در قانون، آرای مکاتبه‌ای نداریم

عباسعلی کدخدایی رئیس پژوهشکده و سخنگوی شورای نگهبان عصر روز گذشته (شنبه، ۴ اردیبهشت ۱۴۰۰) در نشست اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا که به مناسبت انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ به صورت مجازی برگزار شد، ضمن تشکر از دغدغه‌مندی دانشجویان ایرانی خارج از کشور نسبت به مسائل ایران اسلامی، یاد و خاطره آیت‌الله شهید بهشتی از پایه‌گذاران این نهاد و مرحوم حجت الاسلام دکتر اژه‌ای را که سالیان سال در این سنگر خدمت کردند را گرامی داشت.

سخنگوی شورای نگهبان با بیان اینکه دانشجویان خارج از کشور به دلیل گستردگی فضای مجازی، به خوبی امکان ارتباط و رصد کشور را از این طریق دارند، افزود: اگر این عزیزان دانسته‌های خود درخصوص مسائل کشور را بدون واسطه از زبان یک مسئول بشنوند، قطعاً بر عمق دانسته‌هایشان افزوده خواهد شد.

کدخدایی ادامه داد: توصیه اول بنده این است که شما عزیزان باید در سنگر علم، دانش و آموزش تلاش کنید و در هر رشته‌ای که هستید إن‌شاءالله بتوانید برای پیشرفت کشور مثمر ثمر واقع شوید.

وی افزود: فقط نفس درس‌خواندن کافی نیست باید خودتان را درگیر مسائل سیاسی، اجتماعی و... کشور کنید و در فرصت ممکن بتوانید با کوله‌باری از دانش به کشور بازگردید و بتوانید با چشمانی باز برای پیشرفت جامعه اسلامی تلاش کنید.

رئیس پژوهشکده شورای نگهبان در خصوص اهمیت مشارکت حداکثری در انتخابات ۱۴۰۰ گفت: ما اگر بخواهیم در چارچوب مباحث حقوقی حرکت کنیم، از جهت حقوقی مشارکت خیلی مرتبط با شورای نگهبان نیست و بیشتر سیاسی و اجتماعی است؛ مقصود از مشارکت این است که مردم بتوانند رأی بدهند یا نامزد بشوند.

* از لحاظ سیاسی، مشارکت در انتخابات یعنی احساس مسئولیت نسبت به آینده ایران

سخنگوی شورای نگهبان با بیان اینکه از لحاظ سیاسی، مشارکت در انتخابات یعنی علاقه‌مندی مردم به ایران از طریق صندوق‌های رأی اثبات می‌شود، گفت: از لحاظ سیاسی، مشارکت در انتخابات یعنی احساس مسئولیت نسبت به آینده ایران و با این مشارکت است که حمایت و پاسداری از نظام اسلامی و قدردانی خود را از شهدای انقلاب اسلامی نشان می‌‌دهیم و اگر در پای صندوق حاضر نشویم یعنی نسبت به سرنوشت کشور بی‌تفاوت هستیم.

وی افزود: وقتی با مشارکت مردم یک فرد اصلحی به منصب نمایندگی مجلس، مجلس خبرگان و ریاست جمهوری می‌رسد، تک تک ما بر روی کار آمدن آن فرد اصلح شریک هستیم و اگر خدایی ناکرده بی‌تفاوت باشیم و فردی با حداقلِ صلاحیت روی کار بیاید منِ نوعی هم در این وضعیت دخیل هستم.

کدخدایی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه معیارهای ثبت‌نام نامزدها چیست؟ گفت: مواد 28 و 30 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی شرایط و موانع ثبت‌نام‌کنندگان داوطلبی نمایندگی مجلس را ذکر کرده است و در اصل 115 قانون اساسی نیز شرایطی برای احراز پست ریاست‌جمهوری ذکر شده است؛ در اصل 110 قانون اساسی نیز ذکر شده که شرایط را باید اعضای شورای نگهبان بررسی کنند.

*شورای نگهبان نمی‌تواند مسائل مرتبط با پرونده افرادی که صلاحیتشان احراز نمی‌شود را بازگو کند

سخنگوی شورای نگهبان با بیان اینکه در زمان ثبت‌نام برخی افراد ثبت‌نام‌کننده کسانی هستند که سابقه سیاسی دارند که شورا باید در این زمینه اعلام نظر کند، افزود: کسانی که صلاحیت‌شان احراز نمی‌شود، قانون اجازه نمی‌دهد که شورای نگهبان مسائل مرتبط با پرونده‌شان را بازگو کند.

وی در پاسخ به سئوال دانشجویی که از او پرسید چرا شورای نگهبان قابلیت انتخاب شوندگی نامزد را بررسی نمی‌کند، خاطرنشان کرد: قانون اجازه این امر را نمی‌دهد.

*شورای نگهبان نفعی از منظر حزبی ندارد و مثل قاضی بی‌طرف است

کدخدایی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه شما در شورای نگهبان کاندیداها را بر اساس حزبی بررسی می‌کنید، گفت: شورای نگهبان نفعی از منظر حزبی ندارد و مثل قاضی بی‌طرف است و چون حزب نیستیم نمی‌توانیم شرایط رأی‌آوری نامزدها را در بررسی صلاحیت‌ها لحاظ کنیم.

*تأیید صلاحیت‌ها در شورای نگهبان نسبی است

دانشجوی دیگری از سخنگوی شورای نگهبان پرسید که چرا این شورا حداقل صلاحیت‌ها را برای نامزدها احزا می‌کند و چرا باید اختلاف میان نامزدها اینقدر زیاد باشد که کدخدایی پاسخ داد: تأیید صلاحیت‌ها در شورای نگهبان نسبی است؛ شورای نگهبان بر اساس وظیفه‌ای که برعهده دارد انجام وظیفه می‌کند و ممکن است که خطا هم کرده باشد و معصوم نیست اما طبق مر قانون عمل کرده و می‌کند و باید دقت کرد که بررسی شرایط به شکل صحیحی انجام شود.

رئیس پژوهشکده شورای نگهبان در پاسخ به سئوال دیگری درباره ساز و کار تعیین صلاحیت‌ها در شورای نگهبان و ادعای برخی درباره اعمال نفوذ در بررسی صلاحیت‌ها گفت: شورای نگهبان هم مانند نهادها و اصناف دیگر است مثلاً پزشک قلابی که دستگیر می‌شود یا کسی که خود را نماینده نهادی معرفی می‌کند در حالی که در آن نهاد مسئولیتی ندارد و بازداشت می‌شود، به همین دلیل افرادی که کلاهبردار هستند و ادعای تأیید صلاحیت با رشوه را دارند با پیگیری‌ها و کشف این موارد، آنها به دستگاه قضایی معرفی می‌شوند.

*سند یا اسنادی دال بر سوءاستفاده اعضاء و کارکنان نهاد شورای نگهبان وجود نداشته و ندارد

وی افزود: هرگز سند یا اسنادی دال بر سوءاستفاده اعضاء و کارکنان نهاد شورای نگهبان وجود نداشته و ندارد و هنگامی که گزارش‌های واصله را پیگیری کردیم مشخص شده افرادی به اسم شورای نگهبان کلاهبرداری می‌کنند که سخنگوی محترم قوه قضائیه نیز این مسأله را تأیید و احکام کلاهبرداران را اعلام کردند.

سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه چرا بعد از تأیید صلاحیت برخی از کاندیداها معلوم می‌شود که آنها صلاحیت ورود به مجلس را نداشته‌اند اما شورا آنها را تأیید کرده است، گفت: ما تابع دلایل و مستندات قانونی داخل پرونده هستیم؛ ممکن است در هنگام ثبت‌نام فردی مدرک جعلی ارائه کند که بعد از تأیید صلاحیت، جعلی بودن آن برای ما احراز شود به همین دلیل و با توجه به نظارت مؤثر، ما می‌توانیم قبل از تصویب اعتبارنامه‌ها اقدام به رد صلاحیت فرد کنیم.

وی افزود: اما اگر بعد از تصویب اعتبارنامه‌ها مدارکی به دست ما برسد که مؤثر در احراز صلاحیت فرد باشد برای دوره آینده مورد بررسی قرار خواهد گرفت و اگر فرد مجدداً ثبت‌نام کند آن اسناد و مدارک در احراز صلاحیت فرد مورد استفاده و استناد خواهد بود.

*بسیاری از جوامع مکانیزم نظارتی آنها در درون احزاب آنها تعریف می‌شود/اگر احزاب فعال شوند شاید بخشی از فرایند بررسی صلاحیت به خود احزاب واگذار شود

کدخدایی درباره فقدان نظارت حزبی در فرایند انتخابات ایران اظهار داشت: بسیاری از جوامع مکانیزم نظارتی آنها در درون احزاب آنها تعریف می‌شود و فرد را انتخاب می‌کنند که نوعی نظارت حزبی است و در سطح ملی و فدرال رقابت می‌کنند که در کشور ما چنین مکانیزمی شکل نگرفته است؛ اگر احزاب در داخل کشور فعال شوند شاید بگوییم شورای نگهبان تا این اندازه ورود نکند و بخشی از فرایند بررسی صلاحیت به خود احزاب واگذار شود.

رئیس پژوهشکده شورای نگهبان در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه چرا اپوزیسیون نمی‌توانند در ساختار انتخاباتی فعال باشند، گفت: طبق ماده 30 قانون انتخابات گروهای ضد نظام از شرکت در انتخابات منع شده‌اند اما در چارچوب قانون اساسی و ساختار جمهوری اسلامی احزاب با گرایش‌های مختلفی می‌توانند نماینده داشته باشند که در ادوار مختلف انتخابات شاهد این مسأله بوده‌ایم.

*طبق قانون نمی‌توانیم دلایل رد صلاحیت را عمومی کنیم

وی درپاسخ به سئوال دانشجوی دیگری درباره ضعف شورای نگهبان در اطلاع‌رسانی پیرامون شبهات مطرح شده درباره بررسی صلاحیت‌ها گفت: در حوزه پاسخگویی تلاش بر این بوده است که تا آنجا که قانون اجازه می‌دهد ما پاسخگو باشیم اما درخصوص بررسی صلاحیت‌ها قید قانون آن است که دلایل رد صلاحیت باید مستقیم به خود داوطلب گفته شود که ما این کار را می‌کنیم اما با وجود فضاسازی‌های سیاسی طبق قانون نمی‌توانیم دلایل رد صلاحیت را عمومی کنیم.

سخنگوی شورای نگهبان درخصوص برخی از مشکلات ساختار انتخاباتی کشور از جمله کمبود تعرفه در برخی مقاطع گفت: با اصلاح قانون انتخابات می‌توان مثل برخی از کشورها نظیر ایتالیا از رأی‌دهندگان برای رأی‌گیری از آنها ثبت‌نام به عمل آورد که از کمبود تعرفه‌ها جلوگیری شود.

کدخدایی در پاسخ به سئوال دیگری که چرا در برخی کشورها صندوق رأی‌گیری برای رأی دادن ایرانیان وجود ندارد، گفت: در بحث خارج از کشور ما تابع قوانین آن کشور هستیم، مانند انتخابات گذشته که کشور کانادا اجازه نداد ایرانی‌ها در آنجا در انتخابات شرکت کنند اما حتی آمریکا نیز اجازه داد و مسئولان کنسولی ما نیز در آن کشور همراهمی کردند.

*در قانون، آرای مکاتبه‌ای نداریم

وی درباره امکان رأی‌گیری مکاتبه‌ای در انتخابات پیش‌رو نیز گفت: در قانون، آرای مکاتبه‌ای نداریم و باید در آینده به این موضوع فکر و تدبیر کرد.

عضو حقوقدان شورای نگهبان در پاسخ به سئوالی که برای برگزاری انتخابات آینده در شرایط کرونا در خارج و داخل کشور چه تدبیری اندیشیده‌اید، گفت: شرایط برگزاری انتخابات در خارج کشور در شرایط کرونا را معاونت کنسولی وزارت‌ امور خارجه مورد بررسی قرار خواهد داد و برای داخل کشور نیز تدابیری بین شورای نگهبان و وزارت کشور اندیشیده شده که می‌توان به افزایش شعب و نیز برگزاری انتخابات با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در فضای باز اشاره کرد.

*شورای نگهبان نمی‌تواند نسبت به هیچ نامزدی گارانتی دائمی بدهد که دچار خطا و تخلفی نشود

این استاد تمام حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران در پاسخ به سئوال دیگری درباره اینکه آیا این امکان وجود ندارد که انتخابات به نهادی سیاسی یا حزبی واگذار شود که نسبت به کاندیداها معرفی‌شده پاسخگو باشد، گفت: اگر نظام حزبی قوی وجود داشته باشد و نامزدهای انتخابات مراحل ارتقای سیاسی و حزبی را طی کرده و وارد فرایند انتخابات شوند، امکان پاسخگو کردن احزاب و افراد نیز میسر است، به طور مثال چرچیل که در دوره‌ای دارای محبوبیت مردمی در انگلیس بود در اواخر کار به دلیل عملکرد نامطلوبش توسط حزب متبوعش از مقام خود برکنار شد یا خانم مارگارت تاچر از سوی هم‌حزبی‌هایش کنار رفت؛ ولی ما چنین روندی را در قانون نداریم و قانون چنین وظیفه‌ای را به ما محول نکرده است، ضمن اینکه نامزدهای انتخابات انسان هستند و انسان نیز ممکن‌الخطاست، شورای نگهبان نمی‌تواند نسبت به هیچ نامزدی گارانتی دائمی بدهد که دچار خطا و تخلفی نشود.

سخنگوی شورای نگهبان در خاتمه گفت: از دانشجویان خارج از کشور دعوت می‌کنم در برگزاری و نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری در شعب خارج از کشور همکاری و کمک کنند و مسئولان اجرای انتخابات در خارج از کشور از ظرفیت دانشجویان نیز استفاده کنند.