سرفه عمل اختیاری یا غیر اختیاری پاکسازی گلو و مسیر تنفسی از ذرات خارجی، میکروب‌ها، عوامل تحریک کننده، مایعات و موکوس است. با اینکه گاهی اوقات سرفه می‌تواند یکی از نشانه‌های بیماری جدی و زمینه‌ای باشد اما اکثر اوقات بدون نیاز به دارو بهبود پیدا می‌کند. بد نیست بدانید که برخی از میکروب‌ها با ایجاد سرفه سعی در پخش شدن و انتقال به سایر افراد دارند. برخی سرفه‌ها نیز فقط در شب اتفاق می‌افتند. راه‌های مختلفی برای تشخیص علت سرفه و درمان سرفه وجود دارد که در ادامه از سایت پارس نیوز به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

درمان خانگی سرفه

علت سرفه چیست؟

همانطور که گفتیم گاهی اوقات سرفه کاملا طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد. اما گاهی اوقات سرفه می‌تواند نشانه بیماری‌های ویروسی مثل کرونا، سرماخوردگی، و مشابه آن باشد. اکثر مواقعی که ویروس باعث سرفه می‌شود نیاز به درمان خاصی نیست.

  • علل سرفه کوتاه مدت (حاد):

در این حالت عفونت در قسمت‌های بالایی مسیرهای هوایی است و حلق را تحت تأثیر قرار می‌دهد که به این نوع عفونت که موجب سرفه می‌گردد، URTI می‌گویند. دلایل عمده آن شامل ابتلا به آنفلوانزا، سرماخوردگی معمولی و لارنژیت (التهاب حنجره) هستند. اما گاهی اوقات هم قسمت‌های پایینی مسیر هوایی و ریه‌ها درگیر می‌شوند (LRTI) که دلایل عمده آن ابتلا به برونشیت و ذات الریه و تب یونجه هستند. گونه‌های مختلف کرونا مثل امیکرون باعث URTI می‌شوند، به همین دلیل خفیف بوده و چندان خطرناک نیست. معمولا این نوع سرفه کمتر از 3 هفته طول می‌کشد.

  • علل سرفه طولانی (مزمن):

سرفه طولانی و مزمن معمولا ناشی از سیگار کشیدن، پایین رفتن خلط و موکوس از گلو به سمت مسیرهای هوایی، آسم، بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) و برخی داروها هستند. در کودکان هم سرفه مزمن معمولا ناشی از آسم یا برخی گونه‌های کرونا در دوران کنونی است. در موارد نادر سرفه مزمن می‌تواند ناشی از بیماری سل، عفونت قارچی ریه و سرطان ریه باشد. سرفه مزمن در بزرگسالان بیشتر از 8 هفته و در کودکان عموما بیشتر از 4 هفته طول می‌کشد.

انواع سرفه

سرفه‌ها انواع مختلفی دارند که با تشخیص نوع آن می‌توان اقدامات درمانی لازم و صحیح را در سریع‌ترین زمان ممکن اتخاذ کرد. در ادامه انواع سرفه را بررسی می‌کنیم:

  • سرفه مرطوب یا مولد (Wet/Productive):

سرفه مرطوب یا مولد به سرفه‌ای می‌گویند که همراه با خارج شدن خلط یا مخاط از گلو است. معمولا سرفه خلطی علامت ابتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا، ذات الریه یا COPD است. در این حالت همیشه حس می‌کنید رطوبت زیادی در پشت گلوی شما وجود دارد که نتیجه آن سرفه پیوسته است. تا زمانی که خلط زرد کمرنگ، بژ خیلی کم رنگ یا سفید رنگ باشد طبیعی است. اما اگر سبز تیره، قهوه‌ای تیره یا زرد پررنگ باشد، نشانه عفونت باکتریایی است. اگر خلط همراه با خون یا رنگ غیر طبیعی باشد باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

  • سرفه خشک (Dry):

سرفه خشک معمولا در پاسخ به خشکی هوا یا محیط اطراف، خشکی نای یا عفونت‌های بخش بالایی سیستم تنفسی ایجاد می‌شوند. به علت خشک بودن سرفه، احساس درد و زخم شدگی در گلو خواهید داشت و دیرتر هم بهبود پیدا می‌کند. سرفه خشک عموما همراه با لارنژیت، ورم لوزه‌ها، سوزش گلو یا حساسیت فصلی و آلرژی است. در صورتی که سرفه خشک طولانی شد یا صدای خشن ایجاد کرد به پزشک مراجعه کنید. سرفه کرونایی هم از نوع سرفه خشک است.

  • سرفه حمله‌ای (Paroxysmal):

این سرفه‌ها باعث بروز حملات سرفه‌ای پی در پی شده و بسیار اذیت کننده هستند. سرفه‌های حمله‌ای معمولا بخاطر درد در دیافراگم، ناحیه شکمی، معده یا حتی سردرد هستند. سیاه سرفه نمونه‌ای از سرفه حمله‌ای است. درد عضلانی و تهوع در کنار سرفه حمله‌ای هم رخ می‌دهند.

علت سرفه خشک

سرفه خشک و خارش گلو که بدون مخاط است و حس قلقلک و سوزش در پشت گلو ایجاد می‌کند می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. در واقع عاملی باعث تحریک یا التهاب سیستم تنفسی می‌شود و سرفه خشک بدون مخاط ایجاد می‌کند که گاهی غیرقابل کنترل و شدید می‌شود. عفونت دستگاه تنفسی به ‌خاطر سرماخوردگی یا آنفولانزا علت سرفه خشک هستند که شایع‌ترند. از ابتدای بروز ویروس کرونا تا به امروز که سویه‌های مختلفی از این ویروس شکل گرفته است، سرفه به‌ عنوان علامت شایع کووید-19 مطرح بوده و به دلیل درگیری ریه به کرونا رخ می‌دهد. بیشتر افرادی که کرونا می‌گیرند دچار سرفه خشک یا مرطوب می‌شوند، اما به موارد دیگری هم به ‌عنوان علت سرفه خشک و خارش گلو می‌توان اشاره کرد:

  • گلودرد
  • لارنژیت
  • ورم لوزه
  • سینوزیت
  • کروپ
  • فیبروز ریوی
  • عفونت تنفسی فوقانی
  • سرطان ریه
  • آسم
  • آلرژی
  • رفلاکس معده
  • مصرف برخی داروها
  • قرار گرفتن در معرض آلرژن‌هایی مثل گردوغبار، آلودگی و دود سیگار.

سرفه خشک سرفه‌ای بدون خلط است که عموما در اثر عفونت دستگاه تنفسی مانند کرونا، آسم و آلرژی، سینوزیت یا گلودرد و غیره ایجاد می‌شود.

درمان خانگی سرفه

تشخیص سرفه خشک کرونا

سرفه خلط‌دار یا مرطوب سرفه مفیدی است که عمدتاً به خاطر سرماخوردگی یا آنفولانزا پیش می‌آید و مخاط اضافی را از بدن، ریه و سینه دفع می‌کند، اما داستان سرفه خشک و خارش گلو به خصوص سرفه خشک کرونا فرق می‌کند. برای تشخیص سرفه خشک حتماً به پزشک مراجعه کنید و آزمایش‌های بالینی، و در صورت لزوم سی‌تی ریه و عکس‌برداری را انجام دهید. متخصصین گوش، حلق و بینی ما در دکترتو با امکان مشاوره آنلاین و یا حتی مراجعه حضوری، در تشخیص این بیماری به شما کمک می‌کنند.

یکی از روش‌های تشخیص سرفه خشک روش اسپیرومتری است که در طی آن بیمار داخل وسیله پلاستیکی نفس می‌کشد و پزشک عملکرد ریه بیمار را بررسی می‌کند. روش اسپیرومتری برای تشخیص سرفه خشک آسم هم به ‌کار می‌رود. از دیگر روش‌های تشخیص سرفه خشک، برونکوسکوپی و آندوسکوپی هستند.

یکی از علائم شایع ابتلا به کووید-19 سرفه خشک است که معمولاً در نخستین روزهای ابتلا فرد به‌ عنوان اولین علامت، سرفه خشک کرونا را تجربه می‌کنند. حال از کجا بفهمیم که سرفه خشک به‌ خاطر ابتلا به کرونا است. اگر سرفه خشک و خارش گلو همراه با هر کدام از علائم زیر باشد به‌ احتمال زیاد سرفه شما از نوع سرفه خشک کرونا است:

  • درد مفصلی یا عضلانی
  • التهاب گلو و گلودرد
  • سردرد کرونا
  • آبریزش و گرفتگی بینی
  • تنگی نفس یا گرفتگی سینه
  • حالت تهوع و استفراغ
  • اسهال.

از دست دادن حس چشایی و بویایی، بی‌اشتهایی، خستگی بی‌دلیل، تب و دمای بالا هم از دیگر عواملی هستند که مطمئن می‌شوید به نوع سرفه خشک کرونا مبتلا هستید. سرفه خشک کرونا معمولاً یک روز پس از ابتلای فرد به ویروس شروع می‌شود و تا 19 روز ادامه می‌یابد، البته گاهی سرفه خشک کرونا جزء عوارض ثانویه این بیماری است که تا مدت‌ها با فرد باقی می‌ماند، البته میزان شیوع سرفه خشک کرونا در بزرگسالان به ‌نسبت سرفه خشک کودکان بسیار بیشتر است.

درمان خانگی سرفه خشک

سرفه خشک که به ‌خاطر عفونت‌های ویروسی مثل سرماخوردگی ایجاد می‌شود معمولاً طی یک تا دو هفته خودبه‌خود یا با مصرف داروهای سرماخوردگی و درمان خانگی گلودرد و سرفه برطرف می‌شود. گاهی مصرف برخی داروها و شربت برای سرفه خشک خود باعث ایجاد سرفه خشک حساسیتی می‌شود؛ در چنین مواردی عمدتاً پزشک مصرف آن دارو را قطع یا با داروی دیگری تعویض می‌کند.

داروهایی مثل دکسترومتورفان، کدئین، پنتوکسی فیلین، فولکودین و دی هیدروکدئین از جمله داروهای سرکوب‌کننده و شربت برای سرفه خشک هستند. در این میان برخی هم هستند که به ‌خاطر عوارض ناشی از داروهای شیمیایی و مصرف قرص و شربت برای سرفه خشک مثل حالت تهوع، خواب‌آلودگی، استفراغ و یبوست تمایلی به داروهای شیمیایی ندارند و درمان خانگی سرفه خشک و درمان گیاهی سرفه خشک را ترجیح می‌دهند. در ادامه برخی از روش‌های متداول درمان خانگی سرفه خشک را با هم می‌خوانیم:

درمان سرفه خشک با عسل

رتبه نخست محبوب‌ترین ماده درمان خانگی سرفه خشک در داروهای بدون نسخه به عسل می‌رسد. این مسکن طبیعی با پوشاندن غشای مخاطی ملتهب و تحریک شده باعث التیام و تسکین سرفه خشک کرونا می‌شود. به ‌علاوه اینکه به‌ لطف آنزیم‌های طبیعی که در عسل هستند، دوره سرفه خشک ناشی از مشکلات باکتریایی هم با مصرف عسل کوتاه‌تر می‌شود.

در این روش درمان خانگی سرفه خشک کرونا مصرف یک قاشق غذاخوری عسل یک تا سه وعده در روز توصیه می‌شود. اگر از سرفه خشک شبانه یا حین خواب رنج می‌برید، یک قاشق عسل قبل از خواب می‌تواند با تسکین مخاط ملتهب به خواب بهتر کمک کند.

در کنار این هم می‌توانید یک قاشق عسل را با یک لیوان شیر داغ ترکیب کرده و میل نمایید. مراقب میزان مصرف عسل برای درمان سرفه خشک در کودکان باشید، زیاده‌روی در مصرف عسل برای کودکان زیر دو سال، احتمال ابتلا به بوتولیسم و مسمومیت را بیشتر می‌کند، بنابراین برای درمان گیاهی سرفه خشک کودکان بهتر است میزان مصرف را از یک قاشق غذاخوری به یک قاشق چای‌خوری برای کودکان تغییر دهید.

درمان گیاهی سرفه خشک با استفاده از فلفل قرمز

فلفل قرمز با تحریک و گرم کردن ریه‌ها سرماخوردگی را بهبود می‌بخشد و باعث تسکین سرفه ناشی از سرماخوردگی می‌شود. نوک قاشق چای‌خوری فلفل قرمز را با یک قاشق غذاخوری عسل و دو قاشق آب و یک قاشق سرکه سیب مخلوط کنید و روزی سه بار میل کنید.

چای ریشه شیرین بیان

شیرین بیان مسکن گیاهی است که مخاط را شل و رقیق می‌کند و گرفتگی سینه و التهاب تحریک‌کننده گلو را کاهش می‌دهد. درست است که دمنوش ریشه شیرین بیان در درمان خانگی سرفه خشک کرونا مفید است، اما برای بیماران کلیوی توصیه نمی‌شود.

برای تهیه دمنوش گیاهی، ریشه شیرین بیان دو قاشق ریشه خشک شیرین بیان را در یک فنجان آب جوش بریزید. سپس رویش را پوشانده و ۱۵ دقیقه بعد میل کنید. مصرف مجاز دمنوش شیرین بیان روزی دو بار است.

درمان خانگی سرفه

دمنوش آویشن

خاصیت ضدمیکروبی آویشن با شل کردن عضلات سیستم تنفسی باعث باز شدن مجرای هوا می‌شود، این یعنی گرفتگی برطرف شده و میزان سرفه خشک کرونا کمتر می‌شود. طرز تهیه دمنوش گیاهی آویشن هم ساده است. فقط کافی است یک مشت آویشن تازه یا دو قاشق چای‌خوری آویشن خشک را در دو لیوان آب جوش بریزید و اجازه بدهید که دم بکشد. سپس بعد از صاف کردن ترکیب می‌توانید همراه عسل یا لیمو میل کنید.

دمنوش زنجبیل و نعنا

زنجبیل یکی از گیاهان دارویی است که برای درمان خانگی سرفه خشک و سرفه خلط‌دار توصیه می‌شود. زنجبیل مجاری تنفسی را نرم کرده و باعث می‌شود که مخاط راحت‌تر از ریه خارج شود به‌علاوه اینکه خارش ناشی از سرفه خشک کرونا را هم تسکین می‌دهد.

نعنا هم خاصیت ضدالتهابی دارد و خارش ناشی از سرفه خشک کرونا را التیام می‌بخشد. سه قاشق غذاخوری زنجبیل خردشده همراه با یک قاشق غذاخوری نعنا خشک را با چهار لیوان آب ترکیب کرده و اجازه بدهید که بجوشد. پس از اینکه حجم مایه نصف شد، حرارت را خاموش کنید و پس از سرد شدن آن را صاف کرده و  با یک فنجان عسل ترکیب کنید. حالا شربت آماده شده و تا سه هفته می‌توانید در یخچال نگهداری کنید.

هر چند ساعت یک قاشق غذاخوری میل کنید تا سرفه‌ خشک کرونایی‌تان بهبود یابد.

آب هویج سلطان درمان خانگی سرفه خشک کرونا

وجود انواع ویتامین‌ و مواد مغذی در هویج باعث شده که این خوراکی به‌ عنوان آنتی‌اکسیدان قوی عمل کند و سرفه خشک و خس‌خس را کم می‌کند. همه این ویژگی‌ها باعث شد که قیمت هویج و آب هویج در دوران کرونا نجومی شود. آب سه تا چهار هویج را بگیرید، کمی آب و عسل هم به آن اضافه کنید و در طول روز ۳ تا ۴ بار بنوشید.

درمان سرفه خشک با لیمو

لیمو یار غار سرماخوردگی و آنفولانزا برای درمان سرفه خشک کرونا و سرفه خشک در کودکان و بزرگسالان نیز به کار می‌رود. دو قاشق سوپ‌خوری آب لیمو تازه را با یک قاشق سوپ‌خوری عسل و کمی آب ولرم مخلوط کنید و به‌صورت گرم چند بار در طول روز مصرف کنید. اضافه کردن فلفل سیاه به این ترکیب یکی دیگر از روش‌های درمان خانگی سرفه خشک کرونا است.

درمان سرفه خشک کرونا با سیر

سیر یکی از مواد غذایی جادویی است که خواص درمانی شگفت‌انگیزی دارد. برای درمان خانگی سرفه خشک کرونا برخی توصیه می‌کنند که دو تا سه حبه سیر را در یک فنجان آب انداخته و بجوشانید. سپس یک قاشق چای‌خوری پونه کوهی به ترکیب اضافه کرده و اجازه بدهید که سرد شود. می‌توانید آن را با عسل میل کنید.

درمان سرفه خشک با استفاده از پیاز

یکی از عوارض طولانی‌مدت کرونا سرفه خشکی است که تا مدت‌ها پس از بهبودی هم ادامه دارد. جالب اینجاست که با یک روش بسیار ساده که در دسترس همه هست می‌توانید به یکی از بهترین روش‌های درمان خانگی سرفه خشک برسید. فقط کافی است یک قاشق چای‌خوری آب پیاز را با یک قاشق چای‌خوری عسل ترکیب کنید و روزی دو بار میل نمایید. مصرف دمنوش عسل، پیاز و سیر چای هم می‌تواند به بهبود سرفه خشک کرونا مزمن کمک کند.

درمان سرفه خشک با سیب

از خوراکی‌های محبوب و مغذی که برای درمان سرفه خشک کرونا کاربرد دارد سیب است. برای درمان سرفه خشک با سیب، یک عدد سیب را داخل آب روی حرارت ملایم بگذارید و چند قطره گلاب داخلش بریزید و اجازه بدهید که سیب پخته و آماده شود. بعد به ‌صورت گرم میل کنید. مصرف آب سیب تازه هم مخاط گلو را کم می‌کند و باعث تسکین سرفه خشک می‌شود. مقداری سیب خشک را همراه دارچین و به داخل قوری آب جوش ریخته و اجازه دهید که روی حرارت ملایم ۱۰ دقیقه دم بکشد. علاوه بر این دمنوش سیب می‌توانید نصف یک سیب تازه رنده شده را با نصف لیوان آب بجوشانید و مقداری گلاب به این ترکیب اضافه کنید. ۱۵ دقیقه بعد، فالوده سیب خوشمزه‌ای دارید که خشکی گلویتان را برطرف می‌کند.

انگور

مصرف یک لیوان انگور تازه با یک قاشق عسل ترکیبی جادویی است که هم برای درمان سرفه خشک کرونا مفید است و هم شما را از شر سرفه خلط‌دار راحت می‌کند.

درمان سرفه خشک در طب سنتی

پیش از هر چیزی این نکته را یادآور می‌شویم که توصیه‌های درمان سرفه خشک در طب سنتی صرفاً باید به‌ عنوان مکمل و پس از رعایت توصیه‌های علم پزشکی مورد استفاده قرار بگیرند. حتماً پیش از شروع درمان خانگی سرفه خشک در طب سنتی با پزشک خود مشورت کنید تا با داروهای مصرفی تداخل پیدا نکنند. از جمله موادی که برای درمان سرفه خشک در طب سنتی توصیه می‌شوند می‌توان به این موارد اشاره کرد:

زردچوبه

خاصیت ضدالتهابی و ضد میکروبی زردچوبه آن‌قدر زیاد است که برای از بین بردن عفونت‌های ویروسی و باکتریایی تجویز می‌شود. بر اساس توصیه طب سنتی، یک قاشق چای‌خوری زردچوبه را با چای خشک و نوک قاشق چای‌خوری فلفل سیاه و کمی آب ترکیب کنید و اجازه بدهید دم بکشد. پس از ۱۰ دقیقه دمنوشتان آماده است.

روغن گیاهی

روغن بادام شیرین، روغن بنفش، یا روغن‌های حیوانی از جمله روغن‌های گیاهی هستند که برای درمان سرفه خشک در طب سنتی تجویز می‌شوند. مقداری از این روغن‌های گیاهی را روی قفسه سینه ریخته و ماساژ دهید.

مرطوب نگه داشتن محیط

هوای خشک باعث تشدید علائم سرفه می‌شود. بهتر است برای بهبود درد و خارش گلو، و رفع سرفه از دستگاه بخور برای مرطوب نگه داشتن خانه استفاده کنید. بخور آب گرم همراه با عصاره رزماری و اوکالیپتوس هم برای کاهش علائم سرفه خشک بسیار مفید است.

استفاده از دستگاه‌ی تصفیه‌ی هوا

تصفیه‌کننده‌های هوا عوامل محرک سرفه مانند گرد و غبار و دود را از بین می‌برند. همچنین مواد آلرژی‌زا مانند شوره‌ی حیوانات خانگی و گرده‌ی گیاهان را کاهش می‌‌دهند. فرقی ندارد که سرفه‌ی شما از سموم محیطی ناشی شود یا یک بیماری زمینه‌ای، در هر صورت تنفس در هوای تمیز به درمان سرفه خشک و سوزش گلو کمک می‌کند.

غرغره کردن آب نمک

غرغره کردن با آب نمک گرم سوزش گلو را تسکین می‌دهد و به از بین بردن باکتری‌های دهان و گلو کمک می‌کند. برای انجام این کار، ۱ قاشق چای‌خوری نمک را در ۱ لیوان بزرگ آب گرم حل کرده و آن را چند بار در روز غرغره کنید. استفاده از این روش برای درمان سرفه خشک کودک خردسالی که ممکن است آب نمک را ببلعد، توصیه نمی‌شود.

نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد که سه بار در روز غرغره کردن آب نمک می‌تواند طول مدت سرفه‌ی ناشی از سرماخوردگی را ۲/۴ روز و گرفتگی صدا را ۱/۷ روز کاهش ‌دهد. اگر شب‌ها با سوزش گلو از خواب بیدار می‌شوید، بلافاصله پس از مسواک زدن آب نمک غرغره کنید تا به بی‌حس شدن پایانه‌های عصبی در گلو کمک کند.

درمان خانگی سرفه

زمان مراجعه به پزشک

معمولاً سرفه‌ی خشک خودبه‌خود یا با درمان‌های خانگی بهبود می‌یابد، اما اگر با علائم زیر همراه بود لازم است با پزشک مشورت کنید:

  • مشکل در تنفس
  • خس خس سینه
  • درد قفسه‌ی سینه
  • کمردرد
  • تب
  • لرز
  • سرفه‌ی خونی

همچنین اگر سرفه‌ی شما در عرض ۲ ماه به‌طور کامل برطرف نشد یا بدتر شد، برای درمان سرفه خشک مزمن به پزشک مراجعه کنید.