پیچیدگی های یک تعهد برجامی اروپا

توافق برجام به روزهای حساسی نزدیک می شود، اتحادیه اروپا و ایران تلاش های گسترده ای را چه بیش از 18 اردیبهشت و چه پس از آن انجام دادند تا این توافق تاریخی به مسیر خود ادامه دهد.

خروج امریکا از توافق هسته‌ای با ایران گروه موسوم به 1+4 به ویژه کشورهای اروپایی عضو این مجموعه را بدهکار ایران کرده است. از همان زمان موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران دستیابی به توافقی با اروپا برای اجرای اقدامات عملی حفظ برجام بود. 

اکنون چهار ماه از آن روز می گذرد و ایران و کشورهای اروپایی به تلاش ها جهت دستیابی به یک ساز وکار مشخص و روشن عملیاتی سازی تعهدات برجامی افزایش داده اند که به عملیاتی سازی قوانین مسدودساز اتحادیه اروپا انجامیده است. 

«فدریکا موگرینی'مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در 15مرداد پس از اعلام بازگشت تحریم های آمریکا علیه ایران، دربیانیه ای به همراه آلمان، انگلیس و فرانسه اعلام کرد که اروپا مصمم به حفاظت از فعالان اقتصادی اروپایی براساس قوانین اتحادیه اروپا و در هماهنگی با قطعنامه 2231شورای امنیت سازمان ملل با نسخه به روز شده قوانین مسدودساز تحریمی اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم های آمریکا علیه ایران است. 

قوانین مسدوساز کنونی، درواقع همان قوانین مسدوساز اتحادیه اروپا در سال 1996میلادی است که اروپا در مقابل تحریم های آمریکایی علیه کوبا تصویب کرده بود.

اکنون چشم ها به گروه 1+4 دوخته شده که در عمل و اقدام برای تامین منافع جمهوری اسلامی ایران اقدامات عملی خود را در حوزه تجارت و ارتباطات بانکی انجام دهد.

'محمد جواد ظریف'وزیر خارجه تنها چند روز مانده قبل از عزیمت به آمریکا به منظور شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل و نشست‌های حاشیه‌ای آن و همچنین تجدید دیدار با اعضای باقی مانده در برجام روز گذشته در گفت و گو با نشریه آلمانی اشپیگل از اروپا خواست با اعمال قوانین انسداد تحریم های آمریکا علیه ایران را جبران کند.

وزیر خارجه ایران در این گفت و گو خواستار اقدام اتحادیه اروپا برای خنثی کردن پیامدهای خروج آمریکا از برجام شد و گفت که در صورت انفعال این اتحادیه، تهران ممکن است سطح اجرای برجام را کاهش دهد.

ظریف در گفت ‌وگو با اشپیگل به صراحت می‌گوید که برجام توافقی عاشقانه نیست و بازماندگان در این توافق باید اثرات تحریم‌های آمریکا را جبران کنند. کمتر از دو ماه تا بازگشت دور اصلی تحریم‌های هسته‌ای ایران زمان باقی است و شاید مهمتر‌ین پرسش این است که ایران ازگروه 1+4 چه انتظاری دارد؟ 

پاسخ این پرسش را می توان در پاسخ وزیر خارجه ایران به اشپیگل یافت که فروش نفت ایران باید پس از 4 نوامبر(13 آبان) در سطح معقول ادامه پیدا کند و جدا از این مساله درآمد حاصل از آن نیز به ایران بازگردد.

برخی رسانه ها همچنین روزجمعه اعلام کردند که آلمان به همراه دیگر شرکای اروپایی خود در حال بررسی ایجاد یک سامانه پرداخت برای تسهیل تعاملات تجاری با ایران در زمان تحریم ها است.

در عین حال رسانه های بین المللی خبر از ایجاد ساز و کار ویژه ای از سوی اتحادیه اروپا در مبادلات با ایران دادند. روزنامه فرانسوی 'لوپوئن' روز شنبه فاش کرد اتحادیه اروپا به دنبال نوعی 'مبادله پایاپای بسیار پیچیده با ایران ' است.

در تارنمای این روزنامه فرانسوی آمده است: کشور های اروپایی قصد دارند این اقدام را به منظور جلوگیری از پیامدهای تحریم های آمریکا علیه ایران به اجرا بگذارند. 

دراین گزارش به نقل از یک مقام دولتی درکاخ الیزه که خواست نامش فاش نشود، آمده است:ماازاین ساز و کار به عنوان'مبادله پایاپای بسیار پیچیده' نام می بریم. کشورهای اروپایی می کوشند تا به این ترتیب بانک های بین المللی اروپا در معرض تحریم های ثانویه آمریکا قرار نگیرند.

از سوی دیگر؛ تارنمای روزنامه انگلیسی فایننشیال تایمز روزجمعه در گزارشی نوشت: قدرت های اروپایی در چارچوب مقابله با تحریم های آمریکا و زنده نگاه داشتن توافق هسته ای با تهران، مشغول مذاکره بر سر راه اندازی مجرای پرداخت برای تجارت شرکت های اروپایی با ایران هستند.

به نظر می رسد که اصلی‌ترین هدف آمریکا در بازگرداندن تحریم‌های در دو حوزه نفتی و بانکی است و ایران از اروپا خواسته تا زمان آغاز دور دوم تحریم های واشنگتن راهکارهای عملی خود را ارعملی نماید. 

ظریف در ادامه گفت و گوی خود با نشریه اشپیگل تاکید می کند؛ «اروپا گفته که توافق هسته ای در راستای منافع امنیتی آن است. پس اروپا باید آماده پرداخت هزینه برای امنیتش باشد. هیچ چیزی مجانی نیست.» 

وی یادآورشد که اروپا باید بااعمال قوانین انسداد ومجازات آن دسته ازشرکت های اروپایی که به پیروی از تحریم های آمریکا ازایران خارج می شوند، هزینه امنیت خود را بپردازد. ظریف ادامه داد: «پرسش این است که آیا اروپا می خواهد شرکت هایش از قوانین اروپا پیروی کنند یا قوانین آمریکا؟ یا اینکه آیا (اروپا) برابر دیکته های آمریکا تسلیم می شود؟»

در صورت عملی نشدن وعده های اروپا و دیگر اعضای باقی مانده در برجام می تواند جمهوری اسلامی ایران را با مسیرمشخصی روبه رو سازد که در برجام نیز به آن اشاره شده است، مسیری که مطابق با توافق به ایران اجازه می دهد بدون لغو برجام اقدامات تنبیهی خود را اجرا کند. 

ظریف پیرامون گزینه های ایران در صورت انفعال اروپا مقابل آمریکا، گفت: «ما لزوما مجبور به لغو (توافق) نیستیم. ماده 36 توافق و قطعنامه 2231 شورای امنیت امکان کاهش سطح اجرای برجام را بدون لغو آن فراهم کرده است».

درفرجام اگرچه به نظر می رسد که روند و وضعیت کنونی، نشانه هایی از طراحی ساز و کارهای عملیاتی برای عبور از بازگشت دور تازه تحریم های یکجانبه دولت ترامپ دارد اما همواره باید طراحی ها در مسیر اجرایی ازموده شود و اروپا راهی جز حفظ دستاوردهای برجام ندارد.