به مناسبت سالگرد بمباران شیمیایی سردشت
بوی مرگ از لیمو و بادام تلخ می‌آید
گاز خردل به دلیل ترکیب شیمیایی خاص خود در سطح لایه‌های پوستی باعث ایجاد آسیب در سلول‌های مختلف ازجمله سلول‌های تشکیل‌دهنده غدد عرق و چربی می‌شود.
پايگاه خبري تحليلي «پارس»- مرجان حاجی‌رحیمی- 27 سال از بمباران شیمیایی سردشت، شهر مرزی استان آذربایجان غربی توسط رژیم صدام می‌گذرد، اما هنوز قربانیان این جنایت جنگی به دنبال احقاق حقوق پایمال شده خود هستند.
ساعت چهار بعدازظهر روز یکشنبه، هفت تیر سال 1366 مردم سردشت بویی شبیه بوی لیمو و بادام تلخ را استنشاق کردند که نمی‌دانستند چیست. بچه‌هایی که در حیاط خانه هایشان در حال بازی بودند، همچون برگ درختان در پاییز روی زمین افتادند و با پوست‌هایی تاول زده و سوخته، چشمانی باز و دهانی که از کف خاکستری پر شده بود جان دادند. پنج بمب به پنج نقطه شهر اصابت کرد. یکی از بمب ها به منبع تامین آب شهر و دو بمب به جاده خروجی که محل فرار مردم بود، اصابت کردند تا ساکنان شهر راهی جز مرگ و مصدومیت نداشته باشند و دو بمب در منطقه مرکزی شهر و روی خانه های مردم اصابت کرد. در آن روز شوم 116 نفر شهید شدند و بیش از هشت هزار و 600 نفر به شهادت سرهنگ «علو پانین» کارشناس تسلیحات شیمیایی سازمان ملل متحد، شیمیایی شدند و به این ترتیب سردشت با 96 کیلومتر مرز مشترک با عراق و فاصله‌ای کمتر از 12 کیلومتر با مرز به‌عنوان نخستین شهر قربانی بمب شیمیایی در جهان شناخته شد. گرچه سابقه حملات عراقی‌ها به این شهر محدود به بمباران شیمیایی سال 1366 نمی‌شود. اما مردم این شهر از نخستین روزهای آغاز جنگ شهید دادند.
سردشت برای نخستین‌بار تنها پس از 19 روز از آغاز جنگ ایران و عراق یعنی در 18 مهر 1359 بمباران و در طول جنگ نیز این اتفاق بارها و بارها برای آن تکرار شد. حتی پس از امضای قطعنامه صلح 598 ایران و عراق، نیز این شهر بارها مورد حملات ارتش بعثی قرار گرفت. با این حال هولناک‌ترین حمله رژیم صدام، بمباران شیمیایی این شهر بود که هنوز پس از گذشت 27 سال، مردم این شهر مرزی با تبعات آن حمله شیمیایی دست و پنجه نرم می‌کنند. امروز علاوه‌بر مشکلات تنفسی و ریوی و همین‌طور ناراحتی‌های پوستی، بنا به گفته مردم محلی آمار سقط جنین در این شهر بالاست و بچه‌های ناقص‌الخلقه و ناتوان نیز بسیار به دنیا می‌آید. اما با وجود تمام مشکلاتی که مردم این شهر دارند، هنوز خیلی از آنها برای دریافت امکانات درمانی و دارویی و حقوق و کمک‌های مالی برای درمان بیماری‌های پوستی و تنفسی خود از سوی بنیاد شهید و امور ایثارگران به رسمیت شناخته نشده‌اند. به گفته عثمان مزین، دبیر کمیته حقوقی انجمن دفاع از حقوق مصدومان شیمیایی، تنها 1445 نفر جانباز و 136 نفر شهید نیز از سوی بنیاد شهدا و امور ایثارگران شناخته شده‌اند.
این در حالی است که هر سال بر تعداد افرادی که براثر عوارض بمباران شیمیایی جان می‌دهند، افزوده می‌شود و تعداد زیادی از مردم نیز بدون دریافت هیچ کمک مالی باید از پس خرج‌های سرسام‌آور درمان در بیمارستان ساسان و همین‌طور رفت و آمد و اقامت در پایتخت برآیند تا عزیزان‌شان کمی بیشتر در کنارشان زندگی کنند. اما چرا جانبازی این افراد به رسمیت شناخته نمی‌شود؟
مزین توضیح می‌دهد:«یکی از مشکلات عمده مردم سردشت که از‌انگیزه‌ها و اهداف اولیه تشکیل انجمن دفاع از حقوق مصدومان شیمیایی بوده، این است که بنیاد شهید و امور ایثارگران خودش را صرفا در برابر کسانی که دارای «گواهی صورت سانحه» هستند مسئول می‌داند و پرونده آنها را بررسی می‌کند که با توجه به وضعیت تیرماه 1366 و موقعیت بحرانی آن دوره و نبود پزشکان گواهی صورت سانحه برای بسیاری از افراد صادر نشده یا بسیاری حتی به مراکز درمانی مراجعه نکرده‌اند یا اگر هم کرده‌اند، اعزام شده‌اند و پرونده‌ای برایشان تشکیل نشده است. عد‌ه‌ای دیگر نیز به صورت سرپایی در منزل بستگان شان معالجه شده‌اند و همین مساله باعث شده که بیشتر مصدومان فاقد گواهی صورت سانحه باشند و به این ترتیب از هیچ کمک مالی بهره نگیرند. این درحالی است که خرج درمان این افراد بسیار سنگین و کمرشکن است.» در حال حاضر کلینیک درمان بیماران شیمیایی در سردشت نیز مدت‌هاست تعطیل شده است. از سوی دیگر از سال 1380 تاکنون 12 کمیسیون پزشکی در بنیاد شهید و امور ایثارگران تشکیل شده و 10417 نفر در آن پرونده تشکیل داده‌اند.
پیگیری‌های بین‌المللی انجام نشده است
اما حقوق مردم شیمیایی سردشت در مجامع بین‌المللی نیز نادیده گرفته شده است. دکتر ستار عزیزی، عضو هیات‌علمی و مدیرگروه حقوق دانشگاه بوعلی سینا دراین باره می‌گوید: «پرونده‌های بین‌المللی دو نوع است؛ یا علیه افراد است که مسئولیت کیفری را مطالبه می‌کند یا به صورت بین‌المللی موضوع را پیگیری می‌کند و مسئولیت مدنی دولتی را نشانه می‌گیرد. برای مثال دولت‌هایی مثل دولت عراق، آلمان، ایتالیا، سنگاپور و ژاپن در این مورد دخیل بوده‌اند. در مورد اول مثل پرونده فرانس فا آن رات که متهم به فروش مواد خام برای تولید جنگ‌افزار شیمیایی به دولت صدام حسین است و همین‌طور پرونده‌های مقدماتی چند شرکت آلمانی بررسی شده که هنوز به مرحله صدور کیفرخواست نرسیده است. اما در مورد دوم و در مرحله دولتی متاسفانه هیچ کاری صورت نگرفته و نه علیه دولت‌های غربی و نه حتی علیه دولت عراق نیز از سوی ایران شکایتی نشده است.»
او ادامه می‌دهد: «هرچند دادگاه عالی کیفری که برای محاکمه صدام و دست‌اندرکاران حکومت بعث همچون علی حسن المجید تشکیل شد و آنها به جنایات جنگی متهم شدند، اما آن دادگاه یک دادگاه کیفری داخلی بود و درباره مسئولیت مدنی دولت عراق هیچ کاری انجام نشد.»به گفته عضو اصلی هیات‌مدیره انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد در عرصه دولتی، دولت‌ها می‌توانند در دو مرحله پیگیری‌های حقوقی انجام دهند؛ نخست خساراتی که از سوی دولت‌های دیگر به خودشان وارد می‌شود و بعد خساراتی که به اتباع‌شان وارد می‌شود.
او می‌گوید: «دولت‌های مختلف در عرصه حقوق بین‌الملل این کار را انجام می‌دهند و به صورت مستقیم از دولت‌های دیگر شکایت می‌کنند. درباره سردشت نیز ابزارهای بین‌المللی در اختیار ما هست، چراکه در گزارش دبیرکل وقت آقای خاویر پرز دکوئیار دولت عراق مسئول جنگ هشت ساله علیه ایران شناخته شد، اما این مساله بعدها در شورای امنیت پیگیری نشد که باید دولت ایران از طریق وزارت امور خارجه این قضیه را پیگیری و از دولت عراق خسارت دریافت کند. همچنین در بحث شهروندان و حمایت دیپلماتیک هم کاری صورت نگرفته، یعنی در عرصه بین‌المللی از اتباع یک کشور دربرابر آسیب دولت‌های دیگر به او حمایت و جبران خسارت شود.»
عوارض بمباران‌های شیمیایی
پژوهش‌ها نشان داده است گاز خردل، عوارض درازمدت پوستی از 3 تا 12 سال دارد. تحقیقی که پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان انجام داده است، نشان می‌دهد افرادی که دچار صدمات پوستی ناشی از گاز خردل و قرمزی و تاول پوستی شده‌اند، در سال‌های بعد دچار ناراحتی‌های پوستی می‌شوند که عبارتند از خارش و خشکی پوست و لکه‌های پوستی. گاز خردل به دلیل ترکیب شیمیایی خاص خود در سطح لایه‌های پوستی باعث ایجاد آسیب در سلول‌های مختلف ازجمله سلول‌های تشکیل‌دهنده غدد عرق و چربی می‌شود. همچنین برخورد با این گاز‌ها آثار ویروسی دارد که سال‌ها دوام می‌آورد
ارسال نظر