آیا والدین‌تان سَمی هستند؟ + راهکارهای مقابله با تاثیرات منفی والدین سمی

هما‌ن‌طور که هیچ انسانی کامل نیست، پدر و مادرها هم ممکن است اشتباهاتی داشته باشند. اغلب پدر و مادرها نیت‌شان خیر است و بهترین‌ها را برای فرزندانشان می‌خواهند اما ممکن است ناخواسته مرتکب اشتباهاتی شوند که تاثیرات منفی جبران‌ناپذیری روی فرزندانشان بگذارد.

برخی والدین در حالی که باید مراقب فرزندانشان باشند و آن‌ها را عاشقانه دوست بدارند، بدترین رفتارها را با آن‌ها دارند. طرز فرزندپروری و تربیت آن‌ها باعث می‌شود کودکانشان مدام ضربه‌ بخورند، احساس حقارت کنند و با والدین خصومت داشته باشند. در این مقاله مرکز مشاوره یاسان، بهترین مرکز مشاوره روانشناسی در تهران (ارائه دهنده خدمات مشاوره آنلاین، تلفنی و حضوری) ضمن برشمردن ویژگی‌های والدین سمی و اثرات مخرب آن، توضیح می‌دهد، چطور می‌توانید آسیب‌هایی که در دوران کودکی از جانب والدین‌تان به شما وارد شده است را التیام ببخشید.

رفتارها و ویژگی‌های والدین سمی

والدین سمی به فرزندانشان احترام نمی‌گذارند، سازش نمی‌کنند و مسئولیت رفتار خودشان را به عهده نمی‌گیرند. معمولاً اهل عذرخواهی هم نیستند. برای فرزندانشان دلسوزی نمی‌کنند و توانایی تربیت کردن سالم آنها را ندارند.

چنین والدینی بیشتر به فکر خود و نیازهای خودشان هستند و برایشان اهمیتی ندارد که چه بلایی سر فرزندشان می‌آورند. به چنین والدینی، والدین سمی می‌گویند.

تکرار این رفتار باعث ایجاد حس ترس، گناه و عذاب وجدان برای فرزندان می‌شود و ضربه‌های عاطفی وحشتناکی به آن‌ها می‌زند. والدین سمی باعث می‌شوند، فرزندانشان به اهمیت خودشان شک کنند و اعتماد به نفسشان پایین بیاید و مدام از خودشان بپرسند که آیا لایق عشق و دوست داشته شدن هستند یا خیر.

والدین سمی به فرزندانشان دروغ می‌گویند، سرشان کلاه می‌گذارند، آن‌ها را نادیده می‌گیرند؛ قضاوت ‌بی‌جا، بدرفتاری، توهین، شرمنده کردن، تحقیر و انتقاد از جمله رفتارهای غلط آن‌هاست. رفتار و کارهای آن‌ها با نادیده گرفتن، بی‌توجهی و آزار لفظی و فیزیکی همراه است. آن‌ها همیشه از شما توقع بیشتر دارند و هر چقدر هم خوب باشید از شما راضی نیستند؛ فرقی نمی‌کند که نمراتتان 20 باشد و بهترین شاگرد کلاس باشید، آن‌ها همیشه دلیلی برای مقایسه‌ شما با دیگران و تحقیر و پایین کشیدنتان پیدا می‌کنند.

رفتارهای دیگری که والدین سمی دارند عبارتند از:

• رفتار کنترلگرانه ( به شما دستور می‌دهند چه بپوشید، کجا بروید، چکار کنید و ...)
• بی‌احترامی و رد کردن حد و حدود
• رفتار منفعل، غیرعادی و غیرقابل پیش‌بینی
• بی‌توجهی و نادیده گرفتن احساسات فرزندان
• خالی کردن عقده‌های زندگی خودشان با فشار آوردن به فرزندان
• خودخواهی و اولویت دادن به احساسات خودشان
• کمال‌گرایی
• زورگویی و ترساندن بچه‌ها
• ایجاد حس عذاب وجدان و گناه در فرزندان
• رفتار منفعلانه، خشن و پرخاشگرانه
• پرتوقعی و رقابت با فرزندان
• رفتار به ظاهر مظلومانه و ظالم نشان دادن فرزندان
• کنترل بیش از حد در دوران کودکی و زورگویی به فرزندان در دوران بزرگسالی

رفتارهای والدین سمی به مواردی که پیش از این ذکر شد محدود نمی‌شود؛ والدین سمی می‌خواهند کاملاً فرزندانشان را کنترل کنند و استاد قانع کردن دیگران و ایجاد این باور هستند که هر کاری انجام می‌دهند به نفع فرزندانشان است.

انواع والدین سمی

1. والدینی که خودشان را خدا می‌دانند: چنین والدینی آنقدر استقلال و آزادی را از فرزندانشان می‌گیرند که دیگر فرزندشان به هیچ وجه نمی‌تواند تنهایی زندگی کند و باور می‌کند که ضعیف و ناتوان است و والدینش خوب و قوی هستند.
2. والدینی که برای فرزندانشان کم می‌گذارند: این والدین فقط به فکر خودشان هستند و به فرزندانشان هیچ توجهی ندارند. فرزندان مجبور هستند زودتر از سنشان بزرگ شوند و مسئولیت کارهایشان را خودشان به عهده بگیرند. چنین کودکانی اعتماد به نفس خیلی پایینی دارند و همیشه خودشان را دست کم می‌گیرند.
3. والدین کنترلگر: این والدین می‌خواهند عقده‌های زندگی خود را بر سر فرزندانشان خالی کنند و آن‌ها را پله‌ای برای رسیدن به آرزوهای خودشان قرار دهند. این والدین با فرزندان بزرگسال هم مثل کودکان رفتار می‌کنند و می‌خواهند همه مسائل زندگیشان را تحت کنترل داشته باشند. فرزندان این والدین شخصیتی مضطرب و ترسو پیدا می‌کنند و به بلوغ ذهنی نمی‌رسند. چنین والدینی سعی می‌کنند تا با ایجاد احساس عذاب وجدان، گناه و شرمساری، در فرزندان نفوذ داشته باشند.
4. والدین هتاک و حرمت شکن: این والدین به راحتی به فرزندانشان توهین می‌کنند و سعی دارند با طعنه زدن احساسات آنها را جریحه دار کرده و آن‌ها را تحقیر کنند. والدین کمال‌گرا که به دنبال رقابت با فرزندانشان هستند و از هیچ چیز رضایت ندارند چنین سبک فرزندپروری را در پیش گرفته‌اند. در نتیجه  فرزندان چنین والدینی دیگر خودشان را فراموش می‌کنند و تنها آنچه والدین می‌گویند را باور دارند.
5. والدینی که دست بزن دارند و فحاشی می‌کنند: چنین والدینی اغلب استرس، فشار کاری، خستگی، نگرانی‌های خودشان، ناراحتی و کتک‌هایی که در دوران کودکی خورده‌اند را سر فرزندانشان خالی می‌کنند. اگر فرزندانشان نیازهای آنان را برآورده نکنند، آن‌ها را سرزنش خواهند کرد. این طرز فرزندپروری کودکان را خشمگین می‌کند؛ باعث می‌شود آن‌ها مدام در فکر انتقام از والدینشان باشند و از خودشان متنفر شوند.

بعضی از والدین نیز شاید خودشان کودکان را کتک نزنند اما شاهد این هستند که کودک توسط والد دیگر مورد آزار و اذیت جسمی قرار می‌گیرد. با این حال هیچ کاری برای محافظت از کودک نمی‌کنند. به نوعی او را نادیده می‌گیرند و رهایش می‌کنند.

1. والدین معتاد و الکلی: آن‌ها تمام رفتارهایی که پیش از این ذکر شد را انجام می‌دهند. نوشیدن مشروبات الکلی باعث از بین رفتن اعتماد، حساسیت و صمیمیت می‌شود. فرزندان قربانی اشتباهات والدین هستند و این باور در آن‌ها نهادینه می‌شود که عشق دردناک است و روابط در نهایت به خیانت ختم می‌شود.
2. والدینی که کودک را مورد سواستفاده‌ جنسی قرار می‌دهند (اوج خیانت به کودک): والدین با اینکار معصومیت کودک را از او می‌گیرند و باعث می‌شوند او احساس کند دست‌خورده، کثیف، آسیب‌دیده و متفاوت از دیگران است. چنین کودکانی نمی‌توانند روابط سالمی با دیگران برقرار کنند.

تاثیرات منفی والدین سمی در بزرگسالی

بزرگ شدن در خانواده‌ای مسموم، بزرگسالانی سمی را تحویل جامعه می‌دهد که با انواع مشکلاتی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم دست و پنجه نرم می‌کنند:

• خودشان را قبول ندارند
• نه گفتن برایشان سخت است
• تلاش می‌کنند همه را راضی نگه دارند
• برخورد نادرست دیگران را تحمل می‌کنند
• مستعد ابتلا به اختلالات اضطرابی هستند
• بر این باورند که بدترین اتفاقات در انتظار آن‌هاست
• از وابستگی فراری هستند و از جمع اجتناب می‌کنند
• باور دارند که نزدیکانشان در نهایت به آن‌ها ضربه می‌زنند و رهایشان می‌کنند

همچنین افرادی که والدین سمی داشته‌اند مستعد بازتاب رفتارهای والدینشان هستند. شاید حتی متوجه این نباشند که رفتارهای سمی والدینشان چه تاثیرات شدیدی‌ روی آن‌ها گذاشته‌ است؛ چراکه آن‌ها اینگونه بزرگ شده‌اند و تنها چیزی که یاد گرفته‌اند همین رفتارهای سمی است، بنابراین برایشان عادی است. حتی ممکن است به این باور رسیده باشند که سزاوار این نوع رفتار‌ها بوده‌اند.

اگر تا شما نیز چنین رفتارهایی دارید و معتقدید که حق با پدر و مادرتان بوده و شما نالایق و بی‌ارزش هستید، سخت در اشتباهید. شما مثل تمام انسان‌های دیگر لیاقت عشق و محبت را دارید و باید بدانید که ارزشمند و مهم هستید. رفتارهای سمی والدینتان تقصیر شما نیست و مسئولیتی در قبال آن‌ها ندارید. شاید بخواهید پدر و مادر خود را تغییر دهید، اما باید بدانید که این کار بسیار سخت و حتی غیرممکن ضعیف است. اگرچه نمی‌توانید پدر و مادرهایتان را تغییر دهید اما می‌توانید زندگی خود را از آن‌ها پس بگیرید.

چگونه زندگی‌مان را از والدین سمی پس بگیریم؟

فقط با درک مشکلتان است که می‌توانید زندگی خود را بهبود دهید. فراموشی الگوهای سمی که با آن‌ها بزرگ شده‌اید خیلی سخت است اما می‌توانید به آن‌ها غلبه کنید، زندگی‌تان را بهبود دهید و حد ومرزهایی تعیین کنید که به نفع شماست.

1.  احساسات، باورها، و رفتارهای واقعی خود نسبت به والدین‌تان را بشناسید.
2. به جای بخشش بی‌جا و انکار واقعیت، بابت اتفاقاتی که افتاده است ناراحت باشید. ناراحتی حق مسلم شما است و کمک می‌کند رها شوید، حالتان بهتر شود و برای کودکی از دست رفته‌تان تلاش کنید.
3. بدانید که شما مقصر رفتارهای غلط والدینتان نیستید.
4. بدون هیچ قضاوتی به خودتان حق بدهید که ناراحت و عصبانی باشید. خشم و ناراحتی خود را با افرادی که به آن‌ها اطمینان دارید در میان بگذارید.
5.  تعریف جدیدی از خود و حد و مرزهایتان ارائه دهید.
6. استقلال عاطفی‌تان را بدست آورید. به خودتان اجازه دهید همان چیزی باشید که دوست دارید و والدینتان هم خودشان باشند.
7. اگر لازم است با والدینتان روبرو شوید و با آن‌ها مقابله کنید. اگر چنین تصمیمی دارید، اینکار را برای خودتان انجام دهید نه برای آن‌ها و بدانید که باید برای موفق شدن در اینکار شجاعت به خرج دهید. فراموش نکنید، مهم نتیجه کار شما است نه واکنش آن‌ها.
8. این چرخه‌ی معیوب را بشکنید و نگذارید چنین رفتارهای سمی به فرزندان خودتان هم انتقال داده شوند.

علاوه بر راهکارهای بالا باید خود را به سلاح آگاهی مجهز کنید تا کمتر از این رفتارها آسیب ببینید. بر همین اساس مرکز مشاوره یاسان ( بهترین مرکز مشاوره روانشناسی در غرب تهران) با همکاری دکتر آسیه اناری، عضو هیئت مدیره انجمن روانشناسی بالینی کودک و نوجوان بسته آموزشی مقابله با آسیب های والدین سمی را طراحی کرده است.

علاوه بر این بسته آموزشی، می‌توانید به دنبال یک حامی متخصص در این زمینه باشید. برای صحبت با یک مشاور یا درمانگر، لازم نیست در بدترین حال ممکن باشید. در واقع هرچه زودتر به‌دنبال کمک باشید، شانس بیشتری برای بهبود دارید. برای دریافت وقت مشاوره روانشناسی از روانشناس یاسان به سایت مراجعه کنید.

اگر تمایلی به دریافت خدمات حضوری روانشناسی ندارید، می‌توانید از مشاوره آنلاین استفاده کنید. مشاوره آنلاین نه تنها هیچ‌گونه تفاوتی با مشاوره حضوری ندارد بلکه موجب صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های رفت‌وآمد شما هم می‌شود. از همه مهمتر مشاوره آنلاین برای آن دسته از افرادی که محل سکونت‌شان فاقد روانشناس است، بسیار گزینه مناسبی است. برای مشاوره آنلاین تنها کافیست، گوشی هوشمند و اینترنت پایدار داشته باشید.

خدمات مرکز مشاوره یاسان در زمینه‌های کودک، نوجوان و بزرگسال به‌صورت حضوری، آنلاین و تلفنی ارائه می‌شود. برای دریافت نوبت از بهترین روانشناس به سایت مرکز مشاوره یاسان به آدرس www.yasanclinic.ir مراجعه کنید یا برای دریافت راهنمایی به شماره ۰۹۹۳۵۹۶۸۰۱۰ از طریق واتس‌اپ پیام دهید.