چند روزی است اخباری مبنی بر طرح صیانت از فضای مجازی مطرح شده است. طرح صیانت از فضای مجازی در صحن علنی مجلسه امروز بررسی شد. نگرانی‌های بسیاری در مورد طرح صیانت از فضای مجازی در کسب‌وکارهای مجازی وجود دارد. ابعاد طرح صیانت از فضای مجازی به زودی مشخص خواهد شد.


دانلود متن طرح صیانت از فضای مجازی

بخش‌هایی از طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» که نگرانی بسیاری از مردم و کارشناسان را طی هفته‌های گذشته به همراه داشته، به تازگی اصلاح شده است.

هر چند حامیان این طرح تلاش کرده‌اند با تغییرات ایجاد شده فشار انتقادهای موجود درباره آن را کاهش دهند اما مواد اصلی و اساسی که باعث نگرانی عمومی شده بود به قوت خود باقی است. این نگرانی به حدی جدی است که کمیسیون فرهنگی مجلس، جلسه روز گذشته و امروز خود را به‌طور کامل برای «تبیین پیش‌نویس طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی با حضور مسئولان و کارشناسان مرکز پژوهش‌ها» اختصاص داده است.

 

طرح صیانت از فضای مجازی تغییر یک مسئولیت

یکی از ماده‌هایی که نگرانی عمومی را به همراه داشت، ماده۱۱ این طرح بود که تقریبا بدون هیچ تغییری در محتوا، شماره آن به ۱۲ تغییر یافته است. این ماده تصریح می‌کند که عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی در فضای مجازی منوط به رعایت قوانین کشور، ثبت در درگاه خدمات پایه کاربردی و اخذ مجوز فعالیت خدمات اثرگذار پایه کاربردی داخلی و خارجی است.

اما تبصره یک آن همچنان به قوت خود باقی است که عنوان می‌کند «عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی خارجی اثرگذار مستلزم معرفی نماینده قانونی و پذیرش تعهدات ابلاغی کمیسیون است».

بنابراین، مسئله چگونگی تاسیس نمایندگی از سوی شرکت‌های فناوری دنیا باوجود تحریم و نپیوستن به FATF هنوز به قوت خود باقی است. این در حالی است که در تبصره۲ این ماده، مسئولیتی که به‌عهده «سازمان فناوری اطلاعات» گذاشته شده بود، اکنون در حیطه مسئولیت‌های «سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی» تعریف شده است.

 

فیلترینگ در طرح صیانت از فضای مجازی

در طرح قبلی، اگر خدمات پایه کاربردی خارجی (پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی، موتورهای جست‌وجو و مرورگرها، سرویس‌های ایمیل، نقشه‌ها و مسیریاب‌ها، سرویس‌های ابری و...) شرایط اعلام شده را رعایت نمی‌کردند، براساس ماده۲۷ طرح قبلی فیلتر می‌شدند. این در حالی است که اکنون براساس تبصره۲ ماده۲۸ این اصلاحیه، خدمات پایه کاربردی خارجی که پیش از تصویب این قانون با تشخیص کمیسیون از مصادیق خدمات پایه کاربردی اثرگذار بوده‌اند، موظفند ظرف ۴‌ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، نسبت به انجام تعهدات مندرج در ماده۱۲ اقدام کنند.

در غیراین صورت، اعمال بند «ج» این ماده (فیلترینگ) برای آنها تا زمان تأمین جایگزین مناسب داخلی یا خارجی (با تشخیص کمیسیون) یا یک سال پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون لازم نیست. درصورت عدم‌انجام تعهدات توسط خدمات پایه کاربردی مزبور در زمان معین شده، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است ظرف مدت ۸‌ماه نسبت به ایجاد خدمات پایه کاربردی جایگزین برای آنها اقدام کند.

اما نکته‌ای که در این بخش وجود دارد این است که اگرچه به‌نظر می‌رسد تا زمان عرضه پلتفرم‌های جایگزین براساس مدت زمان تعیین شده در این تبصره، خدمات پایه کاربردی خارجی مانند اینستاگرام فیلتر نمی‌شوند، اما همین الان، حامیان طرح عنوان می‌کنند که «ما ۵جایگزین داریم که یکی از آنها روبینو با ۳۲میلیون کاربر فعال روزانه» است. بنابراین به‌نظر می‌رسد زمان درنظر گرفته شده در تغییرات جدید فرمالیته بوده و با معرفی هر نوع جایگزینی برای اینستاگرام، واتساپ یا حتی جست‌وجوگر گوگل، این سرویس‌ها می‌توانند سریعا پس از گذشت ۴‌ماه از تصویب این طرح به‌طور کامل فیلتر شوند. ضمن اینکه محدودیت یکساله عنوان شده در این تبصره، فیلتر شدن پلتفرم‌های خارجی پس از یک‌سال از تصویب این طرح را محرز کرده است.

در این تبصره به این موضوع اشاره نشده که درصورت ارائه جایگزین‌ها و فیلترینگ مثلا اینستاگرام، کسب‌وکارها چگونه می‌توانند مشتریان خارجی خود را قانع کنند که از پلتفرم‌های ایرانی استفاده کنند و چه‌کسی مسئول ضرر و زیان آنها با اجرای فیلترینگ گسترده است.

 

حذف عنوان کالای قاچاق در طرح صیانت از فضای مجازی

در طرح قبلی ماده‌ای دیده می‌شد (ماده۲۳) که براساس آن، واردات تجهیزات الکترونیک و هوشمند که خدمات پایه کاربردی خارجی فاقد مجوز را به‌صورت پیش‌فرض نصب کرده‌اند یا امکان نصب پیش‌فرض خدمات پایه کاربردی اثرگذار داخلی دارای مجوز را نداشته باشند، ممنوع بود و مشمول مقررات قاچاق کالاهای مجاز مشروط موضوع ماده۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز می‌شد.

این در حالی است که براساس ماده۲۴ این اصلاحیه، «کمیسیون می‌تواند عوارض ورودی تجهیزات الکترونیکی هوشمندی که خدمات پایه کاربردی خارجی فاقد مجوز را به‌صورت پیش فرض نصب کرده‌اند، تا ۳۵درصد افزایش دهد. همچنین می‌تواند عوارض مزبور را برای تجهیزات الکترونیک هوشمندی که خدمات پایه کاربردی مجاز را به‌صورت پیش فرض نصب کرده‌اند، تا همان سقف کاهش دهد.»

این ماده در واقع، به‌معنای افزایش قیمت گوشی، تبلت و لپ‌تاپ‌هایی است که به‌عنوان مثال، گوگل(درصورت رعایت نکردن شرایط ماده۱۲) به‌طور پیش‌فرض روی آنها نصب شده است. (منبع: روزنامه همشهری)

 

اعتراض سازمان‌ها و کسب‌وکارها به طرح صیانت از فضای مجاری

سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران از رئیس جمهور منتخب، خواستار توقف طرح و بررسی همه جانبه‌ی آن «در فضایی کارشناسانه و مصلحت‌خواهانه» شد.

اعضای هیأت مدیره‌ سازمان نصر خطاب به ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب اذعان کردند که طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی» فضا را برای کاربران و کسب‌وکارهای فضای مجازی مخدوش خواهد کرد و اکنون اصرار عجیبی برای تصویب عجولانه آن پیش از آغاز به کار دولت جدید وجود دارد.

سازمان نصر در نامه خود تأکید می‌کند که تاکنون نگرانی‌های گسترده‌ای ازسوی «فعالان و دلسوزان نظام اعم از متخصصان بخش خصوصی، مدیران دولتی، نمایندگان مجلس و قوه قضائیه و صاحب‌نظران عرصه فناوری اطلاعات در خصوص ایرادات بزرگ طرح» ابراز شده و  چالش‌های پیش رو و آسیب‌های پیدا و پنهان آن از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هم مطرح شده است؛ بااین‌حال، اصلاحات بسیار کمی در طرح داده شده که خود به «افزایش تصدی­‌گری و تحمیل هزینه­‌های بی‌مورد به بیت­‌المال» منجر می‌شوند.

به‌علاوه سازمان نصر یادآور شده که برخی نمایندگان مجلس قصد دارند به‌جای ارائه طرح مذکور در صحن علنی مجلس (که امکان پیگیری آن برای عموم مردم ازطریق رادیو به‌راحتی وجود دارد)، آن را مبتنی بر اصل ۸۵ قانون اساسی به‌صورت آزمایشی اجرا کنند.

اعضای هیات مدیره انجمن تجارت الکترونیک تهران شامل مدیران عامل شرکت‌های علی بابا، دیجیکالا، کافه بازار، دیوار، بلد، آپارات، فیلیمو، اسنپ و لیان طی نامه‌ای به محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، به شرح اشکالات طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی» پرداختند.

کسب‌وکارهای داخلی با انتشار متنی، مخالفت خود با طرح صیانت از حقوق کاربران مجلس را اعلام کردند. این بیانیه با همکاری بازار، آپارات، ابر آروان، دیوار،  فیلیمو، بلد،ستون، ایوند، زرین پال، ترگمان، تیزلند، پاکت، کاموا،  پیاده، بیدبرگ، ویرگول، الوفود، یکتانت، کرفس، شیپور، سینماتیکت، صباویژن، تیوال، فلایتیو، سازیتو، علی‌بابا ، جاباما، دیجیاتو، نشان، اخبار رسمی، آیتول، رسمیو، آدرس، آیو،شاتل، نماوا، پادرو، کوییز آو کینگز، ای‌سی مانیتور، تیست‌ایران، اسپارد، شنوتو، زیتل، سیمیاروم، دیجی‌کالا، شنوتو ، پی‌پینگ و اسنپ نوشته شده است.

وزیر ارتباطات طی نامه‌هایی به رئیس مجلس و رئیس‌جمهور آینده خواستار اصلاح طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی شد و آن را باعث حذف محتوایی وزارت ارتباطات دانست.

 

درخواست نمایندگان برای بررسی طرح صیانت از فضای مجازی در صحن علنی مجلس

طبق دستور جلسه مجلس شورای اسلامی،  قرار بود طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی چهار مردادماه به درخواست برخی نمایندگان رسیدگی شود. درواقع قرار بود نمایندگان مجلس رای بدهند که آیا این طرح در صحن علنی مجلس بررسی و تصویب شود (که در این صورت، شنیدن گفته‌های نمایندگان برای عموم مردم هم ممکن خواهد بود) یا طبق اصل ۸۵ قانون اساسی، به‌صورت آزمایشی به اجرا دربیاید.

مطابق اصل ۸۵ قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی می‌تواند اختیار بررسی برخی طرح‌ها را به کمیسیون‌های تخصصی بسپارد و در صورت تصویب اعضای کمیسیون مذکور و صلاح‌دید مجلس، طرح به‌مدت چندین سال به‌صورت آزمایشی اجرا و مشکلات آن اصلاح شود.  پس از جنجال‌های فراوان حول بررسی طرح صیانت، مسئولان و کسب و کار‌های مجازی هم طی روز‌های اخیر اعتراض‌ها و مخالفت‌های خود را نسبت به آن عنوان کردند.

به نظر می‌رسد با اعلام مخالفت‌های متعدد مردم و کسب و کارها، و البته شکل‌گیری کارزار مخالفت با طرح صیانت از حقوق کاربران، دیگر نمایندگان مجلس نیز نسبت به آن حساس شده‌اند. طبق تصویری که جلیل رحیمی جهان‌آبادی،  نماینده مردم تربت جام در کانال تلگرامی خود به انتشار گذاشت، امروز نمایندگان موافقت و مخالفت خود با نحوه بررسی طرح صیانت (در کمیسیون یا به‌صورت علنی) را به رای گذاشته‌اند. بر این اساس، ۱۴ نماینده رای به بررسی طرح در کمیسیون و ۴۰ نماینده رای به بررسی در صحن علنی داده‌اند تا بدین طریق بتوانند نظرات خود را در رابطه با آن اعلام کنند.

رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس نیز به‌صورت جداگانه، در توییتی، مخالفت با بررسی طرح صیانت از فضای مجازی در کمیسیون فرهنگی را اعلام کرد. ولی اسماعیلی پیشنهاد کرد که طرح صیانت در کمیسیون مشترک اجتماعی، فرهنگی و قضایی بررسی شود. وی نوشت:

ضمن تأکید بر مدیریت و صیانت فضای بهم‌ریخته مجازی کشور، پیشنهادم برای طرح مهم «صیانت از فضای مجازی» تشکیل کمیسیون مشترک اجتماعی، فرهنگی و قضایی است. اجرای اصل ۸۵ طرحی به این مهمی و پیچیدگی درست نیست و مخالف این اتفاقم.

مجتبی توانگر، نماینده مجلس و رئیس کمیته اقتصاد انرژی مجلس نیز شب گذشته در توییتی گفت این طرح هیچ ارتباطی به خواسته‌های رهبری مبنی بر ساماندهی فضای مجازی نداشته و بررسی آن نیز هیچ فوریتی ندارد. توانگر نوشت:

اگر قرعه به نام‌ بنده باشد فردا می‌گویم؛ این طرح هیچ ربطی به فرمایش‌ها رهبری مبنی بر ساماندهی #فضای_مجازی ندارد. هیچ فوریتی ندارد و احتمالا شورای نگهبان نیز با آن مخالفت می‌کند. از همکاران هم می‌خواهم با آن مخالفت و در دامی که مقابل دولت آقای #رئیسی طراحی شده نیفتند.

احسان خاندوزی، نماینده مردم تهران نیز در حساب اینستاگرامی خود در مخالفت با طرح صیانت از فضای مجازی نوشت:

برای کاهش مخاطره و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت فضای مجازی ایده‌های هوشمندانه بسیار بهتری نسبت به طرح فعلی مجلس وجود دارد که آسیب کم‌تری برای کسب و کارها ایجاد می‌کند. امیدوارم این طرح تصویب نشود.

به گفته سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس، ضوابط مطرح‌شده در طرح حمایت از کاربران پیش‌تر در شورای عالی فضای مجازی تصویب شده و اکنون مجلس به دنبال ضمانت اجرایی برای آن‌ها است:

متأسفانه هر زمانی که در کشور صحبت از ساماندهی فضای مجازی می‌شود، عده‌ای دانسته و ندانسته، بیشتر به حواشی پرداخته و از اصل موضوع فاصله می‌گیرند. ... متأسفانه عده‌ای ساماندهی را به مسدودسازی معنی می‌کنند، در صورتی که در این طرح تمرکز اصلی بر ساماندهی این فضا است. حدود ۱۴ بار روی این طرح کار کارشناسی انجام شده است. اکنون این طرح به‌عنوان پیش‌نویس آماده شده و اصلا تمرکزی بر مسئله‌ی فیلترینگ نیست. تمرکز اصلی ما ساماندهی و حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی، نخبگان و متخصصان این حوزه است. از سوی دیگر ما به دنبال ضمانت اجرایی برای قوانین موجود هستیم.