آتشی که بر جان خاندان سعودی افتاد

عربستان که به دلیل کاهش قیمت نفت دچار دردسر و به خاطر خصومت ها در خاورمیانه، پریشان و نابسامان شده است، برای پیگیری مسیر جدید خیز برداشته است. نیویورک تایمز با اشاره به فرمان سلمان پادشاه عربستان برای تغییر وزیران کلیدی و تغییر ساختار نهادهای دولتی، افزود: این نخستین گام های محکم و منسجم برای اجرای طرحی جاه طلبانه به منظور کاهش وابستگی شدید این کشور به نفت، تنوع در اقتصاد و بهبود کیفیت زندگی مردم کشور به شمار می رود.

این تغییر و تحولات و تلاش برای تغییر ساختار دولت، درست در زمانی شروع شد که آل سعود در شرایط دشواری قرار دارد. نظم منطقه ای که عربستان مدت ها حیاط خلوت ریاض محسوب می شد، فروپاشیده است، عراق، سوریه و یمن درگیر جنگ هستند، قدرت جمهوری اسلامی در منطقه روز به روز در حال گسترش و نفوذ خود است، افت قیمت نفت، اقتصاد عربستان را تکان داد و باعث کسری شدید بودجه دولت شده است.

عادل مالک کارشناس اقتصادهای جوامع مسلمان در دانشگاه آکسفورد در مورد شرایط فعلی عربستانبر این باور است که؛ نیاز واقعی به انجام اصلاحات، چیزی است که در عربستان شاهد آن هستیم، نیازی که در سطح بسیار بالای حاکمیتی نیز احساس شده است. درواقع، به وضوح می توان دید که این آتش به جان حاکمان سعودی افتاده است.

به نوشته این روزنامه، بسیاری از سعودی ها از این طرح موسوم به چشم انداز 2030 سعودی/ Saudi Vision 2030 که محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان ارائه کرد، به عنوان هدف قدرتمند از سوی خاندان سلطنتی تقدیر کردند، با این حال، با وجود تقدیر بسیاری از سعودی ها از این طرح، تحلیلگران و اقتصاددانان نسبت به توانایی دیوانسالاری متورم و نیروی کار بومی غیرمولد برای تامین اهداف جاه طلبانه این طرح تردید دارند.

نیویورک تایمز با اشاره به دستور پادشاه عربستان به برکناری علی النعیمی که از سال 1995 وزیر نفت عربستان بود، نوشت: گرچه نعیمی خودش از مدت ها پیش گفته بود که دوست دارد بازنشسته شود اما، برخی تحلیلگران خارجی برکناری وی را نشانه دست و پنجه نرم کردن محمد بن سلمان با او می دانند. دیوید گلدوین از مقامات ارشد انرژی در وزارت امورخارجه در دوره اول ریاست جمهوری باراک اوباما در این رابطه می گوید: اساسا، کنار گذاشتن او در قالب تعدیل و اصلاح کابینه به جای جشن گرفتن بازنشستگی اش، حتی طبق معیارهای عربستان دور از ادب و نزاکت بود. 

سلمان پادشاه عربستان در فرمانی، وزارت نفت این کشور را به وزارت انرژی، صنعت و منابع زیرزمینی تغییر نام داد و خالد الفالح وزیر سابق بهداشت عربستان را به جای وی نشاند. النعیمی که بیش از دو دهه مسئولت وزارت نفت عربستان را برعهده داشت، یکی از متنفذترین چهره های کارتل نفتی اوپک به شمار می رفت. اما نفوذ وی به تازگی به دلیل قدرت گرفتن محمد بن سلمان پسر پادشاه سعودی محدود شده است. به موجب فرمان ملک سلمان، وزیران انرژِی، نفت، آب، حمل و نقل، بازرگانی، امور اجتماعی، بهداشت و حج نیز برکنار شدند و یک کمیسیون جدید نیز با عنوان کمیسیون فرهنگی و تفریحی در این کشور تاسیس شد.

دولت سعودی ظرف 3 سال آینده به طور کامل ورشکسته خواهد شد

کارشناس برجسته اقتصادی در آمریکا که 2 سال پیش سقوط کم‌سابقه بهای نفت را پیش‌بینی کرده بود، این بار پیش‌بینی کرده  فاجعه مالی که سعودی‌ها با آن دست به گریبان هستند، ظرف 2 تا 3 سال آینده، دودمان این خاندان را به باد خواهد داد. زک شریبر مدیر عامل شرکت پوینت استیت کپیتال که دو سال پیش به درستی سقوط بهای نفت را پیش‌بینی کرده بود، اکنون درباره فاجعه مالی قریب‌الوقوع در عربستان هشدار داده است. 

 پیش‌بینی وی در سال 2014، سودی یک میلیارد دلاری را برای شرکت او به ارمغان آورد. زمانی که شریبر درباره سقوط کم‌سابقه بهای نفت پیش‌بینی کرد، نفت بشکه‌ای 100 دلار معامله می‌شد. سقوط کم‌سابقه بهای نفت برای آل سعود و کشورهای دیگر که به لحاظ اقتصادی صددرصد به درآمدهای نفتی متکی هستند، مشکلات بسیاری را ایجاد کرده است. 

آل سعود برای مقابله با این مشکل، از میزان مخارج کاسته و در روزهای گذشته وزیر نفت باسابقه این کشور را هم از کار برکنار کرده است. شریبر معتقد است شرایط برای ریاض از این نیز سخت‌تر خواهد شد. وی در این زمینه گفته: ورشکستگی مالی کامل عربستان در 2 تا 3 سال آینده رخ خواهد داد. به گفته او، هزینه‌های بالا و بهای پایین نفت، دو مسئله‌ای هستند که اقتصاد این کشور را به شدت تهدید می‌کنند. این تهدیدها به اندازه‌ای جدی هستند که عربستان را به لحاظ ساختاری در معرض ورشکستگی قرار خواهند داد. تعجبی ندارد که این کشور هم‌اکنون به گرفتن وام روی آورده است. گفته می‌شود ریاض قصد دارد 10 میلیارد دلار وام از گروهی از بانک‌ها دریافت کند تا به این طریق راه را برای نخستین فروش اوراق قرضه خود در سطح بین‌المللی هموار کند.

گفتنی است عربستان با کسری بودجه 100 میلیارد دلاری مواجه است. کاهش قیمت نفت که ارتباط مستقیمی با ماجراجویی‌های سعودی در منطقه دارد موجب کاهش درآمدهای کشورهای تولیدکننده از جمله خود عربستان شده و سعودی‌ها را برای آینده بسیار نگران کرده است. ریاض اواخر ماه گذشته میلادی طرح تحول ملی یا چشم‌انداز عربستان در 2030 را اعلام کرد. طرحی که شعار اقتصاد شکوفا، جامعه پویا و میهنی بلندپروازرا سرلوحه کار خود قرار داده که هریک از این سه عنصر خود به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. این چشم‌انداز همچنین دارای اصلاحات ریشه‌ای در بخش‌های مختلف و تشکیل طرحی برای آزادی اقتصاد از وابستگی به نفت است. کارشناسان غربی این طرح ریاض را به دلیل غیرعملی بودن آن به سخره گرفته‌اند.

خبر دیگر اینکه، توفیق الربیعه وزیر بهداشت جدید عربستان در جریان دیدار با برخی کارکنان وزارت بهداشت در اولین روز کاری‌ پس از انتصاب تاکید کرد، هیچ تجربه‌ای در بخش بهداشتی ندارد! هر چند این اعتراف واقعیت‌های موجود در صحنه سیاسی عربستان را نشان می‌دهد، با این حال وی با وجود اعتراف به ضعف و ناتوانی‌اش در مدیریت بر وزارت بهداشت، به این نکته اشاره نکرده است که چرا با وجود ناتوانی‌اش، این سمت را پذیرفته است؟ که باید در پاسخ گفت تعیین و انتصاب وزیر و مقام در آل سعود صرفا از باب اجبار است و آنها در پذیرش یا رد یک پست حکومتی از خود اختیاری ندارند.