فرمان ساخت مسجدجمکران کی صادر شد؟

به گزارش پارس به نقل از شبستان، بعد از گذشت 113 سال از شروع غیبت (صغری و کبری) در سال 373 هجری قمری برای نخستین مرتبه وجود مقدس امام عصر(ع) مستقیم و بدون واسطه خودشان دست به کار شدند و در تشرفی در عالم بیداری دستور ساخت مسجد مقدس جمکران را ابلاغ فرمودند تا کعبه ای بنا شود که عاشقی و انتظار را تفسیر کند و در این میان، میعادگاهی برای چشم انتظاران حضرت موعود(عج) شود. دلسوختگانی که گردهم آیند تا با نماز و دعا برای فرج، طواف عشق بجای آورند.

در شب سه شنبه 17 ماه رمضان سال 373 ه.ق "حسن بن مثله جمکرانی" به دستور مولایش فرا خوانده شد و در همین مکان فعلیِ مسجد، حضرت را با جمعی از همراهان ملاقات کرده و دستور بنای مسجد را با تشریفات خاصی دریافت کرد. همچنین حضرت امر فرمودند که مردم به این مکان روی بیاورند و اعمال خاصی نیز برای آن مشخص فرمودند که نتیجه آن توجه مردم به حضرت و درخواست ظهور ایشان است.

نخستین‌ کسی‌ که‌ داستان‌ بنای مسجد جمکران را در کتاب‌ خود آورده‌، ابو جعفر محمد بن‌ علی‌ بن‌ بابویه‌، مشهور به‌ شیخ‌ صدوق‌ (متوفای‌ 381هجری‌) است‌ که مشروح‌ آن‌ را در کتاب‌ "مونس‌ الحزین‌ فی‌ معرفة‌ الحق‌ و الیقین"‌ درج‌ کرده‌ است‌.

به همین مناسبت، حجت الاسلام دکتر جواد جعفری، مدرس مرکز تخصصی مهدویت به برخی از پرسش های مطرح در حوزه جمکران پاسخ دادند که از نظر می گذارنیم.

دلایل قداست و اهمیت مسجد جمکران چیست؟

در رابطه با قداست مسجد، آن طور که شیخ حسن مثله جمکرانی در جریان ساخت مسجد نقل می کند، امام عصر(ع) می فرمایند: شیعیان ما را برای حضور در مسجد تشویق و ترغیب کنید و کسی که در این مسجد نماز بخواند مانند کسی است که در بیت العتیق نماز خوانده است. به این معنا که نماز خواندن در مسجد جمکران ثواب نماز خواندن در مسجد الحرام را دارد.

این جریان هم در کتاب نجم الثاقب نوشته مرحوم محدث نوری آمده که حضرت می فرمایند: این زمین، زمین برگزیده ای است و خدا آن را برگزیده است. توصیفات امام برای این مسجد نشان می دهد که اینجا مکان مهمی است و نماز در آن ثواب بسیار دارد.

در حقیقت ما به عنوان یک مسجد به آن نگاه می کنیم و باید در مقابل ادعاهای بعضی افراد بگوییم که ما ادعای خاصی در رابطه با این مکان نداریم و همانطور که یک نفر می تواند یک زمین را وقف کند. یک نفر این مکان را وقف مسجد کرده است و امام زمان(ع) در مورد این مسجد بیان می کنند که این مکان به عنوان مسجد استفاده شود و حضرت خاصیت هایی را برای مسجد نقل کرده اند.

مسجد جمکران در روایات چه جایگاهی دارد و میزان تاثیر این مسجد در اتفاقات آخرالزمان تا چه اندازه است؟

مسجد جمکران آن طور که در جریان ساخت آن آمده است،‌ فقط باید به عنوان مسجد به آن مراجعه شود و باید گفت که این مسجد در جریان حوادث آخرالزمان نقشی ندارد و در روایتی نداریم که حضرت در آن زمان در مسجد حضور پیدا می کنند.

تنها کتابی که در حال حاضر جریان ساخت مسجد را نقل می کند، کتاب جنت الماوا نوشته محدث نوری است که نویسنده آن این جریان را از کتاب تاریخ قم نوشته حسن بن محمد قمی نقل می کند. در کتاب تاریخ قم اینطور نوشته شده است که کتابی به نام مونس الحزین تالیف شیخ صدوق جریان ساخت مسجد به دستور امام عصر(ع) را بیان کرده و تاریخ قم این جریان را از آن کتاب نقل می کند.

ما در حال حاضر کتاب مونس الحزین شیخ صدوق را در دست نداریم. همچنین قسمت هایی از کتاب تاریخ قم نیز از بین رفته است و در قسمت هایی هم که مانده، این جریان ذکر نشده است. بنابراین منابع سخن محدث نوری در ساخت مسجد در دست ما نیست و تنها جایی که این جریان را نقل می کند، همین کتاب است که در حال حاضر موجود نیست.

در تایید و رد اعمالی که برای مسجد جمکران ذکر شده است می توان از منابع روایی استفاده کرد؟ اعمالی مانند اقامه نماز مخصوص امام زمان(ع)، زیارت روزهای سه شنبه و زیارت های 40 هفته ای مسجد جمکران.

در رابطه با اعمال مسجد طبق جریانی که محدث نوری از کتاب تاریخ قم نقل می کند، امام زمان(ع) می فرمایند: تمام مردم را به نماز خواندن در این مسجد ترغیب و تشویق کنید و بعد می فرمایند هر کس با ورود به مسجد اقدام به خواندن 4 رکعت نماز کند. دو رکعت به نیت نماز تحیت مسجد با یک مرتبه سوره حمد، 7 مرتبه اخلاص و یک مرتبه سجده و رکوع با 7 مرتبه ذکر و دو رکعت نماز برای امام عصر(ع) که همان نماز مشهور است.

سند این ۴ رکعت غیر از جریان ساخت مسجد که در جنت الماوا آمده است، نقل هایی است که نماز را اثبات می کند. در آثار دیگر نیز وجود دارد. در کتاب الدعوات مرحوم راوندی نیز نماز امام مهدی(ع) آمده است. با روش یکصد مرتبه ایاک نعبد و ایاک نستعین، در کتاب جمال الاسلوب سید بن طاووس نیز نماز امام وارد شده است. با این تغییر که بعد از نماز دعای "الهی عظم البلا" خوانده شود.

بنابراین در کتاب های ادعیه غیر از جریان ساخت مسجد، نماز امام وارد شده است و بیان شده است که این نماز را در هر جایی می توان خواند که البته با مقداری تغییر بیان شده است. نماز امام زمان(ع) هیچ ربطی به جریان ساخت مسجد ندارد. هر چند که در این جریان بیان شده ولی باید گفت که مبنای روایی ندارد.

همچنین منبع و روایتی که امام زمان(ع) توصیه به آمدن 40 هفته ای به این مسجد داشته باشند نیز وارد نشده است. بلکه توصیه برخی علما و کسانی که در راه سیر و سلوک عرفانی فعالیت کرده اند و یا طبق تجربه هایی که داشتند، می توان دریافت که بهتر است 40 بار به این مکان تشرف یابید و باید توجه داشت که این توصیه افراد غیرمعصوم است که طبق تجربه و تخصص بیان شده است.

آیا امام زمان(ع) سه شنبه ها در مسجد مقدس جمکران حضور دارند؟

ما در حال حاضر در دروان غیبت هستیم و دوران غیبت دوران پنهان زیستی امام زمان(ع) است و طبیعی است که کسی از برنامه های امام مطلع نیست. یعنی اینکه امام در چه ساعتی کجا و در چه مکانی هستند، اساسا اطلاع داشتن از این ها با غیبت مناقات دارد. وقتی می گوییم امام غایب است یعنی کسی از امام خبر ندارد مگر اینکه امام صلاح بداند تا کسی با ایشان ملاقات کند و ایشان با کسی صحبت کنند.

بنابراین اگر کسی ادعا کند که امام برنامه منظمی دارد و من از آن برنامه خبر دارم که مثلا سه شنبه اینجا هستند و پنجشنبه کجا می باشند. چنین ادعایی را نمی توانیم از کسی قبول کنیم. همانطور که نفی آن را نمی توانیم بپذیریم. مثلا کسی بگوید که سه شنبه ها حضرت مسجد جمکران نمی آیند چون اساسا کسی از برنامه حضرت مطلع نیست. البته یاران خاصی که کنار حضرت هستند، برنامه های حضرت را می دانند که آن برنامه ها را با کسی در میان نمی گذارند.

ماحصل اینکه ما نه می دانیم حضرت سه شنبه ها کجا هستند و نه می توانیم چنین ادعایی کنیم. بنابراین نفیا و اثباتا نمی توانیم بگوییم حضرت سه شنبه ها در جمکران هستند یا نیستند.

پس ماجرای زیارت شب های چهارشنبه جمکران چیست؟

در مورد زیارت شب های چهارشنبه مسجد باید گفت که این مساله به جریان ساخت مسجد برمی گردد که حسن بن مثله جمکرانی نقل می کند که امام در توصیه هایی که در آن جریان می کنند، می فرمایند: بزی را در اینجا ذبح و پخش کنید.

در ذبح این بز دارد که امام می فرمایند: این بز را در شب چهارشنبه ذبح کنید و روز چهارشنبه تقسیم کنید و چنین اشاره ای شده است که می تواند منبعی باشد. همچنین مرسوم بوده که مردم شب های جمعه به این مسجد مشرف می شدند که آیت الله نجفی مرعشی توصیه می کنند چون شب های جمعه شب زیارتی امام حسین(ع) است، بهتراست شب های چهارشنبه به این مسجد بروید.

ضرورت مبارزه با خرافات در زمینه مسجد جمکران چیست و برای مقابله با این خرافات مانند چاه عریضه چه اقداماتی باید انجام داد؟

اصل خرافات صورت دین را تخریب و سست می کند و عمل به اعمال خرافی علاوه بر اینکه مبنا و پایه ای ندارد، باعث می شود اصول دینی شیعه تحت تاثیر قرار بگیرد. بنابراین باید با مسائلی که ریشه ای ندارد و دین را سست و تخریب می کند، مبارزه کرد.

در مورد چاه عریضه مسجد نیز باید گفت که عریضه نوشتن نیز مبنای روایی دارد. به این صورت که در کتاب مصباح مرحوم کفعمی از امام صادق(ع) نقل شده است: کسی که روزی او کم شده است و زندگی به او فشار آورده و حاجت مهمی نیز دارد، می تواند نوشته ای را روی کاغذ بنویسد و آن را روی آب جاری بیندازد.

در زمان اهل بیت(ع) نیز این دستور آمده است. به این ترتیب که امام صادق(ع) فرمودند: کاغذ سفیدی را بردارید و در آن دعا و حاجت خود را بنویسید و آن را داخل گلی بگذارید و در آب جاری و یا چاهی بیندازید. بنابراین این نوع عریضه نویسی از امامان نیز نقل شده و یک مدل حاجت خواستن و توسل به صورت نامه نوشتن به حضرت است و خود عریضه نوشتن خرافی نیست.

در حال حاضر چون چاهی در فضای شهری پیدا نمی شود، افرادی آمدند و چاهی را در مسجد جمکران تعبیه کردند تا مردم عریضه های خود را در داخل چاه بیندازند. از این بابت اشکالی ندارد ولی این چاه، چاه آب نیست و 4 متر ارتفاع دارد و دریچه ای دارد تا کاغذها را تخلیه کند.

چاه مسجد جمکران در شرایط ذکر شده در روایات نیست و فقط برای این است که مردم بتوانند عریضه های خود را در آن بیندازند ولی اینکه مردم سر این چاه بروند و حاجت خود را بخواهند و به آن دخیل ببندند، خرافه است و باید با آن مبارزه کرد.

با توجه به اهمیت و توجه مقام معظم رهبری به مسجد مقدس جمکران وظیفه ما منتظران نسبت به مسجد جمکران چیست؟

مقام معظم رهبری و بسیاری علما به واسطه ارادت خاص خود به امام عصر(ع) و بعضا برای رفع مشکلات خود به مسجد می رفتند. در حالی که رفتن به مسجد و انجام آداب و اعمال خاص توصیه حضرت است. به طوری که ثواب نماز در بیت العتیق را دارد و این خوب است که مردم برای خواندن نماز و حضور در مسجد حتما وقت بگذارند.

ولی حواشی این حضور و اعمال مانند حضور 40 هفته ای و ملاقات با حضرت در مسجد پایه و اساسی ندارد. بلکه مکان مقدسی است که مورد عنایت امام زمان(ع) است. ممکن است اگر کسی برود، مورد لطف حضرت قرار بگیرد و البته ممکن است که مورد عنایت قرار نگیرد.

بنابراین حضور مراجع و مقام معظم رهبری در مسجد مقدس جمکران بنابر توصیه امام عصر(ع) برای رفتن به مسجد و نماز خواندن در آن مکان مقدس است و فقط می شود تا این مقدار را توصیه کرد نه بیشتر از آن.