مدیر موسسه راهبرد جهان معاصر در گفتگو با پارس:
کریدور شمال به جنوب؛ هدف نشست باکو/ لزوم حرکت به سوی سازوکار نظام امنیت منطقه ای
ظرفیت های اقتصادی متعددی در این کشورها وجود دارد؛ اما این ظرفیت ها به دلیل فقدان زیرساخت های لازم به حالت بالقوه باقی‌مانده و به شکل بالفعل درنیامده است. امیدواریم که اجرایی شدن نتایج این نشست گام مؤثری در توسعه همکاری های منطقه ای باشد.
پایگاه خبری تحلیلی «پارس» - «دکتر شعیب بهمن» مدیر موسسه «راهبردپژوهان جهان معاصر» و کارشناس مسائل اوراسیا در گفتگویی اختصاصی با «پارس» در واکاوی نشست سه‌جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و آذربایجان در باکو گفت:
پارس: اهداف و نتایج نشست سه‌جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و آذربایجان را توضیح بفرمایید؟
هدف اصلی نشست، توسعه همکاری های اقتصادی بین ایران، روسیه و آذربایجان است که بر مبنای توافق ایران و روسیه در شانزده سال گذشته مبنی بر ایجاد کریدور شمال به جنوب انجام می گیرد. تحولات جدید منطقه به ویژه کاهش بهای نفت و تغییراتی که در روابط کشورهای منطقه به وجود آمده، هر سه کشور را مجاب کرده است که دست به برگزاری نشستی مبنی بر اجرایی کردن آن کریدور بزنند؛ بنابراین محور اصلی نشست ایجاد همین کریدور 7200 کیلومتری است که می تواند خطوط ریلی ایران، روسیه و آذربایجان را به همدیگر متصل کند. این مسئله برای هر سه کشور می تواند درآمدهای اقتصادی سرشاری را داشته باشد؛ درآمدهایی که این کشورها می توانند از مسیر ترانزیت و انتقال کالا بین خود کسب کنند. علاوه بر این با توجه به اینکه این خطوط ریلی به خطوط ریلی کشورهای اروپایی نیز می تواند متصل شود، هر سه کشور می توانند از حق ترانزیت صادرات کالای کشورهای اروپایی نیز استفاده کنند. از طرف دیگر گشوده شدن این خط ارتباطی می تواند باعث افزایش همکاری های اقتصادی این سه کشور باشد. ظرفیت های اقتصادی متعددی در این کشورها وجود دارد؛ اما این ظرفیت ها به دلیل فقدان زیرساخت های لازم به حالت بالقوه باقی‌مانده و به شکل بالفعل درنیامده است. امیدواریم که اجرایی شدن نتایج این نشست گام مؤثری در توسعه همکاری های منطقه ای باشد.
پارس: بر اساس اظهارات پوتین، این سه کشور با استفاده از توانمندی های خود می توانند طرح های دوجانبه، سه جانبه و منطقه-ای اجرا کنند و زمینه های اجرای همکاری های اقتصادی در حوزه انرژی و حمل ونقل فراهم شود، زمینه های غفلت شده برای همکاری سه کشور در سالیان گذشته غیر از بحث مهم کریدور چیست؟
مشکلاتی در طی سال های گذشته دست کم در بعد اقتصادی برای برقراری مناسبات اقتصادی گسترده بین سه کشور وجود داشته است. به‌عنوان‌مثال هیچ کدام از کشورها شناخت کافی از بازار سایر کشورها نداشتند؛ این مسئله خصوصاً بین ایران و آذربایجان وجود داشته؛ چراکه روسیه و آذربایجان از گذشته مناسبات اقتصادی داشته اند. بر این اساس ایران و آذربایجان شناخت کافی از بازارهای همدیگر نداشته اند. مشکلات دیگری که باعث عدم گسترش همکاری های اقتصادی بین این کشورها است، عبارت اند از: وجود روادید، مسائل مربوط به نظام بانکی کشورها و نظام تعرفه های گمرکی.
اما در حال حاضر اگر این کریدور به مرحله نهایی برسد، قاعدتاً می توان گفت که به خاطر منفعت اقتصادی آن برای این کشورها، آن ها تمایل بیشتری برای شناخت بازارها و فرصت های سرمایه گذاری همدیگر خواهند داشت، ضمناً در جهت اصلاح امور بانکی خود قدم برمی دارند تا از مزیت های کریدور شمال به جنوب بیشتر استفاده کنند. درنتیجه می توان شاهد گسترش همکاری ها بین این کشورها بود. پیش‌ازاین سطح روابط اقتصادی کشورها بسیار اندک بوده؛ به گونه ای که سطح روابط تجاری روسیه و ایران همواره در سال های گذشته کمتر از دو میلیارد دلار و سطح روابط اقتصادی بین ایران و آذربایجان نیز سیصد تا شش‌صد میلیون دلار بوده است؛ لذا همکاری ها متناسب با ظرفیت های این کشورها نیست و امید می رود که سطح آن گسترش یابد.
پارس: با توجه به اهمیت فراوان کریدور شمال به جنوب، این کریدور تا الآن چه پیشرفت هایی داشته و چه پیش بینی هایی برای اجرایی شدن آن مدنظر قرارگرفته است؟
در ابتدا بایستی خطوط ریلی این کشورها به همدیگر متصل شود. خطوط ریلی روسیه و آذربایجان به همدیگر متصل است؛ اما خطوط جدیدی در بخشی از مسیر آذربایجان به مرز ایران نیاز است که احداث شود. در ایران نیز پروژه احداث راه آهن رشت به آستارا سال ها متوقف بوده است؛ لذا اتصال این خطوط ریلی اولین گام برای ایجاد این کریدور است. بااین‌وجود کشورهای منطقه همکاری های خود را می توانند فراتر از خطوط ریلی گسترش دهند؛ به‌عبارت‌دیگر این کشورها می توانند حمل ونقل جاده ای را نیز توسعه دهند که نیازمند توسعه زیرساخت های لازم در هر سه کشور است. همچنین با توجه به اینکه هر سه کشور جزء تولیدکنندگان و صادرکنندگان انرژی محسوب می شوند، می توانند از مسیرهای مواصلاتی خود برای انتقال انرژی به سایر نقاط استفاده کنند. روسیه و آذربایجان می توانند نفت و گاز خویش را به‌واسطه موقعیت جغرافیایی ایران به کشورهای خلیج‌فارس و از آن به سایر نقاط جهان ارسال دارند. ایران نیز می تواند از موقعیت جغرافیایی این دو کشور برای صدور انرژی خود استفاده کند؛ درنتیجه مهم است که روابط در سطح فعلی و اتصال این کریدور باقی نماند و بیش از این گسترش و به حوزه های دیگر اقتصادی نیز تسری پیدا کند. درنهایت می تواند در درازمدت باعث شکل گیری یک سازوکار نظام امنیت منطقه ای نیز شود.
پارس: اجرایی شدن این کریدور و زمینه های دیگر همکاری بین سه کشور می تواند با سنگ اندازی های منطقه ای و فرا منطقه‌ای روبه رو شود. به عنوان نمونه نزدیکی مناسبات آذربایجان با رژیم صهیونیستی و غرب مانعی دراین‌بین محسوب می شود. بر این اساس چه عاملی باعث شکسته شدن این مانع است؟
آذربایجان منافع خود را در این مسئله مدنظر دارد؛ نزدیکی آذربایجان به ایران و روسیه تأمین‌کننده منافع ملی و حتی امنیت ملی این کشور است. شکل گیری کریدور شمال به جنوب بیش از همه آذربایجان را منتفع خواهد ساخت. درآمدهای نفتی در سال های گذشته نقش مؤثری در اقتصاد آذربایجان داشته و کاهش ذخایر نفتی ضربات بسیار زیادی به اقتصاد این کشور وارد ساخته است؛ بنابراین مقامات این کشور به دنبال متنوع سازی منابع درآمدی خویش هستند.
ارسال نظر