این آمارها در بخش مصرف حاکی از رشد تورم ماهانه در آبان ماه ۹۱ به میزان ۵/۴ درصد است. در بخش شاخص بهای تولیدکننده نیز که به نوعی یک شاخص « پیش نگر» محسوب می شود نیز، به صورت ماهانه شاخص قیمت در آبان نسبت به مهر ماه ۹۱ بیش از ۴ درصد رشد کرده است. با اینکه این رقم برای افزایش تورم تولید نسبت به مهر ماه ۹۱ نصف شده و کاهش پیدا کرده است، اما همچنان در سطح بالایی قرار گرفته است. ضمن اینکه شاخص بهای تولیدکننده به صورت سالانه در آبان ۹۱ حدود ۳۷ درصد رشد کرده است. در بخش شاخص بهای مصرف کننده نیز نزدیک به ۳۶ درصد رشد به صورت سالانه دیده می شود.
روند شاخص تورم در بخش مصرف
بانک مرکزی داده های تفصیلی « شاخص قیمت مصرف کننده در مناطق شهری ایران» در آبان ماه سال ۹۱ را منتشر کرد. پیش از این، بانک مرکزی تنها عدد شاخص و نرخ تورم برای این ماه را اعلام کرده بود. گزارش جدید که به تازگی در پایگاه روابط عمومی بانک مرکزی قرار گرفته، آمار جزئی تر و تفصیلی تری را در خصوص نرخ ها و شاخص های قیمتی در آبان ماه سال گذشته و تغییرات این داده ها در دومین ماه پاییز نسبت به ماه های پیشین ارائه می دهد. این گزارش از سوی « دایره شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی» که یکی از زیرمجموعه های « اداره آمار اقتصادی» وابسته به « مدیریت کل آمارهای اقتصادی» بانک مرکزی است، تهیه و از سوی پایگاه روابط عمومی این نهاد منتشر شده است.
تغییرات شاخص کل قیمت
در بخش « درصد تغییر شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران» این گزارش، نرخ های مختلف تورم مصرف کننده در آبان ماه سال ۹۱ ارائه شده است. گزارش جدید آمارهای مقدماتی قبلی را تایید می کند و نرخ تورم ماهانه برای آبان ماه را معادل ۵/۴ درصد مشخص کرده است، که به این معنا است میانگین قیمت های کالاها و خدمات سبد مصرفی خانوارها، در آبان ماه به میزان ۵/۴ درصد بیشتر از مهرماه بوده است. این گزارش همچنین درصد تغییر شاخص در آبان ماه ١٣٩١ نسبت به ماه مشابه سال قبل را ۹/۳۵ درصد معرفی کرده است که نشان دهنده میزان تورم نقطه ای، در هشتمین ماه سال گذشته است. همچنین میانگین قیمت ها در هشت ماه نخست سال ۹۱ نسبت به هشت ماه نخست سال ۹۰، معادل ۱/۲۸ درصد عنوان شده است. علاوه بر این، درصد تغییر شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در دوازده ماه منتهی به آبان ماه ١٣٩١ نسبت به دوازده ماه منتهی به آبان ماه ۱۳۹۰، معادل با ۱/۲۶ درصد مشخص شده است که نشانگر نرخ « تورم میانگین» یا « تورم دوازده ماهه» در آبان ماه سال ۹۱ است. معمولا در آمارها و گزارش ها نیز زمانی که به « تورم» اشاره می شود، منظور از آن همین تورم میانگین یا دوازده ماهه است. در حالی که در گفته های مردم، معمولا نرخ « تورم نقطه ای» یا درصد تغییر قیمت ها در یک دوره به عنوان تورم استفاده می شود.
تورم ۴۷ درصدی کالاها
در بخش دیگری از این گزارش، تغییرات اجزای شاخص کل به تفکیک اجزای آن ارائه شده است. اجزای شاخص کل مصرف کننده که در آمار بانک مرکزی در نظر گرفته می شود، از دو زیرمجموعه کلی « گروه های اصلی» و « گروه های اختصاصی» تشکیل شده است. گروه های اصلی این شاخص، از دوازده گروه شامل « خوراکی ها و آشامیدنی ها» ، « دخانیات» ، « پوشاک و کفش» ، « مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت ها» ، « اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه» ، بهداشت و درمان» ، « حمل و نقل» ، « ارتباطات» ، « تفریح و امور فرهنگی» ، « تحصیل» ، « رستوران و هتل» و « کالاها و خدمات متفرقه» تشکیل شده و گروه های اختصاصی نیز، از سه گروه « کالا» ، « خدمات» و « مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت ها»
تشکیل شده است.
این گزارش نشان می دهد در بین گروه های اختصاصی، بیشترین سهم افزایش قیمت ها متعلق به گروه کالاها بوده است. مطابق این اطلاعات، مقدار تغییر قیمت کالاها در یک سال منتهی به آبان ۹۱، معادل ۷/۴۶ درصد، میزان تغییر قیمت خدمات در این بازه معادل ۳/۲۲ درصد و تغییر قیمت گروه « مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت ها» نیز در این مدت، معادل ۳/۱۵ درصد بوده است.
قیمت دخانیات بیش از دو برابر شد
بررسی داده های منتشر شده در بخش گروه های اصلی سبد مصرف کننده بانک مرکزی نشان می دهد در بین این گروه ها، گروه دخانیات با بیشترین درصد افزایش قیمت در بازه زمانی یک ساله منتهی به آبان سال ۹۱ مواجه بوده است. آمار بانک مرکزی نشان می دهد قیمت دخانیات از آبان ماه سال ۹۰ تا آبان ماه سال ۹۱، معادل ۲/۱۱۵ درصد افزایش یافته است. به عنوان مثال در صورتی که قیمت این کالاهای این گروه در آبان سال ۹۰ معادل ۱۰۰ واحد بوده باشد، در آبان سال ۹۱ این قیمت به ۲/۲۱۵ واحد رسیده است. البته این گزارش این افزایش را بیشتر ناشی از بالا رفتن شاخص بهای انواع سیگار با توتون خارجی عنوان کرده است، هرچند در ادامه این توضیح می افزاید: « در این ماه شاخص بهای انواع سیگار با توتون ایرانی معادل ۰/۲۰ درصد افزایش یافت. »
پس از گروه دخانیات بیشترین افزایش قیمت متعلق به گروه های « اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه» با ۱/۶۳ درصد، « « کالاها و خدمات متفرقه» با ۲/۵۸ درصد، « پوشاک و کفش» با ۴/۵۵ درصد، « تفریح و امور فرهنگی» با ۶/۴۶ درصد، « خوراکی ها و آشامیدنی ها» با ۴۶ درصد و « رستوران و هتل» با ۷/۴۲ درصد بوده است.
این گزارش همچنین نشان می دهد در این مدت کمترین رشد یک ساله قیمت ها متعلق به گروه « ارتباطات» با ۸/۹ درصد، « تحصیل» با ۳/۱۰ درصد و « مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت ها» با ۳/۱۵ درصد بوده است.
افزایش یک ماهه قیمت ها
گزارش شاخص کالاهای مصرف کننده، تغییرات گروه های کالایی و خدماتی در بازه زمانی یک ماهه آبان سال ۹۱ را نیز مشخص کرده است. بنا به این داده ها، در آبان ماه سال ۹۱ کالاها به میزان ۸/۵ درصد، خدمات به میزان ۶/۲ درصد و « مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت ها» نیز به میزان ۶/۱ درصد افزایش قیمت داشته است.
در بین گروه های اصلی نیز بیشترین افزایش قیمت ماهانه متعلق به گروه دخانیات با ۷/۱۴ درصد، گروه اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه با ۷/۹ درصد و گروه پوشاک و کفش با ۷/۸ درصد بوده است. برای بدست آوردن تصویری از میزان این تورم و افزایش قیمت این گروه ها، کافی است توجه شود در صورتی که تورم آبان ماه سال ۹۱ به مدت یک سال برای تمامی ماه ها برای این سه گروه برقرار باشد، قیمت دخانیات در آن سال در حدود ۵ برابر، قیمت اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه و قیمت پوشاک و کفش نیز در حدود ۳ برابر خواهد شد.
خوراکی ها و آشامیدنی ها
طبق گزارش منتشر شده، در آبان ماه ١٣٩١ شاخص بهای گروه خوراکی ها و آشامیدنی ها در مقایسه با ماه قبل معادل۴/۴ درصد افزایش یافت. این گزارش افزایش رخ داده را بیشتر ناشی از بالا رفتن شاخص بهای سبزی های بوته ای معادل ۹/۲۴ درصد، گوشت دام ۰/۳ درصد، انواع برنج ۵/۵ درصد و انواع روغن نباتی ۳/۹ درصد دانسته است.
همچنین گزارش بانک مرکزی به تغییرات شاخص بهای تعدادی از اقلام و گروه ها مانند افزایش قیمت فرآورده های انواع سبزی معادل۰/۱۲ درصد، تخم مرغ ۱/۷ درصد، موز ۰/۱۲ درصد، چای خشک خارجی ۹/۱۰ درصد، حبوب ۹/۸ درصد، پیاز ۵/۱۲ درصد و کاهش شاخص بهای تعدادی از اقلام و گروه ها مانند پرتقال معادل ۱/۱۲ درصد، نارنگی ۰/۱۷ درصد و هویج ۴/۴ درصد اشاره کرده است. طبق این گزارش، در آبان ماه سال ۹۱ در مقایسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهای گروه خوراکی ها و آشامیدنی ها معادل ۰/۴۶ درصد رشد یافته که در آن قیمت خوراکی ها افزایشی ۲/۴۵ درصد و آشامیدنی ها ۶/۷۱ درصد افزایش قیمت نشان می دهد.
علاوه بر این افزایش قیمت سالانه برخی از اجزای گروه خوراکی ها و آشامیدنی ها نیز در جدولی که در این گزارش درج شده، آمده است. طبق این جدول، بیشترین درصد افزایش قیمت سالانه در بین خوراکی ها و آشامیدنی ها متعلق به ماهی و حیوانات دریایی با ۵/۷۰ درصد، لبنیات و تخم پرندگان با ۷/۶۰ درصد و روغن ها و چربی ها با ۹/۵۳ درصد بوده است. به عبارت دیگر، در بازه زمانی یک ساله منتهی به آبان ماه سال ۹۱، بالغ بر ۵۰ درصد بر قیمت کالاهای خوراکی گفته شد، افزوده شده است.
تورم های متفاوت استانی
در گزارش شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران، همچنین بخشی به ارائه شاخص قیمت و تغییرات آن به تفکیک استان های کشور اختصاص یافته است. مطابق اطلاعاتی که در قسمت « اعداد شاخص کل و برخی از گروه ها در استان های مختلف کشور در آبان ماه ۱۳۹۱» ارائه شده، بیشترین افزایش قیمت در آبان ماه سال ۹۱ در بین استان های کشور، در استان های قزوین و قم و کمترین درصد افزایش قیمت نیز در استان بوشهر رخ داده است. بر این اساس بیشترین نرخ تورم ماهانه در آبان ماه سال ۹۱ به ترتیب در استان های قزوین و قم با نرخ ۷/۵ درصد، آذربایجان غربی و کرمانشاه با ۶/۵ درصد، فارس، خراسان شمالی و ایلام با ۳/۵ درصد، یزد با ۲/۵ درصد و زنجان با ۱/۵ درصد بوده است. کمترین درصد افزایش قیمت ها در آبان ۹۱ نیز به ترتیب در استان های بوشهر با ۶/۳ درصد، تهران با ۸/۳ درصد، کردستان، سیستان و بلوچستان، اردبیل و گلستان با ۹/۳ درصد رخ داده است.
تورم در بخش تولید
آمار دیگری که از سوی بانک مرکزی به روز شده تورم بخش تولید است. بنابر « شاخص بهای تولیدکننده» در آبان ماه سال گذشته، هزینه های تولید نسبت به آبان ماه سال ۹۰، بیش از ۳۷ درصد افزایش یافته است. رشد شاخص بهای تولید کننده نیز در طول یک ماهه مهر تا آبان سال گذشته به رقم ۳/۴ درصد رسیده است. این در حالی است که در یک ماهه شهریور تا مهر سال گذشته، شاخص بهای تولیدکننده با ثبت رکوردی جدید، بیش از ۸ درصد رشد کرده بود.
نگاه کلی به شاخص
با اینکه شاخص بهای تولیدکننده به صورت ماهانه از مهر تا آبان ۹۱ نسبت به شهریور تا مهر ۹۱ روند نزولی داشته است؛ اما در بقیه بازه های زمانی، این شاخص که نشان دهنده متوسط قیمت کالاها و خدماتی است که بنگاه ها به ازای تولید کالا و خدمات دریافت می کنند، روند صعودی دارد. به طوری که طی ۸ ماه اول سال گذشته نسبت به ۸ ماه اول سال ۹۰ بیش از ۲۴ درصد رشد کرده است. ضمن اینکه در دوازده ماه منتهی به آبان ۹۱ نسبت به دوازده ماه منتهی به آبان ۹۰ نیز شاخص بهای تولیدکننده ۶/۲۴ درصد رشد کرده است.
اجزای شاخص قیمت تولید کننده
اقلام مورد استفاده در شاخص بهای تولیدکننده بانک مرکزی، به هفت گروه اصلی و سه گروه اختصاصی تقسیم می شود. گروه های اصلی شامل کشاورزی، شکار و جنگلداری، ماهیگیری، ساخت (صنعت) ، هتل و رستوران، حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات، آموزش، بهداشت و مددکاری اجتماعی و در آخر سایر فعالیت های خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی است. گروه های اختصاصی نیز از کشاورزی، شکار، جنگلداری و ماهیگیری، ساخت (صنعت) و خدمات تشکیل شده است. بررسی اجزای یاد شده از شاخص بهای تولیدکننده، مشخص می کند که در بین گروه های اختصاصی، بیشترین رشد ماهانه مربوط به گروه خدمات است که در آبان ماه نسبت به مهر ماه سال گذشته ۷ درصد رشد کرده است. آمار بانک مرکزی همچنین نشان می دهد که شاخص قیمت این گروه، ۷/۲۷ درصد نسبت به آبان ماه پارسال رشد داشته است. پس از آن در بخش صنعت نیز طی مهر تا آبان ماه سال گذشته ۴ درصد رشد شاخص قیمت تولید کننده رخ داده است. در مقیاس سالانه، شاخص بهای تولیدکننده در این گروه تانزدیک به ۴۰ درصد رشد داشته است. همچنین شاخص قیمت تولید کننده در گروه کشاورزی، شکار و جنگلداری نیز در آبان ماه امسال نسبت به آبان ماه سال ۹۰ تا ۴۴ درصد نیز افزایش پیدا کرده است. این بیشترین رشد سالانه شاخص بهای تولیدکننده در میان گروه های اختصاصی مورد بررسی بانک مرکزی است.
دلیل افزایش شاخص قیمت گروه کشاورزی
بانک مرکزی در گزارش خود به این موضوع اشاره کرده که افزایش شاخص قیمت ماهانه گروه کشاورزی، شکار و جنگلداری به دلیل افزایش شاخص بهای اقلامی مثل برنج، ذرت دانه ای، پنبه، کنجد، حبوبات، بادمجان، سبزی های ریشه ای، زعفران، میوه های خشک (آجیلی) ، پرورش دام، مرغ و ماهی آب های شمال بوده است. به گفته بانک مرکزی، شاخص بهای انواع برنج محلی در آبان ماه نسبت به مهر ماه سال گذشته ۲/۱۳ رشد داشته است. در یک ماهه مهر تا پایان سال گذشته، شاخص بهای اقلامی مانند حبوبات بیش از ۳ درصد، کنجد حدود ۱۲۵ درصد، مرغ ۴/۲ درصد، بادمجان ۵۴ درصد و ماهی آب های شمال ۵۱ درصد رشد کرده است. مجموع این عوامل موجب شد تا شاخص بهای گروه اختصاصی شکار، جنگلداری و ماهیگیری ۶/۲ درصد در آبان ماه ۹۱ نسبت به مهر ماه و ۴۴ درصد در آبان ماه ۹۱ نسبت به آبان ماه ۹۰ افزایش پیدا کند.
دلیل افزایش شاخص قیمت صنعت
در آبان سال گذشته بالا رفتن شاخص بهای اقلام و گروه هایی مانند محصولات گوشتی به میزان
۸ درصد، عمل آوری و حفاظت میوه و سبزیجات از فساد به میزان ۶ /۱۱ درصد، ساخت محصولات لبنی تا بیش از ۶ درصد، کنجاله سویا حدود ۱۹ درصد، ساخت انواع قالی و قالیچه ۵/۲ درصد، پرداخت چرم و ساخت انواع کفش به میزان ۶/۸ درصد، نئوپان و فرمیکا ۶/۲۲ درصد، ساخت کاغذ و محصولات کاغذی بیش از ۱۳ درصد، روغن خام ۱۳ درصد، مواد شیمیایی حاصل از فرآیندهای شیمیایی مصرف داخلی ۸/۲۲ درصد، پلاستیک مصنوعی مصرف داخل ۵/۷ درصد و آجر نسوز نزدیک به ۱۶ درصد موجب شد تا شاخص بهای گروه اختصاصی صنعت، افزایشی برابر ۴ درصد نسبت به مهر ماه ۹۱ داشته باشد.
افزایش شدید شاخص بهای حمل و نقل هوایی
در آبان ماه سال گذشته، شاخص بهای گروه اختصاصی خدمات ۷ درصد نسبت به ماه قبل بالا رفت که بیشتر به سبب افزایش شاخص بهای اقلام و گروه هایی چون رستوران و بوفه معادل ۵/۳ درصد، حمل و نقل زمینی و هوایی به ترتیب ۹ و ۶/۴۳ درصد، شهریه دانشگاه ۹ درصد، بهداشت و مددکاری اجتماعی ۴/۳ درصد و سایر فعالیت های عمومی، اجتماعی و شخصی
دلیل افزایش شاخص گروه خدمات
بانک مرکزی در بیان دلایل افزایش شاخص بهای گروه خدمات در آبان ماه سال گذشته، به افزایش شاخص بهای اقلام و گروه هایی چون رستوران و بوفه به میزان ۶/۴ درصد، حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات تا نزدیک ۱۱ درصد، شهریه مدارس بیش از ۸ درصد و بهداشت و مددکاری اجتماعی به میزان ۴/۳ درصد و سایر فعالیت های عمومی، اجتماعی و شخص تا دو درصد اشاره کرده است.
گروه های فرعی
در میان گروه های فرعی نیز شاخص بهای تولیدکننده در برخی بخش ها به شدت افزایش پیدا کرده است. به طور مثال در گروه فرعی میوه های خشک (آجیلی) که زیر مجموعه گروه اصلی « کشاورزی، شکار و جنگلداری» محسوب می شود، شاخص بهای تولیدکننده در آبان ماه سال گذشته نسبت به آبان ماه سال ۹۰ بیش از ۱۰۱ درصد رشد کرده است یا در گروه فرعی پرورش دام، شاخص بهای تولیدکننده از آبان ۹۰ تا آبان ۹۱ حدود ۵۸ درصد و گروه تولید شیر که در همین مدت زمان بیش از ۸۴ درصد رشد داشته است. شاخص گروه فرعی ساخت فلزات اساسی بیش از ۱۰۳ درصد رشد کرده است.