کرونا به پایان نزدیک است؟

همه جهان یک‌طرف ایستاده و کرونا سوی دیگر. ماه‌هاست که نبرد نابرابر و جانانه‌ای درگرفته و تا به اینجای کار، پیروز این کارزار ما نبوده‌ایم. شمار مرگ‌های روزانه و مبتلایان، گویای این حقیقت تلخ است و حتی پیشرفته‌ترین کشورهای جهان هم قادر نبوده‌اند، به کرونا فرمان ایست بدهند و خود را از حملات بی‌وقفه ویروس در امان نگه‌دارند و به عبارت بهتر، از راه‌حلی حتمی و مسلم برای درمان یا پیشگیری از ابتلا به این ویروس عاجز مانده‌اند ولی خیلی‌ها در این راه خطیر، گام‌هایی برداشته‌اند و به توفیق‌هایی هرچند کوچک، دست‌یافته‌اند که نمی‌توان از کنارش به‌سادگی گذر کرد.
 مثلاهمین‌که می‌گویند، « واکسن کووید۱۹ توسط شرکت‌های «فایزر» و «بایو ‌ان تک» در دست تولید است و می‌تواند به میزان بیش از ۹۰ درصد مؤثر باشد.» این خبر مسرت‌بخش است و از شنیدنش ذوق‌زده‌ایم، شاید برای نخستین بار بعد از گذشت چندین ماه، این حس واقعی در ما ایجادشده که می‌توانیم بر کرونا غلبه کنیم، بااین‌حال تلاش‌ها در آزمایشگاه‌های جهان همچنان ادامه دارد و برای برخی کشورها فعلا بر پاشنه آزمون‌وخطا  می‌چرخد، در این میان واکسن کووید 19 شرکت «مُدرنا» موفقیت‌آمیز بوده و آن‌طور که از شواهد و قرائن برمی‌آید، پس‌از تزریق در بدن بزرگسالان، پاسخ ایمنی قوی ایجاد نموده و دارای عارضه جانبی جدی‌ نبوده است. 
تاکنون دو واکسن نیز در روسیه ثبت‌شده است و آن‌طور که خبرگزاری ایرنا از مسکو گزارش داده، واکسن نخست به نام اسپوتنیک۵ به همه مناطق روسیه انتقال و توزیع‌شده و واکسیناسیون با آن آغازشده است و واکسن دوم به نام «اپی واک کرونا» که در مرکز ویروس‌شناسی و بیوتکنولوژیک «وکتور» در نووسیبیرسک ساخته به‌تازگی توسط انستیتو فدرال ثبت مالکیت صنایع روسیه، ثبت‌شده است. 
این کشور در واکنشی به واکسن فایزر اعلام کرده: واکسن ساخته شده  روسیه به نام اسپوتنیک بسیار مطمئن‌تر از این واکسن است. پوتین- رئیس جمهور این کشورهم، بر سیاسی نکردن کرونا تاکید نموده و گفته است، تمام واکسن‌های روسیه برای مقابله با کووید-۱۹ اثرگذار هستند. کسانی که با آنها واکسینه شده و بعدا با افراد مبتلا به کرونا تماس پیدا کرده‌اند خودشان این بیماری را نگرفتند و یا علایمی خفیف نشان دادند.مرحله فاز سوم بالینی واکسن آکسفورد و آسترازنکا  نیز در حال پیشرفت است. آن‌طور که رسانه‌ها گزارش کرده‌اند، «انتظار زیادی وجود داشته که محصول استروزنکا – که فازهای اول و دوم آزمایش را با موفقیت کامل کرده – یکی از اولین واکسن‌هایی باشد که وارد بازار می‌شود. مرحله سوم آزمایش این واکسن با شرکت حدود ۳۰ هزار داوطلب در آمریکا، بریتانیا، برزیل و آفریقای جنوبی شروع‌شده و آزمایش‌های مرحله سوم معمولاشامل هزاران نفر است و چندین سال طول می‌کشد. مدتی قبل مرحله نهایی آزمایش‌های دانشگاه آکسفورد برای تولید واکسن به علت بروز «عوارض» دریکی از افراد مورد آزمایش به‌طور موقت متوقف و دوباره از سر گرفته شد. دراین‌بین می‌توان از واکسن کرونا ی شرکت سینوواک هم نام برد، دولت چین در هفته‌های اخیر، تجویز آن را بر صدها هزار نفر از کارکنان خدمات پزشکی و سایر بخش‌های ضروری شروع کرده‌ بود» طبق گزارش بلومبرگ، آزمایش واکسن بالقوه کرونای چین به نام «کروناوک» در برزیل متوقف شده است، دلیل این امر یک مورد گزارش عوارض جانبی شدید ناشی از تزریق واکسن بوده است، اما در حال حاضر همه نگاه‌ها به‌سوی شرکت داروسازی فایزر است که واکسن کرونای این شرکت در بیش از ۹۰ درصد موارد از انتقال ویروس پیشگیری کرده است. 
واکسن شرکت فایزر روی ۴۳۵۳۸ نفر آزمایش‌شده  است و این شرکت آمریکایی گفته در آخرین مرحله کارآزمایی بالینی هنوز هیچ عارضه جانبی جدی رؤیت نشده است. 
 در همین حال سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده، «این واکسن ممکن است وضعیت اپیدمیولوژیک کرونا را تا مارس ٢٠٢١ (فروردین ١۴٠٠) کاملا تغییر دهد.»
سیدمحمدرضا هاشمیان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با استناد به اظهارات سازمان بهداشت جهانی که اعلام کرده، با توجه به شرایط همه‌گیری واکسن با پوشش ۵۰ درصدی ایمنی بخشی نیز مورد قبول است گفته، خبر کشف واکسن این شرکت با پوشش بیش از ۹۰ درصدی خبری مسرت بخشی است. 
هرچند در مورد دسترسی همگان به واکسن تردیدهای مختلفی وجود دارد. کووید۱۹ یک همه‌گیری جهانیست که میلیون‌ها بیمار و شمار قابل‌توجهی قربانی برجای گذاشته و بسیاری از کشورهای جهان خود به‌تنهایی قادر به تولید دارو یا واکسن نیستند.
درعین‌حال موضوع دیگری که برخی از پژوهشگران در مورد آن ابراز نگرانی می‌کنند «سرعت بیش‌ازحد» آزمایش‌ها و رسیدن به مرحله تولید در مدت کوتاه است. برخی از آن‌ها یادآوری می‌کنند که مشاهده عوارض جانبی واقعی واکسن‌ها گاه سال‌ها طول می‌کشد و برای تولید باید احتیاط را به‌شکل همه‌جانبه رعایت کرد.
در همین رابطه با «دکتر محمدحسین یزدی» معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن و مدیر گروه ایمنوتراپی پژوهشکده علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفت‌وگو پرداخته‌ایم. «یزدی» با اشاره به این‌که واکسن‌ها، دارای پروتکل مطالعه هستند، می‌گوید: «از زمانی که یک واکسن برای ورود به مرحله پیش بالینی یا تست‌های حیوانی تا مرحله تست‌های انسانی و فازهای کارآزمایی بالینی که سه فاز هستند، کاندید می‌شود، پارامترها و مؤلفه هایی دارد، هرکدام باید در زمان خود پاس شوند. از مرحله پیش بالینی که روی تست حیوانی است، برای طراحی اولیه واکسن شروع می‌کنیم و هر مرحله فیلتری هست برای مرحله بعدی و اگر در مرحله اول و فاز حیوانی موفق نشویم هیچ‌گاه واکسن وارد فاز بعدی نخواهد شد و در بعضی مواقع واکسن در مراحل مختلف رد می‌شود. فازهای انسانی هم سه فاز است که در فاز اول فقط نداشتن عوارض جانبی مهم است، اصطلاحامی‌گوییم، واکسن نباید برای فرد نرمال، «سمیت» داشته باشد، اگر چنین چیزی را بتوانیم در تعداد محدودی از انسان‌ها اثبات کنیم، این فاز طی می‌شود. فاز دوم علاوه براین‌که نباید «سمیت» داشته باشد، باید کارآیی هم داشته باشد و تعداد افرادی که وارد مطالعه می‌شوند، بیشتر خواهد بود و در فاز سوم که فاز نهایی است، هنگامی واکسن تأیید شده است که، بر روی تعداد بیشتری از انسان‌ها در جمعیت‌های مختلف یعنی در چندین مرکز مطالعه انجام شود و بعضادر مورد برخی واکسن‌ها مثل کووید ۱۹ حتی بر روی چند کشور که جمعیت‌شان به لحاظ ژنتیکی یکسان هم نیستند، همه عوامل چک می‌شود که عوارض جانبی نداشته باشد و باید به میزان کافی، پاسخ ایمنی را ایجاد کند اما موضوعی که لازم است به آن توجه شود این است که از میان بالغ‌بر ۱۴۰ واکسنی که برای بحث کووید۱۹ کاندید شده‌اند، در فازهای مختلف فیلتر شده‌اند و حالا به ۱۲-۱۰ واکسن نهایی رسیده‌ایم که قرار بود وارد کارآزمایی‌های بالینی شوند، مثل «فایزر»، «مدرنا» و واکسن‌های چین و روسیه که فازهای یک، دو و سه را طی کردند.»
 خبر واکسن، جنبه سیاسی هم دارد
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن در خصوص واکسن شرکت فایزر عنوان می‌کند: «شرکت بایو ‌ان تک آلمان که مؤسس آن پروفسور اوگور شاهین، دانشمند مسلمان ترکیه‌ای‌الاصل و برگزیده جایزه مصطفی(ص) ۲۰۱۹ هست، از ماه‌ها پیش همزمان با شیوع ویروس کرونا همکاری خود را با شرکت دارویی فایزر در راستای تولید واکسن بر پایه«ام‌اران‌ای» توسعه داده و از خیلی وقت پیش بایو ‌ان تک به این نتیجه رسیده بود که واکسنش مؤثر است و فاز سه را هم تقریباطی کرده اما یک مسئله‌ای که تا حدودی این موضوع را تشکیک می‌کند جهانی بودن کووید ۱۹ است که چالشی بزرگ به شمار می‌رود و اعلان هر خبری در این رابطه جنبه سیاسی نیز پیدا می‌کند. زمان فعلی هم مصادف شده با بحث انتخابات آمریکا و برخی معتقدند، این اتفاقی رسانه‌ای است و قرار بوده زمانی این خبر اعلام شود که فرد موردنظر ازلحاظ آرای الکترال، رأی مناسبی آورده باشد، ترامپ تلاش کرده بود قبل از انتخابات، کمپانی فایزر را راضی کند که این خبر اطلاع‌رسانی شود، پس‌ازاین جهت می‌تواند سیاسی باشد، ولی ازلحاظ بعد علمی و تخصصی، وقتی می‌گویند واکسنی ۹۰ درصد کارآیی دارد، قابل‌توجه است. چون در همه واکسن‌ها، ما تعدادی از افراد را داریم که در آن‌ها چندان آنتی‌بادی و ایمنی ایجاد نمی‌شود. حتی افرادی هستند که به کووید ۱۹ مبتلا شده و خوب می‌شوند و بعد از انجام تست مشخص می‌شود که خیلی تیتر آنتی‌بادی در آنان بالا نرفته است، یا حتی خود عفونت را هم گرفته‌اند و خوب شده‌اند این افراد را ما اصطلاحا ازلحاظ ایمونولوژی پاسخ ندهنده ایمنی، می‌گوییم. بنابراین آن ۱۰ درصدی که واکسن پاسخگو نبوده و ۹۰ درصد که واکسن قابلیت پیشگیری دارد، امیدوارکننده است. به‌ویژه آنکه در مطالعات مختلف کووید ۱۹ مشخص شد که واکسن می‌تواند پاسخ ایمنی ایجاد کند اما دوام این پاسخ کم است. یعنی بعد از
 سه ماه، تیتر آنتی‌بادی افت می‌کند. مطالعات و پژوهش‌ها نشان داده، حتی در افراد مختلفی که مبتلابه بیماری می‌شوند یا افرادی که واکسن می‌گیرند، یکی از چالش‌ها این است که تیتر آنتی‌بادی بالا می‌رود ولی بعد از ۴-۳ ماه دوباره افت می‌کند. ما در بحث واکسن نمی‌توانیم بگوییم یک فرد هر سه ماه یک‌بار واکسن تزریق کند. واکسن باید یک‌بار تزریق‌شده و دو یا نهایتاسه بار هم یادآور زده شود. درست است که واکسن‌هایی مثل آنفلوآنزا هرساله تکرار می‌شود و آن به دلیل تغییرات ژنتیکی است که خود واکسن آنفلوآنزا ایجاد می‌کند اما در مورد کرونا، چنین تغییراتی وجود ندارد و کرونا، ویروسی نیست که تغییرات آنتی‌ژنی داشته باشد. جهش داشته اما در بحث انتقال و سرایت بوده است
 نه در بحث آنتی‌ژن‌های سطحی، و منجر به این نشده که آنتی‌بادی‌های قبلاایجادشده به این ویروس پاسخ ندهند. درواقع جهش آن در سطح موتاسیون های محدود به سرایت بوده است، بنابراین واکسن مناسب برای کرونا باید با سه بار تزریق یعنی یک‌بار تزریق اولیه و دو یادآور، بتواند پاسخ ایمنی طولانی‌مدت ایجاد کند.»
 آسان‌گیری سازمان «اف دی ای» در تأییدیه واکسن/ قابلیت پیشگیری ۹۰ درصدی، ادعایی بزرگ است
«یزدی» به این مسئله هم اشاره دارد که «باید کمی زمان بگذرد تا ببینیم،۹۰ درصدی که برای واکسن فایزر ادعا می‌شود، در طول یکسال نیز همین میزان از محافظت را در بدن دارد؟  از این نقطه‌نظر، هم در مورد واکسن چین و هم روسیه، مقداری با اغماض به این مسئله نگاه شده و به نظر می‌رسد، فایزر هم‌چنین وضعیتی دارد. البته از یک‌جهتی باید به این‌ها حق داد
چون با چالشی جهانی روبه‌رو هستیم و آمار ابتلا و مرگ‌ومیرهای روزانه ما، نیاز به یک پروتکل پیشگیری دارد. در این رابطه سازمان «اف دی ای» آمریکا هم، مقداری برای دادن تأییدیه، آسان‌گیری کرده است. در مورد چین و روسیه هم سازمان‌های ذی‌ربطشان، این تسهیل را انجام داده‌اند تا واکسن سریع‌تر بیرون بیاید. کمپانی فایزر ادعا کرده تا انتهای ۲۰۲۰ حدود  ۲۰ میلیون و تا انتهای ۲۰۲۱ حدود یک میلیارد و ۲۰۰دوز از این واکسن تولید می‌کند، اگر چنین اتفاقی رخ داد و این واکسن تزریق شد و آن موقع بازهم در ۹۰ درصد افراد همین پاسخ را داشت، آنگاه می‌توان پذیرفت. ما تنها زمانی می‌توانیم کاملامطمئن باشیم که جامعه هدفمان
خیلی بزرگ‌تر از مطالعه کلینیکی باشد. ضمن این‌که واکسن‌هایی بیشتر بدن را محافظت می‌کنند که اصطلاحاتضعیف‌شده هستند. در مورد کرونا هیچ کمپانی، چنین جرئت و جسارتی نداشته و روی تمام ویروس‌هایی که کار می‌کنند، یا شبه‌ویروس‌ها و یا پروتئین سطحی هستند، یا مثل کمپانی فایزر یک «ام‌اران‌ای» است. درواقع یک کد ژنتیکی از آن ویروس بوده، نه ویروس ضعیف شده بنابراین قابلیت پیشگیری ۹۰ درصدی، ادعایی بزرگ است. نمی‌شود با ضریب اطمینان بالا در موردش صحبت کرد.» 
 ساخت واکسن به معنای پایان کروناست؟
مدیر گروه ایمنوتراپی پژوهشکده علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سؤال که آیا ساخت واکسن به معنای پایان بیماری کروناست؟ عنوان می‌کند: «ساخت واکسن به‌هیچ‌عنوان با پایان کرونا همراه نیست و اگر همه جمعیت هم واکسن را بگیرند، هنوز زمان نیاز داریم تا پروتکل‌های بهداشتی (استفاده از ماسک و یا عدم تراکم جمعیت و رعایت نکردن فاصله اجتماعی و شست‌وشوی مکرر دست‌ها) را به‌مرورزمان کمرنگ کنیم. بنابراین چنانچه جمعیت ۸۵ میلیون نفری ما از همین فردا واکسن تزریق کنند، هنوز ویروس در گردش است و نمی‌توانیم بگوییم صد درصد حذف‌شده است. چراکه یک‌سری ناقل غیرانسانی هم دارد و حتی ردپای آن در حیوانات هم دیده‌شده ما حیوانات را که واکسینه نمی‌کنیم، پس ویروس باقی می‌ماند و ممکن است هنوز افرادی باشند که به آن حساس باشند. لذا باید ملاحظات بهداشتی همچنان وجود داشته باشد. معمولا یک اپیدمی و پاندمی هر ۵۰ یا ۱۰۰ سال یک‌بار در دنیا اتفاق می‌افتد و عالم‌گیر می‌شود. آنفلوآنزا اسپانیایی همدو سال طول کشید تا موج‌های مختلفش جمعیت بشر یعنی نزدیک به ۵۰۰ میلیون نفر از جمعیت ۱۰۰ سال پیش را تحت تأثیر قرار بدهد و چیزی قریب ۵۰ میلیون تخمین مرگ‌ومیر این ویروس بوده است. اما آنچه سبب شد، بساطش برچیده شود، دارو و واکسن نبود، بلکه یک فرهنگ عمومی بود و همه سعی کردند آن را رعایت کنند. تصاویر آن زمان نشان می‌دهد که همه ماسک زده‌اند و فاصله‌گیری را رعایت کرده‌اند، این باعث شد بعد از دو سال و چند موج مختلف بیماری آنفلوآنزای اسپانیایی هم از دنیا رخت بربندد. بنابراین اگر پروتکل‌ها به شکل صددرصدی رعایت بشود، نیازی به واکسن هم نیست. پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که این ویروس، حداقل تا یک‌سال دیگر هم در گردش است و می‌توان در صورت رعایت موازین بهداشتی ، بدون واکسن از این دوره عبور کرد، اما اگر به این امید باشیم که واکسن تزریق کرده‌ایم و دیگر نیازی به رعایت اصول بهداشتی نیست، بیشتر از ۱۰ سال دیگر با این ویروس در ارتباط خواهیم بود.»
 هیچ کمپانی‌ای ۸۰ میلیون واکسن به ما نمی‌فروشد
وی درزمینه مدت‌زمانی که طول می‌کشد تا واکسن کرونا به تولید انبوه برسد، می‌گوید: « کشف و تمهید و پشتیبانی واکسن، دو بحثی است که در این رابطه مطرح می‌شود و در حال حاضر می‌توان گفت، واکسن کشف‌شده حتی در کشور خودمان هم، واکسن کرونا در فازهای حیوانی قرار دارد، درواقع تیتر آنتی‌بادی مناسب را در حیوان ایجاد کرده و در حال ورود به فاز انسانی هست، مرحله بعدی، عبور از تست‌ها و دریافت تأییدیه است و یکی، دو واکسن در دنیا، برای این مسئله کاندید شده‌اند و در حال دریافت تأییدیه از سازمان‌های مختلف هستند، اما برای تولید انبوه، هیچ کمپانی در سطح دنیا نمی‌تواند ادعا کند که قادرم برای تمام دنیا
 این واکسن را تولید کنم. چنین زیرساختی را هیچ شرکتی ندارد. وقتی یک دانش تبدیل به تکنولوژی می‌شود، ازآنجا به بعد کمپانی‌های مشابه می‌توانند این تکنولوژی را بخرند و خودشان تولید کنند، بنابراین یک نوع انتقال تکنولوژی باید اتفاق بیفتد. ما در ایران هم‌زمان با واکسنی که روی آن کار می‌کنیم، با دو، سه کمپانی مطرح، مذاکراتی برای پیش‌خرید داشته‌ایم ، که آخرینش یک شرکت هندی بود و آن‌ها حاضرند ۲۰ میلیون دوز را به ایران بفروشند. مسلمااین میزان جوابگوی ما نیست و حتی اگر خود ما هم واکسن را بسازیم و تست‌های انسانی آن‌هم پاس شود، نمی‌توانیم از فردا به تمام جمعیت واکسن تزریق کنیم، بی‌تردید در بازه زمانی یک یا دوساله امکان‌پذیر نیست. این مسئله نیازمند اولویت‌بندی و برنامه زمانی است. ما در مورد واکسن آنفلوآنزا تقریبابا چنین چالشی روبه‌رو هستیم و سوای مسئله تحریم‌ها، برای تزریق به افراد کاندید هم خیلی اولویت‌بندی‌ها رعایت نشده، کادر درمان این واکسن را گرفته‌اند اما برخی از افراد در معرض خطر نتوانسته‌اند آن را دریافت کنند. این مشکلات برای واکسنی وجود دارد که شاید چندان دغدغه مردم نیست اما برای کرونا مسئله فرق می‌کند و اگر اعلام کنند چنین واکسنی هست، غوغا به پا می‌شود و همان مجموعه‌هایی که قرار است، واکسن را تزریق کنند، خودشان به مراکز انتشار ویروس تبدیل می‌شوند، چون تجمع باعث انتقال می‌شود. لذا تمهید و پشتیبانی بسیار بالایی را طلب می‌کند و نزدیک به دو تا سه سال طول می‌کشد تا جمعیت کافی‌ای از کشور ما واکسینه شود. در اینجا بحث تولید و واردات هم مطرح است و باید نگاهی به واردات از کشورهای دیگر هم داشته باشیم و درعین‌حال، تمرکزمان بر روی این مسئله معطوف باشد که خودمان هم تولید کنیم و هم این‌که تکنولوژی را از جای دیگری بگیریم و تولید تحت لیسانس داشته باشیم. همه این سناریوها مطرح است و نمی‌توانیم به یک سناریو تکیه کنیم، چون هیچ کمپانی‌ای به ما ۸۰ میلیون واکسن نمی‌فروشد. اگرچه الزامانیاز نیست، ۸۰ میلیون نفر واکسن بزنند و ازنظر علمی اگر نیمی از این جمعیت هم واکسینه شوند، شاید ردپای ویروس به‌شدت کاهش پیدا کند. به‌ویژه جمعیت فعال و در گردش، یعنی افرادی که در اجتماع حضور دائمی و پررنگ دارند و در تعاملات اجتماعی بیشتر دیده می‌شوند.»
 تولید واکسن کرونا زمان‌بر نیست
«یزدی» در پاسخ به این شائبه که گفته می‌شود، ساخت واکسن کرونا زمان‌بر است این شائبه را رد کرده و می‌گوید: «در مورد کرونا خیلی زود در حال رسیدن به واکسن هستیم. آخرین بیماری، «هپاتیت ب» بود که نزدیک به ۵ سال طول کشید. در خیلی از مواقع بالغ‌بر ۳۰ سال زمان برده تا به واکسن رسیده‌ایم. اگر تا انتهای ۲۰۲۰ به واکسن کرونا دست یابیم، یعنی یک‌سال زمان برده و این خودش نوعی تحول در حوزه ساخت واکسن است که در این زمان کم، به واکسنی برسید که بیماری جهانی ایجاد کرده است. واکسن‌ها می‌توانند متفاوت باشند برخی واکسن‌ها کاندید موردنظرشان فقط در نقطه‌ای مشخص هست، مثل تب زرد آنسفالیت آفریقایی و یا ابولا که جمعیت درگیر آن‌ها کم است، اما کرونا یک پاندمی جهانی است و جایی از آن در امان نیست بنابراین باید از این نقطه‌نظر به آن نگاه کنیم که با این شدت و حدت، خیلی از دانشمندان حوزه واکسن و شرکت‌ها و مؤسسات به‌سرعت کار را پیش برده‌اند، اما اگر واکسن کرونا ایمنی طولانی‌مدت ایجاد نکند، به این معنا نیست که اغماض شده، چون هنوز جمعیت زیادی واکسن را در دنیا نگرفته‌اند.» 
مدیر گروه ایمنوتراپی پژوهشکده علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران در واکنش به شائبه دیگری مبنی بر این‌که کرونا عامدانه ایجادشده، بیان می‌کند: «ازلحاظ علمی نیاز هست به این مسئله پرداخته شود، متأسفانه در فضاهای اطلاع‌رسانی غیررسمی، نگرانی و دغدغه‌ای از این وجود دارد که برخی‌ها در دنیا عامدانه این بیماری را ایجاد کرده‌اند، تا از طریق واکسن آن انسان را آلوده به میکروچیپ هایی بکنند و به‌واسطه آن، انسان‌ها را کنترل کنند که این ازلحاظ علمی نه اثبات‌شده و نه قابل‌اثبات است. در حال حاضر در چین، یک میلیارد و ۴۰۰-۳۰۰ نفر جمعیت وجود دارد که واکسن خودش را تزریق می‌کند، چه کسی می‌خواهد جمعیت چین را آلوده کند؟ روسیه هم واکسن خودش را می‌زند، چه کسی می‌خواهد آن را آلوده کند؟ یک‌زمانی این مسئله را به بیل گیتس ربط می‌دادند و کمپانی‌هایی که او دارد و این‌که می‌خواهد با میکروچیپ‌هایی انسان‌ها را از راه دور کنترل کند و باعث تغییرات ژنتیکی شود. در مورد واکسن کرونا نباید این حاشیه‌ها پررنگ شود و این وظیفه رسانه‌هاست که اطلاع‌رسانی‌های دقیق‌تر و علمی‌تری در این رابطه داشته باشند. حتی از افراد شاخص بیماری‌های عفونی تقلید صداهایی می‌شود که این واکسن فاجعه است و انسان‌ها را از بین می‌برد. این‌ها ازنظر علمی، حرف‌های غلطی است و اگر امروز در دنیا می‌بینیم که یک واکسن به‌عنوان کاندید معرفی می‌شود، شاید بحث سیاسی‌کاری به لحاظ زمان اعلامش وجود داشته باشد اما این‌که ۹۰ درصد قابلیت پیشگیری دارد، قابل‌توجه است و برای این‌که افراد را محافظت بکند، نیاز هست که به افراد بیشتری در دنیا تزریق شود. البته در مورد زمانش، خیلی زودتر کمپانی «بایو ‌ان تک» گفته بود این واکسن را دارد و فاز سه را طی کرده و آماده تولید انبوه است، منتها اعلان رسمی نکرده بود.»