چرا عربستان نسبت به عادی‌سازی روابط با اسرائیل هراس دارد؟

تور منطقه‌ای «جو بایدن» رئیس‌جمهوری به خاورمیانه و اسرائیل با سفر روز چهارشنبه ۲۲ تیرماه به رژیم اسرائیل آغاز شد و وی دو روز آینده عازم ریاض می‌شود تا درباره مسائل مختلف با سران آل سعود گفت وگو کند. از نگاه ناظران، تکاپوی دیپلماتیک کاخ سفید برای آشتی‌افکنی و عادی‌سازی مناسبات عربستان و اسرائیل در این سفر برجستگی خاصی یافته‌است.

دیدار های مخفی روحانی با نمایندگان اسرائیل و آمریکا فیلم می شود

اما به نظر نمی‌رسد که آشتی بین ریاض و تل‌آویو به این سادگی قابلیت تحقق داشته‌باشد؛ کشوری که داعیه رهبری و محوریت در جهان اسلام را دارد و پادشاهی که خود را «خادم حرمین شریفین» می‌خواند، با خطرناک‌ترین دشمن مسلمانان از در صلح وارد شود. همین مساله نیز تا کنون باعث شده که برخلاف بازیگرانی چون امارات و بحرین که روابط خود را با اسرائیل رسمیت بخشیدند، آل سعود در ظاهر هم که شده به دنبال عادی‌سازی با رژیم صهیونیستی برنیاید.

افکار داخلی عربستان؛ مهمترین مانع در مسیر عادی‌سازی روابط

افکار عمومی در عربستان پذیرای ایده سازش با رژیم صهیونیستی نیست. سال هاست که وعاظ و سخنرانان مذهبی عربستان که از حمایت رسمی رژیم سعودی برخوردارند، هرگونه ارتباط و مصالحه با عربستان را به مثابه گناهی نابخشودنی و حتی مساوی با ارتداد در نظر گرفته‌اند. از این رو، اگر حکام کنونی عربستان به ویژه شخص «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی بخواهد با سیاست‌های به ظاهر اصلاح‌طلبانه خود در صدد عدول از این خطوط قرمز برآید، احتمال اعتراضات داخلی و نیز انزوای سیاسی و مذهبی وی دور از ذهن نیست.

یک نظرسنجی که آذر ماه پارسال از سوی اندیشکده «واشنگتن» انجام و نتیجه گرفت که فقط ۱۶ درصد مردم عربستان موافق سازش با رژیم صهیونیستی هستند، از عمق این نارضایتی‌ها پرده برمی‌دارد.

نتایج نظرسنجی در عربستان سعودی نشان داد که همچنان بیشتر مردم این کشور مخالف عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی هستند. در حالی تنها ۱۶ درصد نظر مثبتی در خصوص عادی‌سازی روابط با این رژیم همچون توافقات سازشی که امارات، بحرین، مغرب و سودان با تل آویو امضاء کردند، داشتند که ۶ ماه قبل یعنی در نظرسنجی خرداد ماه پارسال، این میزان ۳۶ درصد بود.

همسنجی بین این دو نظرسنجی با اختلاف زمانی شش ماهه نشان می‌داد که مردم عربستان بیش از پیش نسبت به اقدامات رژیم صهیونیستی در ارتباط با فلسطین و منطقه بدبین اند. از این رو بن‌سلمان حتی اگر رویای عادی‌سازی روابط با اسرائیل را در سر داشته باشد، ناگزیر به فرهنگ‌سازی و بهره‌گیری از شگردها و تاکتیک‌های روانی برای تغییر افکار داخلی است.

تاکتیک عملیات روانی که سریعا برملا شد

همین چند روز پیش بود که یکی از این تاکتیک‌های روانی برملا شد؛ زمانی که مشخص شد شیخ «محمد بن عبدالکریم العیسی» یکی از روحانیون سازشکار و دارای ارتباط با شخصیت‌های صهیونیست به عنوان خطیب روز عرفه در عربستان انتخاب شده‌ است.

پای داعش به اسرائیل نیز باز شده است

تعیین فردی توسط عربستان به عنوان خطیب روز عرفه که به نظر می‌رسد ترویج دهنده عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی‌ است، واکنش‌ها و اعتراضات گسترده عربی را به همراه داشت. شهروندان عرب در اعتراض به این تصمیم مقامات عربستان سعودی هشتگ "#انزلوا_العیسی_من_المنبر" (العیسی را از منبر پایین بکشید) را ترند کردند.

این هشتگ در کشورهای عربی مختلف از جمله مصر، الجزایر، اردن و قطر ترند شد. معترضان عرب همچنین در این باره تصاویری از ملاقات‌های العیسی با خاخام‌های یهودی منتشر کرده و به حمایت وی از ایده واگذاری بقیع به یهودیان اشاره کردند.

بسیاری از مخالفان، انتخاب العیسی برای رهبری بزرگ‌ترین تجمع جهانی مسلمانان را یک «جنایت بزرگ» می‌دانند و از نگاه آنان، نباید فردی که به نماد سازش با رژیم صهیونیستی تبدیل شده‌، در چنین جایگاهی قرار بگیرد. ضمن اینکه تصاویر ملاقات‌های وی با خاخام‌های رژیم صهیونیستی، حمایتش از ایده واگذاری بقیع به یهودیان و سیطره صهیونیست‌ها بر اماکن مقدس عربستان، موضوعی نیست که جامعه مذهبی عربستان با آن کنار بیایند.

شاید انتخاب خطیب سازشکار روز عرفه از سوی آل سعود در آستانه ورود بایدن به عربستان، آزمونی برای سنجش میزان نفرت مردم این کشور و جوامع مسلمان دیگر باشد؛ این انتخاب به هر دلیلی که انجام گرفت اما خروجی آن مشخص بود و نشان داد که جامعه عربستان و افکار عمومی دیگر جوامع عربی هنوز بشدت روی آشتی با رژیم صهیونیستی و چشم بستن بر جنایت‌های آنها حساس است.

این همان واقعیتی بود که چندی پیش، «مصطفی ابو عماشه» کارشناس مسائل خاورمیانه در روزنامه عبری زبان «یسرائیل هیوم» به آن اعتراف کرد و در تشریح چرایی عدم همراهی سعودی با روند سازش و توافق ابراهیم، نوشت که «مردم عربستان آمادگی برداشته شدن چنین گامی را ندارند و بر خلاف امارات فشارهای زیادی از سوی مردم عربستان علیه محمد بن سلمان ولیعهد این کشور برای عدم انجام چنین کاری وارد می‌شود.»

او همچنین فاش کرد که بن سلمان بدون دریافت تضمین‌هایی از ایالات متحده برای حفظ جایگاهش در حاکمیت عربستان، وارد این پروسه نخواهد شد زیرا وی برای حکمرانی بر عربستان نیازمند کسب مشروعیت از سوی آمریکا است اما تشنج با دولت آمریکا این کار را برایش سخت کرده‌ است؛ موضوعی که به احتمال قوی در جریان سفر بایدن به عربستان و روند تنش‌زدایی بین بن سلمان و بایدن، از سوی آل سعود و نیز تیم آمریکایی مورد توجه و بررسی قرار خواهد گرفت.

در چنین شرایطی کارشناسان سیاسی منطقه پیش بینی می کنند که دولتمردان عربستان باید بسیار دست به عصا حرکت کنند تا ضمن بررسی واکنش های افکار عمومی خود و جهان عرب نسبت به برقراری روابط با صهیونیست ها بتوانند حرکت های بعدی خود را در صحنه شطرنج سیاسی و بازی های منطقه ای آمریکا و صهیونیست ها با آنان انتخاب کنند.