی رنج می‌برند)
• بروز ناباروری و اختلال در تخمک گذاری
• انتقال کم کاری تیروئید به نوزادان متولد شده از مادران مبتلا و بروز مشکلات فیزیکی و مغزی در کودک
• مختل شدن روند طبیعی رشد نوزادان دچار این بیماری
• بروز بیماری گواتر
• درگیری با بیماری‌های قلبی
• ابتلا به بیماری‌های پوستی
• ایجاد اختلالات روانی
• مشکلات گوارشی

چرا مردان کمتر از زنان به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شوند؟

پرکاری و کم‌کاری تیروئید، معمولا با واکنش‌های خودایمنی شروع می‌شوند. بیماری گریوز معمولا موجب پرکاری تیروئید و بیماری هاشیموتو باعث کم‌کاری تیروئید می‌شود. هردوی این بیماری‌ها با حمله‌ی سیستم ایمنی بدن به غده‌ی تیروئید شروع می‌شوند.

محققان هنوز به‌درستی نمی‌دانند چرا مردان در مقایسه با زنان کمتر به بیماری‌های خودایمنی مبتلا می‌شوند. آنها دلیل این موضوع را به تفاوت‌های سیستم ایمنی زنان و مردان مرتبط می‌دانند. زنان در مقایسه با مردان، واکنش‌های شدیدتری به واکسن، زخم‌های شدید و عفونت نشان می‌دهند، بنابراین این احتمال وجود دارد که سیستم ایمنی بسیار فعال زنان، خطر ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی را در آنها افزایش بدهد.