محاسبه دیه قتل

دیه جریمه مالی معینی است که طبق قانون در برابر قتل، قطع عضو، نقض عضو یا جراحت باید پرداخت شود. در مواردی از جراحت و آسیب که برای آن دیه‌ای مشخص نشده است باز هم جریمه مالی وجود دارد که به آن اَرش می‌گویند.

حق دیه و ارش از بین نمی‌رود و اگر صاحب حق زنده نباشد مثل قتل یا پس از تعلق دیه به دلایل دیگری فوت کند دیه یا ارش به وارثان او می‌رسد.

اندازه دیه نسبت به موارد آن متفاوت است و هر سال نرخ جدید آن از سوی قوه قضاییه اعلام می‌شود.

محاسبه دیه بر اساس جرم و جدول نرخ دیه صورت می‌گیرد. برای محاسبه دیه به صورت آنلاین و رایگان، به سایت بنیاد وکلا مراجعه کنید.

دیه قتل و محاسبه آن

قتل که کشتن انسان زنده است جرم بسیار سنگینی است که برای آن قصاص و دیه در نظر گرفته شده است.

انواع قتل

قتل در قانون مجازات‌های ایران به سه دسته تقسیم می‌شود:

قتل عمد: قاتل با قصد قتل، مقتول را می‌کشد. در اینجا حق قصاص یا بخشش برای اولیای دم وجود دارد.
قتل غیر عمد: قاتل هدفش قتل نیست اما بر اساس اشتباه و سهل‌انگاری باعث کشتن مقتول می‌گردد.
خطای محض: قاتل نه قصد کشتن انسانی را دارد و نه کاری را با هدف جنایت انجام می‌دهد اما قتلی صورت می‌گیرد؛ مثل اینکه یک شکارچی به قصد شکار حیوانی شلیک کند اما تیرش به انسانی بخورد و کشته شود.

مقدار دیه انواع قتل و مهلت پرداخت آن

دیه قتل از چند جهت تاریخ قتل، جنسیت قاتل و... متفاوت است:

دیه قتل در ماه حرام و در حرم مکه، به اندازه یک‌سوم دیه کامل بیشتر از دیه قتل در ماه حلال است. در اینجا کار کشنده و فوت هر دو باید در ماه حرام واقع شده باشند. ماه رجب، و سه ماه پست سرهم ذی‌القعده، ذی‌الحجه و محرم، ماه‌های حرام هستند.
در اسلام، دیه قتل زن نصف دیه مرد است. در اینجا این توضیح کوتاه مناسب است که دیه، نشان‌دهنده قیمت جان و نفس انسان، چه مرد و چه زن، نیست تا تفاوت آن به معنای تفاوت در منزلت و ارزش مرد و زن باشد، بلکه یکی از دلایل این اختلاف جبران خسارت ناشی از دست دادن فرد در خانواده است که نقش اقتصادی مرد بیشتر بوده و هست.
در فقه شیعه، دیه مرد غیر مسلمان یهودی، مسیحی یا زرتشتی که در حکومت اسلامی زندگی می‌کنند و به اصطلاح اهل ذمه نامیده می‌شوند کمتر از دیه مسلمان است و دیه زنان آنان نیز نصف دیه مردانشان است.
دیه جنین اگر روح در آن دمیده باشد اگر پسر باشد دیه کامل است و اگر دختر باشد نصف آن است. در صورتی که جنسیت آن کاملاً معین نباشد سه‌چهارم دیه کامل است. دیه جنین‌های قبل از دمیدن روح، نسبت به مراحل آن درصدی از دیه کامل را دارند.

شاخص‌های محاسبه دیه

برای پرداخت دیه کامل قتل چند شاخص وجود دارد و قاتل برای پرداخت دیه می‌تواند یکی از آنها را انتخاب کند:

صد شتر که پنج سال را تمام کرده باشند.
دویست گاو سالم و متعارف.
هزار گوسفند سالم و متعارف.
دویست حُلّه که عبارت از دو قطعه لباس از بُرد یمانی است.
هزار دینار (هزار مثقال طلای سکه‌دار).
ده‌هزار درهم (ده هزار مثقال نقره سکه‌دار).
نرخ ریالی دیه کامل که ابتدای هر سال از سوی قوه قضاییه اعلام می‌شود درصدهای کاهشی یا افزایشی دیه طبق آن محاسبه می‌شود.

دیه قتل عمد: صد شتر که به سن شش سالگی رسیده باشند. یا دویست گاو، یا هزار دینار طلا،‌ یا هزار گوسفند. یا ده هزار درهم نقره، یا دویست لباس (هر لباس یا لباسی که تمام بدن را بپوشاند).[۳۷]

دیه قتل شبه عمد: یکی از موارد شش‌گانه در قتد عمد مگر در شتر که در شرایط آن تفاوت‌هایی وجود دارد.[۳۸]

دیه قتل خطأیی: یکی از موارد شش‌گانه در قتد عمد مگر در شتر که در شرایط آن تفاوت‌هایی وجود دارد.[۳۹]

دیه قتل عمد: از مال قاتل بر اساس یکی از شاخص و مهلت یکساله

دیه قتل غیر عمد:از مال قاتل با تخفیف در ویژگی شاخص ها مثل سن شتر و مهلت دوساله

دیه قتل خطای محض : از مال عاقله و با تخفیف در ویژگی شاخص ها مثل سن شتر و مهلت سه ساله

دیه قصاص: ولی دم می‌تواند در مقابل گذشتن از حق قصاص، طبق نظر خودش دیه طلب کند که مبلغ آن می‌تواند کمتر یا حتی بیشتر از دیه کامل مرد مسلمان باشد.

شاخص‌های محاسبه دیه قتل

طبق قانون مدنی دیه قتل زن کمتر و نصف دیه مرد است.

دیه مرد و زن در بیمه شخص ثالث برابر است

از سال ۹۸ طبق قانون بیمه شخص ثالث، در تصادفات دیه شخص ثالث چه مرد و چه زن برابر پرداخت می‌شود. در اینجا حکم تفاوت دیه تغییر نکرده است بلکه جبران آن از صندوقی است که قانون در بیمه شخص ثالث پیش‌بینی کرده پرداخت می‌شود؛ مثل پرداخت دیه در بیمه شخص ثالث در صورتی که قاتل نامعلوم است.