«اینستکس» با پیش شرط برای ایران تصویب شده و ابهامات زیادی دارد

هفته گذشته سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس رسماً  ثبت کانال مالی موسوم به «اینستکس» را اعلام کردند. کانال مالی که البته زمان اجرای آن هنوز مشخص نشده است.

حیدر علی مسعودی کارشناس مسائل اتحادیه اروپا در گفت‌و‌گو ی با اشاره به آغاز مکانیزم مالی «اینستکس» اظهار کرد: این نام در واقع مخفف" Instrument in Support of Trade Exchanges " به‌معنای «ابزاری برای تسهیل مبادلات تجاری» بین ایران و اروپا است. شروع این مکانیزم در واقع در راستای وعده های مدت ها پیش اروپایی ها بود و حال بر اساس بیانیه مشترک سه وزیر فرانسه، آلمان و انگلیس با نام  «اینستکس» در فرانسه ثبت شده است.

وی ادامه داد: البته این ساز و کار ابهامات زیادی دارد. برای مثال در بیانیه سه وزیر( فرانسه، آلمان و انگلیس) به صراحت گفته شده که در وهله اول این مکانیزم مالی برای تسهیل تبادلات تجاری در حوزه تجارت «مشروع» با ایران است. آیا این واژه «مشروع»  به این معناست که در قوانین بین المللی امکان تبادلات با ایران وجود دارد؟  یا این مشروعیت به معنای این است که  اروپا پیشاپیش دارد از انجام آن دسته از فعالیت های اقتصادی که تحت تحریم آمریکا هست شانه خالی می زند؟ و یا به طور کلی بحث مشروعیت  به معنای این است که در تناقض با مقررات بین المللی سازمان ملل و شورای امنیت نباشد؟  این موارد جزو ابهامات این سازو کار بوده و ایران را در یک وضعیت خوف و رجا قرار داده است.

این کارشناس مسائل اتحادیه اروپا در خصوص دیگر ابهامات «اینستکس» گفت: در این بیانیه گفته شده که این ساز وکار در وهله اول صرفا مربوط به تبادلات در حوزه کالاهای بشر دوستانه شامل غذا و دارو است که آمریکا هم پیشاپیش اعلام کرده بود که این موارد جز تحریم های آمریکا علیه ایران محسوب نخواهد شد. همچنین گفته شده اگر این ساز و کار شکل بگیرد، قابل گسترش به حوزه های دیگر هم است. اما به راستی چه تضمینی وجود دارد که فراتر از آن کالاهای بشر دوستانه مثل غذا و دارو امکان گسترش پیدا کند؟ در حالی که نیاز اصلی ایران در راستای این ساز و کار  این بود که بتواند از عایدات فروش نفت خود استفاده کند.

مسعودی افزود: همچنین در راستای اجرایی شدن این سازوکار که البته فعلا تنها ثبت حقوقی آن انجام شده و زمان مشخصی برای اجرایی شدن آن وجود نداشته، اتحادیه اروپا خواستار تصویب کنوانسیون های مربوط به FATF شده که در واقع  نوعی پیش شرط برای ایران محسوب می‌شود‌.

این عضو هیات علمی دانشگاه  اضافه کرد: با توجه به فشارهای همه جانبه آمریکا که اوج آن را نیز می‌توان در مورد اجلاس ورشو دید، فعلا اروپا این ساز و کار را به عنوان مشوقی برای حفظ ایران در برجام ایجاد کرده تا پس از آن ببیند که سیاست های بعدی آمریکا چه تغییری می کند.

وی همچنین با اشاره به مخالفت یک دیپلمات لهستانی با اجرای سازوکار مالی اینستکس گفت: جدای از نزدیکی مواضع لهستان و آمریکا، علت دیگر  مخالفت ورشو با ساز و کار مالی اروپا این است که مکانیزم های این چنینی می‌تواند زمینه ای را برای شرکت های اروپایی در ارتباط  با روسیه فراهم کند  تا بتوانند تحریم های آمریکا را دور بزنند. همچنین به این سبب که نوعی  دشمنی تاریخی بین لهستان و روسیه بر سر پروژه های انرژی وجود داشته، حال لهستان از به خطر افتادن منافع خود به شدت احساس خطر کرده است.

مسعودی با اشاره به توییت محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان مبنی بر اینکه «ایران از اینستکس (گام پرت اخیر ابتدایی اروپا) استقبال می‌کند و ما برای تعامل سازنده با اروپا در شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم»، گفت:  با توجه به توییت رسمی وزیر امورخارجه کشورمان،  این نگاه رسمی درحال ترویج شدن است که ایجاد این مکانیزم یک تحول مهم در روابط بین الملل محسوب می‌شود، چرا که برای اولین بار است که یک کانال مالی جدا از آن هژمونی دلار و نظام مالی تحت سلطه آمریکا در حال شکل گیری است. موضوعی  که نه تنها در داخل کشورمان بلکه در بسیاری از محافل تحلیلی خارج از ایران هم دنبال  شده و می‌تواند سنگ بنایی برای زیر سوال رفتن هژمونی دلار در جهان و نظام مالی تحت سلطه آمریکا باشد که البته تنها مخصوص ایران نیست.

این کارشناس مسائل اتحادیه اروپا با اشاره به اظهارات هایکو ماس وزیر خارجه آلمان مبنی بر اینکه «اینستکس به روشنی مشخص می‌کند که ما در حال حرکت در مسیر خود به گونه‌ای متحد و مصمم در داخل اتحادیه اروپا هستیم»، گفت: این روند می‌تواند رویه ای برای موارد مشابه باشد؛ یعنی زمانی که آمریکایی ها در یک مساله با اروپا دچار چالش می‌شوند، ضمن حفظ  اتحاد خود با واشنگتن  می‌توانند استقلال خودشان را هم دنبال کنند. جدا از این نگاه خوش بینانه  به این مکانیزم مالی، به نظر می رسد که اینستکس در کوتاه مدت یک مشوق نه چندان محکم برای حفظ ایران در برجام توسط اروپاست، چراکه شاهد بودیم اروپا در سه ماهه اخیر از احتمال خروج ایران از برجام احساس خطر کرده  و از همین رو هیات هایی را به ایران فرستاد.

مسعودی در پایان تاکید کرد: ناگفته نماند که جینا هاسپل رییس سازمان سیا در کنگره آمریکا گفت که «ایرانی ها در درون خود شان این بحث را شروع کرده اند که اگر منافع ناشی از برجام برایشان محقق نشد، از برجام خارج شوند». موضوعی که به شدت ترس اروپا را برانگیخته است