پولشویی در تئاتر؟!

نشست شب گذشته شهر فرنگ شبکه خبر سیما باحضور شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی و ساسان پیروز عضو انجمن منتقدان و نویسندگان خانه تئاتر با موضوع اقتصاد هنرهای نمایشی در دو حوزه تولید و اجرا برگزار شد.

*چه تئاتری مدنظر وزیر فرهنگ و ارشاد بود

در ابتدای این برنامه شهرام کرمی درباره مفهوم تئاتر لاکچری و آنچه مدنظر سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در توییت اخیرش گفت: آنچه مدنظر وزیر محترم بوده هنری خیلی شیک و دور از دسترس عموم و است به نوعی به تئاتر تجاری اشاره دارد که عناصر، عوامل و مخاطبان آن در پروسه تجاری شناخته می‌شوند.

وی در ادامه افزود: خوشبختانه در ۱۰ سال گذشته تئاتر ما توسعه یافته و الان بیش از هزار و ۲۰۰ سالن خصوصی و دولتی در سراسر کشور موجود است که از این تعداد ۳۲۰ سالن خصوصی است و بیش از ۱۰۰ اجرا هر شب در شهر تهران به صحنه می‌رود. در ماه گذشته بیش از ۱۴۸ اجرا در تهران رکورد میزان اجراهای نمایشی را زده و همین‌ها نشانه رونق و تنوع تئاتر در ژانرهای مختلف است که البته یکی از آنها نیز تئاتر تجاری است.

سپس ساسان پیروز با ابراز ارادت به کرمی و درخواست اینکه انتقاداتش شخصی برداشت نشود، گفت: اینکه ما بگوییم تئاتر تجاری ماحصل توسعه تئاتر است، کم لطفی به تئاتر خصوصی کرده‌ایم! آنچه مورد انتقاد افراد به عنوان تئاتر لاکچری است اصولا به مراکز شبه دولتی با به تعبیر ما خصولتی برمی‌گردد و یا اینکه ماحصل رانت و ارتباطات نیمه دولتی‌ها است.  من منتقد جمعی هستم که الان درباره تئاتر لاکچری نقد دارند و همینطور منتقد توییت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هستم که به این جو دامن زده‌اند. 

*مفهومی به نام خصولتی!

وی با اشاره به اینکه شرایطی که الان درباره دو نمایش شاهد هستیم چیز عجیبی نیست و در گذشته نیز دیده بودیم، افزود:  من به خود اصطلاح لاکچری انتقاد دارم و معتقدم آنچه تئاتر را در این سال‌ها به سمت لاکچری بودن برده همین بحث خصولتی بودن است مصداق چیزی که در تالار وحدت و بنیاد رودکی شاهد هستیم.

پیروز با اشاره به نمایش بینوایان از حسین پارسائی و عدم رعایت عدالت برای تولید نمایش او با دیگران، گفت: پارسائی همیشه از یک بهره دولتی در نهادها و سازمان‌های مختلف بهره مند بوده پس همین نشان می‌دهد آنچه مورد انتقاد جامعه تئاتر است ماحصل بخشی از تئاتر دولتی است که با رانت و روابط و پشتوانه تغییر ماهیت داده است.

*حمایت مرکز هنرهای نمایشی از ۲۷۰ اثر در سال

در ادامه کرمی درباره نابرابری امکانات تئاتری‌ها گفت: آنچه در اختیار ما در مرکز هنرهای نمایشی و وزارت فرهنگ است به شکل عادلانه بین همه گروه‌ها که نیاز به حمایت دارند، تقسیم  می‌شوند. ما در سال ۴ تا ۵ میلیارد صرف تولید می‌کنیم که میانگین ۲۷۰ اثر مورد حمایت قرار می‌گیرند آنچه در بخش خصوصی هزینه می‌شود در اختیار ما نیست و ما در جذب این بودجه نقش نداشتیم، بخش خصوصی می‌تواند در تئاتر سرمایه  گذاری کند و ما هم استقبال می‌کنیم نمونه آن هم ساختن سالن است.

وی با تأکید بر اینکه این امکانات حتی در بخش خصوصی هم در سال‌های اخیر به چند گروه تعلق گرفته و اینطور نبوده که فقط برای یک  گروه نمایشی باشد، گفت: بهرحال خیلی ازگروه‌های جوان نمایشی امکان چنین امکاناتی ندارند و نمی‌توانند از این سرمایه‌ها بهره ببرند.

*تئاتر خصوصی در ایران شکل نگرفته است

ساسان پیروز در ادامه و در پاسخ به این بخش از صحبت‌های کرمی گفت: هیچ اشکالی ندارد که تئاتر به جذب سرمایه خصوصی بپردازد و من هم با آن موافق هستم اما واقعیت این است که بخش خصوصی ما به شدت ضعیف شده و پشتوانه خوبی ندارد.

وی افزود: ما شاهد این هستیم که سالن‌های خصوصی که با عشق و سرمایه ایجاد شدند الان یا تعطیل شدند یا در آستانه تعطیلی هستند،  اینها اکثرا اجاره‌نشین هستند و کل سرمایه‌گذاری‌شان در خطر است. متأسفانه تئاتر خصوصی ما هنوز شکل نگرفته و آنچه تحت عنوان کمپانی تئاتر در زمان آقای شفیعی قرار به ایجاد بود الان ثبت نشده است چرا که زیرساخت مناسب را ندارند.

وی با اشاره به غلبه سرمایه داری در تئاتر گفت: برخی به نهادهایی متصل هستند که آنها پول دارند و این شائبه ایجاد شده که پول‌هایشان هم کثیف است و وارد سینما و تئاتر می‌شود متأسفانه در این نوع کار شرایط رقابت فراهم نیست چرا که برخی تنها دسترسی به این سرمایه و پول کلان دارند اما بقیه در پرداخت دستمزد بازیگرانشان هم مانده‌اند!

*پولشویی در تئاتر؟!

کرمی در پاسخ به این سوال که پولشویی در تئاتر وجود دارد یا خیر، گفت: به نظر من خیر چرا که تئاتر آنقدر دایره بزرگ جذب مخاطب و سرمایه ندارد هر چند در هر سیستمی امکان چنین چیزی هست اما در مقایسه با سایر رشته‌ها هنوز ما با این معضل مواجه نشدیم. تئاتر خصوصی ما عمر کوتاهی نزدیک به ۱۰ سال دارد یک سری اتفاقاتی برایش افتاده که ما از قبل پیش بینی نمی‌کردیم مثل فروش اینترنتی و نرخ گذاری بلیت‌های نمایش و درجه بندی سالن‌ها بنابراین در فکر ایجاد یک آیین نامه برای آن هستیم.

وی در ادامه گفت: آمار گردش مالی در سال ۹۶ در حوزه تئاتر نزدیک به هشت میلیارد تومان بود واین در مقایسه با گردش یک فیلم سینمایی شاید نزدیک به یک فیلم سینمایی بشود این نشان می‌دهد که گردش مالی در تئاتر ما وسیع نیست هر  چند که در حال توسعه هستیم.

پیروز درباره پولشویی در تئاتر گفت: من البته نقد می‌کنم و کارشناس نیستم دسترسی هم به حساب‌های هیچ نمایشی ندارم تا پولشویی را تأیید کنم یا خیر. آنچه از رسانه‌ها مطرح می‌شد را گفتم و متأسفانه شفاف سازی درباره نمایشی که چندین میلیارد گردش مالی داشته وجود ندارد و کسی هم پاسخگو نیست.

وی در ادامه افزود: بهرحال یک تجربه بیست ساله در تئاتر می‌گوید که پر کردن یک سالن صد نفره در دو ماه کار دشواری است خیلی از مخاطبان الان این نمایش‌های به اصطلاح لاکچری تئاتری نیستند و شاید یک بار هم به یک سالن ریشه دار تئاتر نرفته‌اند و اساسا برای سرگرمی به این جور نمایش‌ها کشیده میشوند و این برای همه سؤال ایجاد می‌کند که سرمایه اولیه تولید کار از کجا آمده است؟

وی با اشاره به اینکه بخشی از این ابهامات نسبت به تالار رودکی هم وجود دارد، گفت: چرا آمار رسمی درباره درآمدها، هزینه‌ها و فروش نمایش‌های این تالار وجود ندارد؟

کرمی در این باره پاسخ داد که همین ۱۰ روز پیش بنیاد رودکی گردش مالی خود را منتشر کرد و خیلی هم شفاف سالن‌های تحت پوشش اداره کل هنرهای نمایشی و وزارت ارشاد برای همه قابل دسترسی شد. بهرحال ما هم موافق با شفاف سازی هستیم اما دایره فعالیت تئاتر و مخاطبان و گردش مالی‌اش به اندازه‌ایه ست که به راحتی قابل آمارگیری باشد.

پیروز همچنین در بخش پایانی این میزگرد با اشاره به رشدنیافتگی تئاتر گفت: بخشی از این مشکلات به علت تنبلی و کاهلی خود اهالی تئاتر هم می‌شود اما درباره همین نمایش خاص که مطرح کردیم باز هم بیشترین سود را خود نمایش می‌برد حتی حرف‌های وزیر فرهنگ و ارشاد هم به سود این نمایش تمام می‌شود اما آنچه من میگویم توجه به شاخه‌ها نیست بلکه به ریشه این درخت است که از کجا پدید آمده و حاصل چیست. 

وی همچنین گفت:‌به نظر من این تئاتر لاکچری همان تئاتر فاخری است که روزی اتوبوسی برای تماشای آن آدم می‌آوردند و الان تبدیل به این نوع تئاتر شده است که باز هم ریشه آن به بخش دولتی منتهی می‌شود. 

دراین باره کرمی توضیح داد: اگر نظرات وزیر محترم فرهنگ و ارشاد را در این مدت دنبال کرده بودید او بیش از ۱۰ بار توییت درباره تئاتر داشته و این واژه لاکچری را برای نزدیکی با اهالی تئاتر به کار بردند و به نشانه اعتراض هم بود و باز هم می‌گویم که مدنظرشان تئاتر تجاری بود که مردم از آن بی بهره هستند و به نظر من تئاتر در همه ژانرها فاخر است.

وی درباره حضور سلبریتی‌ها به عرصه تئاتر نیز گفت: در یک زمان دغدغه و نگرانی برای اهالی تئاتر حضور سلبریتی‌ها سینما و تلویزیون ایجاد کرد نباید همه این امر را منفی تلقی کرد بهرحال این حضور سلبریتی‌ها می‌تواند به رونق تئاتر بیافزاید کمااینکه این اتفاق هم افتاده است اما بهرحال آفاتی هم از جمله کم بهره‌گی اهالی تئاتر می‌تواند از کارها داشته باشد ما به نظر من ، اگر بتوانیم شرایطی را ایجاد کنیم که هنرمندان تئاتر فعال باشد این دایره آنقدر وسیع است که همه را در خود جای دهد.

پیروز همچنین اظهار داشت: درباره دستمزدها هم باید بگویم یکی از جاهایی که کاهلی داشته خود خانه تئاتر است چرا که قرارداد تیپ خانه تئاتر که ملغی شد، یکی از بخش‌هایش تعادل سازی حرفه‌های مختلف تئاتر و نظم و امنیت بود که متأسفانه مدت طولانی است که ملغی شده است. نگرانی اصلی هنرمندان اصیل تئاتر ضعیف شدن تئاتر اندیشمند در برابر تئاتر تجاری است و این مسئولیتش با مرکز هنرهای نمایشی است که به تقویت تئاتر اندیشمند بیانجامد. وی در پایان مهمترین نیاز تئاتر را آزادی به شمار آورد.

شهرام کرمی نیز در پایان صحبت‌هایش با موافقت درباره نگرانی هنرمندان تئاتر گفت: تئارت مستقل اگر نتواند به حیات خود ادامه دهد اندیشه در تئاتر نابود می‌شود چون هنر ارزشمند است و تئاتر تلفیق همه هنرها است ما هم باید نقش حمایتی خود را ایفا کنیم و به نظرم مهمترین نیاز تئاتر امروز حمایت است.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا تئاتر کمدی و آزاد تعطیل شده ، گفت: خیر حتی تئاتر کمدی در تأمین اجتماعی صنف هم دارد و خیلی هم قوی است منتها ما در دو ماه محرم و صفر مجوز اجرا برای این کارها نمی‌دهیم.