آیا «رایانه» در زبان می‎چرخد؟

به گزارش پارس، این مترجم در گفت وگو با ایسنا، درباره واژه هایی که از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی تصویب می شوند و مردم با تمسخر با آن ها برخورد می کنند، گفت: عملکرد فرهنگستان های گذشته این گونه بود که واژه هایی را که مردم به کار می بردند و استفاده می کردند، می گرفتند و دستی به سر و گوش شان می کشیدند و آن ها را در قد و قواره دیگری با توجه به ویژگی های زبان فارسی ارائه می کردند که برخی از سوی مردم استفاده می شد و برخی هم نه. به هر حال، داور نهایی خود مردم هستند. برای مثال، « یارانه» به جای « سوبسید» در بین مردم جا افتاد، اما واژه « رایانه» در زبان من نمی چرخد و یا « چرخ بال» که به جای « هلی کوپتر» قرار داده شده، شاید زیبا باشد؛ اما جا نیفتاده است.

او افزود: برخورد مردم با این واژه ها را شاید یک جامعه شناس بتواند تشریح کند؛ اما من فکر می کنم اعتماد در این زمینه وجود ندارد. دوم این که معمولا عامه مردم با چیزی که تازه است، سر مخالفت برمی آورند. این در همه کشورها و درباره حتا هنرها هم صادق است و به مرور زمان شاید با این واژه ها کنار بیایند، شاید هم نه.

غبرایی در ارزیابی خود از عملکرد فرهنگستان زبان در واژه سازی گفت: من سعی می کنم به عنوان آدم منصف بگویم که فرهنگستان گاه تا حدی موفق بوده و توانسته برخی واژه ها را جا بیندازد. اما مشکل این جاست که متأسفانه گاه غیراهل در فرهنگستان راه پیدا می کنند و شاید همین سبب شده که نوعی مقاومت در مردم ایجاد شود. اما گاه مترجمانی مانند به آذین واژه های خوبی استفاده کرده اند. من هم به عنوان شاگرد او تلاش کردم این کار را انجام دهم و گاه واژه های گیلگی را که با ساختار زبان فارسی همخوانی دارد، استفاده کنم.

این مترجم درباره ضرورت معادل سازی برای واژگان بیگانه گفت: از قدیم و ندیم استادان ما گفته اند که هیچ زبانی خالص نیست و ادعای این موضوع هم فاجعه است. ما که با بخشی از دنیای عرب همسایه هستیم و با آن ها تبادل فرهنگی داریم و به قول عبدالحسین زرین کوب، دو قرن سکوت را هم تجربه کرده ایم، واژه های عربی زیادی را در زبان خود داریم. اما ورود واژگان بیگانه به زبان مشکل چندانی نیست؛ مشکل آن جا بود که ساختار زبان عربی به زبان ما وارد شود. اما به هر حال زبان فارسی از پس این موضوع هم برآمده است.

غبرایی درباره این که گاه برخی فکر می کنند استفاده از واژه های فرنگی نوعی تشخص را برای آن ها به همراه می آورد، گفت: این موضوع مشکل ساز است. من که اهل ترجمه هستم، سال هاست تلاش می کنم تا آن جا که می توانم، چه در حرف زدن و چه در نوشتن، واژه های فارسی و یا واژه های عربی فارسی شده را به کار ببرم و هر چه کم تر از واژه های فرنگی استفاده کنم. اما گاه ممکن است « واقع گرایی» نتواند معنای چندبعدی « Realism» را ادا کند که این بسته به تشخیص استفاده کننده است، اما افراط در استفاده از واژه های فرنگی حتما امر نادرستی است.

این مترجم در پاسخ به این که برخی معتقدند زبان فارسی در مقابل زبان انگلیسی دچار ضعف است، گفت: به صراحت تمام می گویم که زبان فارسی اصلا کاستی ندارد و بدون تعارف و هندوانه زیر بغل گذاشتن، خصوصا در حوزه ادبیات، زبان فارسی، از قوی ترین زبان هاست و ما جزو سه چهار کشوری هستیم که ادبیاتی ورزیده داریم و این جهل و نادانی مترجم یا گوینده است که خیال می کند زبان فارسی ناتوان است.

او در ادامه خاطرنشان کرد: اما چون علم و تکنولوژی از غرب وارد می شود، ما واژه هایی را کم داریم، اما می توان آن ها را ساخت؛ مانند واژه هایی که داریوش آشوری در جامعه شناسی ایجاد کرده است. این برابرسازی با پسوند و پیشوند های فارسی امکان پذیر است.

غبرایی در عین حال گفت: زبان انگلیسی اکنون جهان شمول شده و بُرد وسیعی دارد و در آمریکا، استرالیا، کانادا و نیوزیلند استفاده می شود و به نسبت زبان فارسی که در حوزه کوچک و محدودی مانده و جای کار بسیاری دارد، گسترش بیش تری یافته است. انگلیسی ها در واژه سازی به کمک پسوند و پیشوند بسیار حرفه یی شده اند و به سرعت واژه هایی را می سازند که جا می افتند.