توهم دولت در ارائه کارت اعتباری به مردم/ تحریک تقاضا در موقعیت فعلی اصلاً به صلاح نیست

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- «دکتر حجت‌‌الله عبدالملکی» اقتصاددان، استاد دانشگاه و عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام در یادداشتی اختصاصی برای «پارس» در واکاوی توزیع کارت های اعتباری 10 تا 50 میلیونی برای خرید کالا و خدمات نوشت:

ارائه کارت های اعتباری اقدام اشتباهی نیست. مسئله موجود عبارت است از اینکه این کار الآن اولویت ندارد. دادن کارت اعتباری به افراد و هزینه کردن درآمد آتی در حال حاضر اقدامی است که در چارچوب ارائه تسهیلات انجام می شود. درآمد افراد در این حالت برای حال حاضر کفایت نمی کند و تسهیلات اخذ می شود. کارت اعتباری نیز همان کار ویژه را دارد و تجمیع شده الگوی پرداخت وام های خرد برای خریدهای آتی است.

اصل این کار اشکالی در کل ندارد؛ اما چند ملاحظه جدی در این زمینه وجود دارد. ملاحظه اول عبارت است از اینکه در حال حاضر نیز بخش عمده ای از تسهیلات بانک ها به سمت تقاضا و خرید پیش می رود؛ اما این تقاضا و خرید منجر به تولید و خروج از رکود نمی شود. چراکه اولاً تقاضا و خرید به سمت کالاهای خارجی اعم از کالاهای وارداتی و قاچاق سوق پیدا می کند. ثانیاً مسئله تولیدکننده اصلی فراتر از مشکلات مالی است. مشکلات نهادی و مربوط به حمایت های دولتی و غیردولتی ازجمله این مشکلات است.

همه تولیدکنندگانی که اقدام به تولید نمی کنند، مشکلات بازار و وام ندارند. خیلی از آن ها مشکلات فنی و حقوقی دارند. به همین جهت تحریک تقاضا در موقعیت فعلی اصلاً اقدام به صلاحی نیست؛ چراکه الآن تقاضا کم و محدود نیست. تقاضا در حال حاضر انجام می گیرد؛ اما به سمت تولید نمی رود. هم تولیدکننده داخلی رمق تولید ندارد و هم واردات زیاد و قاچاق عرصه را به‌شدت تنگ کرده است.

اگر ما یک اقتصاد پویایی با نرخ اشتغال بسیار بالا و بیکاری پایین، نرخ رشد اقتصادی به میزان بالاتر از هفت درصد و صادرات نسبتاً مناسب و واردات محدود داشتیم، آن‌وقت می توانستیم تسهیلاتی چون کارت اعتباری برای خرید به مردم بدهیم. تا زمانی که ما چنین اقتصادی نداریم، این اقدام صحیح در یک مسیر غیر صحیح انجام می شود.

نتایج توزیع این کارت ها می تواند مخرب باشد. با توجه به اینکه اقتصاد در شرایط رکود قرار دارد، وابستگی مردم به شبکه بانکی افزایش پیدا می کند که این موضوع موجب افزایش شکنندگی اقتصاد می شود. همچنین این امر باعث می شود که مردم برخی اوقات خریدهای غیرمنطقی انجام دهند که بعداً توان پرداخت آن را نداشته باشند. این فرض در شرایطی که اقتصاد رشد بالای منطقی داشته باشد و سیستم اقتصادی بر ریل اصلی خود سوار باشد، متفاوت است.

ارائه کارت های اعتباری اقدام خوبی است؛ اما این اقدام خوب در زمان بدی به انجام می رسد؛ چراکه دولت اولاً بر مزیت واردات تأکید می کند. ثانیاً اگر تولیدکننده مشکل نقدینگی دارد، این نقدینگی باید مستقیماً به آن داده شود. تأثیرات اعطای وام به خریدار و تولیدکننده متفاوت است. اگر اعطای وام به تولیدکننده مدیریت شود، می تواند موجب کاهش قیمت ها شود.

به نظر می رسد که استقبال چندانی از این طرح انجام نمی شود؛ چراکه اولاً در ازای ارائه این کارت های اعتباری، ضمانت های نسبتاً سنگینی از مردم مطالبه می شود. این در حالی است که مخاطبان اصلی این کارت ها چنین توانی برای انجام این ضمانت ها ندارند. ثانیاً در شرایطی که رکود حکم‌فرما است، مردم توان خرید و امید چندانی به افزایش قدرت خرید خود در ماه های آتی ندارند؛ لذا با خرید هایی که توسط این کارت های اعتباری انجام می دهند، بدهی هایی را برای آینده خود ایجاد می کنند که افراد عاقل چنین کاری را به انجام نمی رسانند.

همان‌طور که از کارت خرید کالای ایرانی بااینکه شرایط آن نسبتاً خوب بود؛ اما به دلایل ضمانت های سنگین مطالبه شده و قدرت خرید پایین مردم استقبالی به عمل نیامد، از کارت های اعتباری نیز به‌خودی‌خود استقبال چندانی نخواهد شد و تأثیرات منفی نیز به همراه خواهد داشت.

به نظر می رسد تحلیل دولت از اقتصاد هنوز تحلیل غلطی است. همان‌طور که پیش‌بینی دولت از برجام صد درصد اشتباه بود، پیش بینی و نوع تحلیل دولت درباره واقعیت های اقتصاد ایران نیز متفاوت است. دولت خیال می کند که اگر ارائه کارت اعتباری به مردم قدرت خرید آن ها را افزایش دهد، چرخ اقتصاد به حرکت درمی آید؛ اما به نظر می رسد که این امر یک توهم است.

تقاضا در حال حاضر در حد مناسبی وجود دارد؛ اما اینکه چرا مردم کالای خارجی را بر کالای ایرانی ترجیح می دهند، به‌این‌علت است که تولیدکننده ایرانی رمق تولید ندارد. با این توصیف تولیدکننده به کمک نیاز دارد نه مصرف‌کننده. اگر چرخ تولیدکننده به حرکت درآید و مشکلات آن حل شود، آن زمان خیلی از این مصرف کننده ها خود کارکنان و کارمندان آن تولیدکننده ها خواهند بود. درآمد مصرف کننده ها در این حالت افزایش پیدا می کند و با درآمد بالای خود اقدام به خرید می کنند. ارائه تسهیلات به مصرف-کننده ها در این موقع و شرایط می تواند اقدام مناسبی باشد.