دقیقاً یک ماه به پایان سال مانده است و هر روز بر میزان ترافیک معابر پر رفت و آمد شهری افزوده می‌شود. ترافیک صبحگاهی و شامگاهی عملاً شهر تهران را قفل کرده است. تشدید ترافیک و زمان‌کشی از یک‌سو و آلودگی و آلایندگی ازسوی دیگر بر شهروندان بی‌تأثیر نیست. متأسفانه کلاف ترافیک هر روز بیشتر درهم تنیده می‌شود و شهرداری و پلیس و سایر بخش‌های متولی فقط شاهد این معضل هستند. گویا در این روز‌های پایانی سال که صحبت از عیدی دادن و عیدی گرفتن است ترافیک پایان سال هم عیدی‌ای است که شهروندان از مسئولان آمدوشد شهری باید دریافت کنند.

تشدید بار ترافیکی در روز‌های پایانی سال

با وجود اینکه سال گذشته ترافیک آخر سال شهروندان را آزار داد اما امسال هنوز از برنامه‌های مسئولان برای کنترل ترافیک خبری نیست. ترافیک شهر تهران غیر قابل تحمل شده است. ساعت‌ها وقت و در کنار آن سوخت هدر می‌شود تا شهروندان یک مسیر 15 دقیقه‌ای را طی کنند.

بر این اساس شهروندان که از ترافیک روز‌های آخر سال نگران هستند زمان شروع سفر درون‌شهری خود را زودتر آغاز می‌کنند تا در ترافیک گیر نکنند. افزایش حجم جابه‌جایی مسافر و کالا در شهر بخصوص در معابر مرکز و پرتردد سبب شده است تا بار ترافیک فشرده و تشدید شود.

خبری از گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی نیست و وضعیت مترو و اتوبوس همان است که سال گذشته بود. هیچ تغییری در حمل و نقل عمومی ایجاد نشده و با این شرایط باید در انتظار ترافیکی شدید در تهران باشیم.

اما حالا برخی موضوع اجرای طرح سراسری زوج یا فرد در هفته آخر اسفند را مطرح می‌کنند. موضوعی که با مخالفت پلیس همراه شده است. سردار حسین رحیمی در واکنش به اظهارات برخی‌ها در خصوص اجرای طرح زوج و فرد در سراسر شهر تهران از درب منازل در هفته‌های منتهی به پایان سال برای حل مشکل ترافیک شب عید و نظر پلیس درباره این طرح اظهار کرد: ما به هیچ وجه با اجرای چنین طرحی موافق نیستیم و معتقدیم نباید برای مردمی که قصد خرید شب عید را دارند مانع ایجاد کنیم.

رئیس پلیس تهران بزرگ افزود: به هر حال با توجه به اوج‌گیری خریدهای شب عید، تردد در مناطقی از شهر افزایش خواهد یافت و شاهد بالارفتن سفرهای درون‌شهری هستیم ولی برای حل مشکل ترافیک ناشی از افزایش سفرهای درون‌شهری، نباید برای مردم مانع ایجاد کرد.

وی خاطرنشان کرد: اینکه بخواهیم برای یک ماه یا چند هفته طرح سراسری زوج و فرد را در تمام نقاط تهران اجرا کنیم به هیچ وجه صحیح نیست و نمی‌توانیم اجرای این طرح را به غیر از روزهایی که با افزایش آلودگی هوا مواجه هستیم، تسری دهیم.

رحیمی در خصوص ترافیک شب عید در معابر پایتخت نیز گفت: ما از مردم می‌خواهیم در این ایام بیش از پیش همکاری کنند و حتی‌المقدور در روزهای پایانی سال کمتر از خودروهای شخصی به خصوص در ساعات بعد از ظهر که بیشترین ترافیک را شاهدیم هستیم، استفاده کنند.

ترافیک تهران بحرانی شده است

در این زمینه تیتر شهر در بخشی از گزارش ترافیکی خود آورده است: با وجود آنکه در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی در تهران برای کاهش مشکلات حمل و نقل شده است مانند اصلاح هندسی معابر، ساخت اتوبان، تعریض خیابان‌ها، احداث پل‌ها و تونل‌ها اما همچنان مشکل ترافیک تهران حل نشده بلکه بحرانی نیز شده است. باید قبول کنیم که وضعیت ترافیک تهران عادی نیست و انتظار طولانی مردم پشت صف‌های طولانی خودروها تأثیر منفی بر شهروندان تهرانی گذاشته است. آلودگی هوا، افزایش بیماری و... برخی از عوارض ترافیک است.

در این ارتباط معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران راه حل خروج از این بحران را راه علمی دانست. وی گفت: امروزه مسئله تردد و ترافیک در کلانشهرها به عنوان یک پدیده سیاسی- اجتماعی نقش بسیار حساس و مهمی را در کیفیت و ساختار اقتصادی- اجتماعی جامعه ایفا می‌کند. از این رو می‌طلبد تا با کار علمی و پژوهش‌محور در حل این بحران قدم‌های اساسی برداشته شود.

محسن پورسیدآقایی تأکید کرد: این مهم میسر نمی‌شود مگر اینکه بستر مناسب برای ایجاد فضای گفتمان علمی فراهم شود تا با آگاهی‌بخشی بتوان مطالبات در این حوزه را از دستگاه‌های اجرایی و مرتبط پیگیر شد.

معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران افزود: شهرداری در حوزه معاونت حمل‌ونقل و ترافیک با توجه به الگوی جامع مدیریت استراتژیک، با در نظر گرفتن مأموریت خود که ساماندهی وضعیت حمل‌ونقل و ترافیک کلانشهر تهران است و بررسی عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار، به تعیین هدف‌های بلندمدت و پس از آن تدوین، ارزیابی و انتخاب استراتژی‌های مناسب جهت نیل به اهداف می‌پردازد. از این ‌رو کنفرانس بین‌المللی مهندسی حمل‌ونقل و ترافیک که طی ١٧ دوره با حمایت اساتید دانشگاه‌ها و مؤسسات معتبر علمی داخلی و خارجی برگزار شده، بستر مناسبی برای فعالان در این عرصه به‌منظور تبادل اطلاعات و ارتقای سطح علمی ایشان فراهم آورده است.

وی در خاتمه ابراز امیدواری کرد با به اجرا درآمدن یافته‌های علمی مطروحه در این کنفرانس بتوانیم شهری انسان‌محور و مناسب برای زندگی و آسایش داشته باشیم.

توسعه حمل و نقل عمومی شاید وقتی دیگر

به‌رغم آنکه بررسی عملکرد دور قبلی مدیریت شهری تهران توسعه زیرساخت‌های عمرانی شهر پررنگ‌تر بوده است اما واقعیت این است که در کنار توسعه شهر بر اساس اولین طرح جامع شهر تهران شهردار سابق پایتخت توسعه حمل و نقل عمومی را به عنوان یک برنامه اولویت‌دار در برنامه‌ریزی‌های خود به آن توجه داشته است.

اینکه این نگاه مهم در طول سال‌های اخیر به چه صورت فرصت اجرایی شدن پیدا کرده و چه مشکلاتی دارد، به جای خود جای نقد و بررسی دارد اما آنچه در این میان مهم و توجه به آن ضروری به نظر می‌رسد، این است که توسعه حمل و نقل عمومی با محوریت مترو باید بخش قابل توجهی از برنامه‌ریزی‌های مدیریت شهری فعلی شهر تهران را شامل شود.

بنا بر گزارش‌های جهانی در رویکرد توسعه مبتنی بر توسعه حمل و نقل عمومی باید شهرها به جای خودرو‌محور بودن، انسان‌محور باشند. اتفاقی که به رغم تلاش شهردار سابق تهران نتوانست در تهران اجرایی شود. البته عدم اجرای این رویکرد را در تناقض برنامه‌ریزی‌های مدیریت شهری با رویکرد دولت در تولید خودرو و در این اواخر نیز توسعه شرکت‌های مسافربر اینترنتی جست‌وجو کرد که سبک زندگی تهرانی‌ها را به جای استفاده از حمل و نقل عمومی به سمت خودرومحوری سوق داد و همچنان دولت نیز به جا انداختن این رویکرد اصرار دارد.

کاهش فاصله شهروندان به شبکه حمل و نقل عمومی یکی از موضوعات مهم توسعه شهر بر مبنای حمل و نقل عمومی است. استانداردهای جهانی نشان می‌دهد که فاصله یک شهروند از خانه به شبکه حمل و نقل عمومی نباید بیشتر از 500 متر باشد. هر چند محمدباقر قالیباف در نظر داشت حتی این فاصله را از اندازه جهانی آن کمتر کرده و به 300 متر برساند اما در برخی نقاط حتی این فاصله نیز رعایت نشد و مردم در دسترسی به حمل و نقل عمومی با مشکلات زیادی روبه‌رو بودند؛ نمونه بارز آن را می‌توان منطقه 22 دانست که دسترسی به شبکه حمل و نقل عمومی برای شهروندان ساکن در این محدوده کار بسیار سخت و دشواری است.

تمام این مشکلات نشان می‌دهد که هنوز زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه شهر مبتنی بر حمل و نقل عمومی مهیا نیست و نیاز دارد که از نظر کمی و کیفی شبکه حمل و نقل عمومی و ناوگان مورد نیاز آن مورد بررسی مجدد قرار گیرد.

چه کسی وظایفش را انجام نمی‌دهد؟

به هر حال کلاف درهم تنیده ترافیک پایتخت را کسی نمی‌تواند منکر شود بر این اساس باید دید چه کسی وظیفه‌اش را انجام نمی‌دهد؟

در موضوع ترافیک همچون آلودگی هوا، همه متهمان خود در جایگاه شاکی هم قرار دارند؛ از شهروندان گرفته تا شهرداری و پلیس که به خوبی به وظایف خود در کنترل و ساماندهی‌ ترافیک عمل نمی‌کنند. در حقیقت به رغم تلاش‌های بخش‌های متولی باید گفت ترافیک پایتخت متولی مشخصی ندارد که همه در ترافیک گیر می‌کنند.