نشست مکه و بیم و امید در اردن

در سایه خوش بینی موجود در میان محافل اردنی بعد از یک هفته بحران در این کشور، محافل رسمی و مردمی اردن با خوش‌بینی و نگرانی نسبت به نشست سرانی نگاه می‌کنند که قرار است امروز یکشنبه بنا به دعوت عربستان سعودی در مکه مکرمه برگزار شود. این در حالی است که منابع اردنی تأکید کرده‌اند که عمان فاکتور‌های منطقه‌ای که یکی از عوامل بحران کنونی این کشور است را نخواهد پرداخت.

عبدالله دوم پادشاه اردن از دعوت سلمان بن عبدالعزیز همتای سعودی خود برای حضور در نشست مکه استقبال کرده است. در این نشست همچنین شیخ صباح الاحمد الصباح امیر کویت و شیخ محمد بن زاید ولیعهد امارات نیز حضور خواهند داشت.

در بیانیه دفتر پادشاهی اردن آمده است که حسین بن عبدالله ولیعهد اردن نیز در کنار پادشاه این کشور در نشستی که برای بررسی راهکار‌های ارائه حمایت از اردن بعد از اعتراضات اخیر برگزار می‌شود، شرکت خواهد کرد. اعتراضاتی که با کناره گیری دولت هانی الملقی همراه شد و عمر الرزاز مسئول تشکیل کابینه جدید شد. الرزاز اعلام کرده که قانون مالیات‌ها که باعث بروز این اعتراضات شده را لغو می‌کند.

کویت تنها کشوری بود که در جریان این اعتراضات فرستاده خود را به اردن فرستاد. این در حالی بود که پادشاه اردن تماس‌هایی از سوی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان و ولیعهد ابوظبی و عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر دریافت کرد.

غافلگیری اردن

منابع اردنی غافلگیری خود از خبر نشستی که قرار است امشب در مکه مکرمه برگزار شود را مخفی نمی‌کنند. این منابع در گفتگو با شبکه خبری الجزیره اعلام می‌کنند که قبل از برقراری تماس ملک سلمان هیچ نشانه‌ای مبنی بر بروز راه حل جهت رفع اعتراضات وجود نداشته است. آن‌ها البته قطع شدن حمایت‌های عربستان و امارات از خزانه اردن را یکی از عوامل مستقیم بحران و اعتراضات اخیر در اردن ارزیابی می‌کنند.

رسانه‌های اردنی نسبت به از سرگیری حمایت‌های کشور‌های حاشیه خلیج فارس از اردن ابراز خوش‌بینی می‌کنند. این در حالی است که پادشاه اردن پیش از این در محافل خصوصی و نشست‌های علنی خود اعلام کرده که قطع این حمایت‌ها در نتیجه مواضع اردن نسبت به پرونده‌های منطقه‌ای است.

پادشاه اردن مکرراً طی روز‌هایی که بحران در اردن به اوج خود رسیده بود، تاکید کرد که بحران اقتصادی کنونی مرتبط با مواضع وی در خصوص پرونده‌های منطقه‌ای است. وی در جریان نشست شورای سیاست‌گزاری ملی شامل مسئولان ارشد سیاسی و نظامی و امنیتی اردن و همچنین در دیدار با اصحاب رسانه بعد از برکنار کردن دولت الملقی این موضوع را بیان کرد.

در سایه فضای مثبتی که در داخل اردن به وجود آمده گزارش صندوق بین المللی پول که دو روز پیش منتشر شد، میزان خوش‌بینی اردنی‌ها را افزایش داد. این گزارش از اصلاحات به وجود آمده در اردن استقبال و تاکید کرد که این کشور نیازمند برنامه‌ای برای توقف فشار‌ها بر طبقات متوسط و ضعیف جامعه است. بر اساس این گزارش دولتمردان باید باب گفتگو‌ها در خصوص قوانین اجتماعی را باز کنند، اتفاقی که نویسندگان و تحلیلگران آن را یک تحول مثبت می‌دانند و برخی دیگر نیز آن را یکی از دستاورد‌های اعتراضات اخیر بر می‌شمارند.

پرونده‌های اختلافی

با وجود اینکه منابع اردنی اعلام می‌کنند که دعوت پادشاه عربستان در زمان مناسبی برای اردن انجام شده است و امان بار دیگر بر توافق میان محور ریاض-ابوظبی- قاهره و امان حساب کرده، اما همین منابع اعلام می‌کنند که امان فاکتور‌های کمک‌های احتمالی ارائه شده از سوی نشست مکه در خصوص مواضع این کشور نسبت به پرونده‌های مهمی که باعث اختلاف میان اردن با عربستان و امارات و توقف کمک‌های این کشور‌ها شده، را پرداخت نخواهد کرد.

مهمترین این اختلافات عبارتند از:

الف: معامله قرن: امان فشار‌های صورت گرفته از سوی ولیعهد عربستان برای ورود به معامله قرن را رد می‌کند. این موضوع به ویژه در خصوص بخش مربوط به حل و فصل نهایی این بحران و به صورت ویژه در بخش‌های مربوط به قدس و آوارگان برای اردن غیرقابل قبول است. چرا که اردن قیم رسمی قدس شناخته می‌شود و از سوی دیگر بیشترین تعداد آوارگان سوری در اردن استقرار دارند.

منابع مذکور اشاره می‌کنند که اظهارات پادشاه اردن در خصوص این فشار‌ها و رفع هر نوع روشی برای مخدوش کردن اعتبار قدس و حقوق فلسطینی‌ها نشان می‌دهد که این مواضع بخشی از امنیت ملی اردن است.

منابع مذکور همچنین از تأثیر پذیری مناسبات اردن با آمریکا در نتیجه تلاش‌های ولیعهد امارات و عربستان و جارد کوشنر داماد ترامپ خبر می‌دهند. کوشنر طی سفر دوره‌ای اخیری که جهت آماده سازی برای اجرای معامله قرن به منطقه داشت، به عربستان و سرزمین‌های اشغالی سفر کرد، اما بازدید از اردن را در برنامه‌های کاری این سفر قرار نداد.

ب: بحران خلیج فارس: با وجود اینکه اردن در برابر فشار‌های دولت‌های محاصره کننده قطر کوتاه آمده و سطح مناسبات خود با این کشور را کاهش داده، اما اخیراً بار دیگر مناسبات میان اردن و قطر در ابعاد اقتصادی شاهد رشد و شکوفایی بوده و احتمالا پیامد‌های آن خود را در بازگشت مناسبات دیپلماتیک میان دو کشور نشان خواهد داد.

منابع اردنی این موضوع را پنهان نمی‌کنند که فشار‌های بی پایان ریاض و ابوظبی وجود دارد تا امان به صورت کلی مناسبات خود با دوحه را متوقف کند. این منابع در عین حال بعید می‌دانند که اردن تسلیم این فشار‌ها و خواسته‌ها شود، چرا که از بحران اخیر در این کشور درس گرفته‌اند.

ج: عدم ورود اردن به تنش با ایران: اردن بعد از قطع مناسبات عربستان سعودی با ایران، سفیر خود را از تهران خارج کرد، اما مناسبات دیپلماتیک خود با ایران را قطع نکرد. به همین علت اردن وارد موج تنش آفرینی عربستان علیه تهران نشد. امان همچنین با سیاست عربستان مبنی بر تغییر دشمنی خود از اسرائیل به ایران مخالف است.

د: جنگ یمن: مسئولان اردنی وجود فشار‌های عربستان به کشورشان برای ارسال نظامیان خود به جنگ یمن را مخفی نمی‌کنند. اما امان با وجود عضویت در ائتلاف عربی جنگ ضد یمن، نیرو‌های خود را به این کشور گسیل نکرده است.

منابع اردنی همچنین خرسندی خود از حضور امیر کویت در نشست مکه را مخفی نمی‌کنند. آن‌ها معتقدند که کویت بخشی از پرونده اختلافات با کویت نیست، همین موضوع باعث شده امان اعتقاد پیدا کند که نشست مذکور تنها برای بررسی حمایت از اقتصاد اردن است.

محافل اردنی همچنین موضوع دیگری را نیز مطرح می‌کنند و اعتقاد دارند که برنامه‌ریزی برای برگزاری این نشست در نتیجه نگرانی‌های ولیعهد عربستان و ابوظبی نسبت به رویکرد اردن به سمت بهبود مناسبات با قطر پدید آمده است. به این ترتیب می‌توان این نشست را شکست جدید برای ائتلاف چهارجانبه محاصره قطر ارزیابی کرد.