حسن روحانی را شاید بتوان خوش‌اقبال‌ترین رییس‌جمهور ایران دانست. او سال ٩٢، در حالی رقابت‌های انتخاباتی خود را آغاز کرد که عضویت کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی رو به افزایش بود.
بر هیچ‌کس پوشیده نیست که یکی از مهم‌ترین دلایل پیروزی روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ٩٢، موج حمایتی هواداران وی در فضای مجازی بود؛ اتفاقی که سبب شد مجموعه دولت یازدهم، با تمام توان در برابر فشارها برای فیلتر کردن برخی شبکه‌های اجتماعی بایستد و همچنین برای رفع فیلتر برخی دیگر تلاش کند. بررسی عملکرد رقبای روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری نشان می‌دهد بهره‌مندی این افراد برای نمایش زنده مراسم‌ها و نشست‌های نقد دولت یازدهم، بیش از حامیان رییس‌جمهور بوده است. این درحالی است که یکی از انتقادات به دولت یازدهم، درباره عدم فیلتر شبکه‌های اجتماعی بود؛ موضوعی که به شب‌نامه‌ها علیه حسن روحانی نیز کشیده شد.
دیپلماسی عکس روحانی در نیویورک
اما به دلیل نوع نگاه روحانی به شبکه‌های اجتماعی و اهمیت آگاهی سیاسی و ارتباطات شهروندان، تیم مشاوران وی در بهار سال ٩٢، حساب کاربری شخصی او در فیس‌بوک، توییتر و اینستاگرام را راه‌اندازی کردند. با افول جایگاه فیس‌بوک درمیان ایرانی‌ها، فعالیت‌های صفحه فیس‌بوک رییس‌جمهوری نیز کاهش یافت و بعد از مدتی قطع شد. اما صفحات کاربری رییس‌جمهور در توییتر و اینستاگرام، که هرکدام به‌ترتیب ٦٩٢ هزار و یک میلیون و نهصد هزار دنبال‌کننده دارد، با قوت بیشتری به فعالیت‌شان ادامه می‌دهند. هدف نگارنده از این مطلب، بررسی محبوب‌ترین صفحه اجتماعی رییس‌جمهور یعنی اینستاگرام است که یک میلیون و نهصد هزار دنبال‌کننده دارد.
در دنیا، بهره‌مندی سیاستمداران از اینستاگرام، به امری متداول و به عنوان یک تاکتیک در برقراری ارتباط با افکارعمومی و پاسخگویی به آنها تبدیل شده است. تا آنجا که یک مقام مسوول، بدون واسطه، با دنیا ارتباط بصری برقرار کرده و از نظرات و واکنش‌های مردم به طور مستقیم مطلع می‌شود. از این منظر، سیاست و سیاست‌ورزی، محصور در جلسات رسمی و گفت‌وگوهای کلیشه‌ای نمی‌شود. سیاستمداران با انتشار تصاویر در صفحه اینستاگرام خود، نسبت به وقایع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی واکنش نشان داده یا در مورد دغدغه‌های مردم، نظرات شخصی خود را عنوان می‌کنند. گویی اینستاگرام خط ویژه‌ای است برای ارتباط یک سیاستمدار با کسانی که اگر بخواهند همان مقام را ملاقات کنند یا نظرات خود را به او منتقل کنند، شاید عملا در موقعیت‌های خاص امکان‌پذیر باشد.
صفحه اینستاگرام رییس‌جمهوری ایران نیز تصاویر را با رویکردهای مختلف به اشتراک می‌گذارد؛ اطلاع‌رسانی برنامه دیدارها و جلسات رسمی رییس‌جمهوری، واکنش به رویدادهایی که افکارعمومی را تحت‌تاثیر قرار داده یا اظهارنظر در مورد دغدغه مردم پیرو موضوعات خاص. از این منظر، انتشار تصاویر در صفحات مقامات و سیاستمداران، اهمیت بسیاری دارد که نیازمند نوعی تعمق و موقعیت‌شناسی در انتشار تصاویر، به منظور اثرگذاری مطلوب بر افکارعمومی است.
١ - اینستاگرام به‌مثابه ابزار انعکاس فعالیت روزانه:
سیاستمداران در طول روز برنامه مشخصی برای انجام کارهای خود دارند. ملاقات با معاونین و وزرا یا شرکت در یک جلسه یا برنامه عمومی و... از جمله فعالیت‌هایی است که از قبل توسط مشاوران و مدیران برنامه آنها طرح‌ریزی شده است. از این منظر، سیاستمداران علاقه‌مند هستند مخاطبین و طرفداران آنها در جریان این فعالیت‌ها قرار گیرند. بدین‌منظور تصاویر رویدادهای فوق که دارای اثرگذاری خوبی در مخاطب است، به همراه بخشی از دیالوگ‌های تاثیرگذار آن سیاستمدار، روی صفحه اینستاگرام بارگذاری می‌شود. از جمله کارکردهای این بهره‌مندی از اینستاگرام، برقراری یک نوع ارتباط دوسویه با مخاطب و دریافت واکنش موافقین و مخالفین با نوع رویداد یا دیالوگ منتشر شده است. به عنوان‌مثال، صفحه اینستاگرام دکتر روحانی تصاویری از جلسه هیات‌ دولت، دیدارهای خارجی رییس‌جمهور و همایش‌هایی که با حضور ایشان برگزار می‌شود را به اشتراک می‌گذارد و کاربران نظرات خود را به دومین شخصیت حاکمیتی کشور منتقل می‌کنند.
٢- اینستاگرام به‌مثابه ابزار انتشاردهنده گفتمان سیاستمدار:
گاهی اوقات سیاستمداران از اینستاگرام به عنوان ابزاری برای نشر اندیشه‌های خود یا واکنش به اندیشه‌های موافقین و مخالفین خود استفاده می‌کنند. در این کارکرد با توجه به فضای جامعه و نوع مطالبات حامیان آن فرد، تصویری در اینستاگرام به همراه یک نقطه‌نظر خاص منتشر می‌شود. پس از آن، با توجه به نوع جایگاه آن سیاستمدار و درهم‌تنیدگی شبکه‌های اجتماعی طیف مخالف و موافق او، نوعی گفت‌وگوی چندوجهی حول تصویر و نظر منتشر شده در صفحه سیاستمدار و سایر شبکه‌های اجتماعی، میان افکارعمومی پدید می‌آید. به عنوان نمونه، بعد از جنجال‌هایی که پس از انتخابات ریاست‌جمهوری، درباره نسبت رای مردم با جمهوریت و اسلامیت نظام ایجاد شد، صفحه اینستاگرام رییس‌جمهوری، ویدیوهایی کوتاه از مواضع سیاستمداران و مسوولان وقت در دهه شصت درباره این مبحث را به اشتراک گذاشت.
بازتاب‌های این پست اینستاگرام تا مدتی در رسانه‌ها جریان‌ساز شد. در نمونه دیگر، بعد از آنکه منتقدان رییس‌جمهور، در راهپیمایی روز قدس با تجمع اطراف خودروی محافظین، علیه وی شعارهای هنجارشکنانه دادند، صفحه اینستاگرام روحانی ویدیویی کوتاه از صحبت‌های مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را به اشتراک گذاشت که در آن، خاطره معروف دیدار مرحوم هاشمی‌رفسنجانی با شهید بهشتی نقل می‌شود و شهید بهشتی در پاسخ به مرحوم هاشمی، درباره صبوری‌اش در برابر تهمت‌ها و توهین‌ها می‌گوید: «این آسیاب به نوبت است!»نوبتی که این‌بار به روحانی، منتخب ٢٤میلیونی مردم رسیده بود.
٣- اینستاگرام به مثابه ابزاری برای نمایش زندگی خصوصی سیاستمدار:
سیاستمداران علاوه بر فعالیت‌های رسمی، در طول روز، به ورزش، تحصیل، مطالعه، یا حضور در خانه و ارتباط با همسر و فرزندان خود مشغول هستند. انتشار تصاویر از فعالیت‌های فوق، به مخاطبین کمک می‌کند تا چهره دیگری از آن سیاستمدار را در یک قاب غیررسمی ببینند. انتخاب تصاویر و نوع نظرات منتشر شده از سیاستمدار، به او کمک خواهد کرد تا ارتباط صمیمانه بیشتری با افکارعمومی برقرار کرده و در سخنرانی‌های رسمی نیز موفق‌تر باشد. به عنوان نمونه، کمتر کسی است که تصویر رییس‌جمهور در حین تماشای بازی تیم‌ملی ایران در رقابت‌های جام‌جهانی و با لباس غیررسمی را به‌خاطر نداشته باشد.
در اینستاگرام شخصیت‌های سیاسی جهان چه می‌گذرد؟

بررسی صفحات اینستاگرام شخصیت‌های سیاسی در جهان نشان می‌دهد، انتشار عکس‌ها کاملا منطبق با فرهنگ، آداب ملی و مذهبی مردم آن کشور است. اینستاگرام شخصیت‌های سیاسی، همچون روسای‌جمهور، نخست‌وزیران و مقامات دینی برجسته، حاکی از درهم‌آمیختگی ساحت شخصی و سیاسی آنها با یکدیگر است. به تعبیری، اینستاگرامِ این افراد، نمایش شفاف و بدون روتوش آن شخصیتی است که هستند. یک پدر یا مادر، یک ورزشکار، یک نقاش یا عکاس، یک کارگر مزرعه یا یک روحانی مذهبی؛ اینها جنبه‌هایی از زندگی یک سیاستمدار است که تا قبل از اینکه به او شأن سیاسی دهد، او را در قامت یک شهروند به نمایش می‌کشد. از این منظر، سیاستمداران با نمایش فعالیت‌های خود، ارتباط نزدیک‌تری با مخاطبین برقرار می‌کنند. در سختی‌ها با شهروندان همدردی می‌کنند و در شادی‌ها با شهروندان شادی می‌کنند؛ فارغ از همه پروتکل‌های رسمی و دیپلماتیک.

به عنوان نمونه، در بیوگرافی صفحه اینستاگرام باراک اوباما، رییس‌جمهور سابق امریکا، با پانزده میلیون فالوئر، اوباما این‌طور معرفی شده است: یک پدر، همسر، رییس‌جمهور و شهروند!صفحه اینستاگرام اوباما عموما به انتشار تصاویر خانوادگی، دیدارهای مردمی و غیررسمی پرداخته است.
در نقطه مقابل، تصاویر صفحه اینستاگرام بندر الجلعود، عکاس دربار سعودی، به‌خوبی نمایانگر فرهنگ درباری و نظام پادشاهی عربستان است. تمامی عکس‌های این صفحه، پرتره‌هایی خاص از پادشاه و ولیعهد است که در عکس‌نوشت آن جز عنوان برنامه و آرزوی عزت و سلامتی برای پادشاه و ولیعهد، هیچ توضیح دیگری نوشته نمی‌شود. در این صفحه، هیچ تصویر حاشیه‌ای و غیررسمی از سلمان‌بن‌عزیز و محمد‌بن‌سلمان دیده نمی‌شود. اما در کشورهای اروپایی ماجرا کمی فرق دارد؛ مثلا سارکوزی علاقه دارد تصاویری از حضور خود میان طرفداران را نمایش دهد. این تصاویر، میزان محبوبیت سارکوزی، با وجود فاصله از قدرت را نشان می‌دهد و اینکه او هنوز سیاستمدار محبوبی بین شهروندان فرانسوی است. جرج بوش علاقه دارد تصاویری از حضور انفرادی میان شهروندان در موقعیت‌های متفاوت را نشان دهد. این تصاویر نمایانگر آن است که بوش، با وجود همه انتقادات، سیاستمداری منزوی نیست و بعد از دوران ریاست‌جمهوری‌اش، به فعالیت خود ادامه می‌دهد. اینستاگرام پاپ فرانسیس، نمایانگر حضور او میان مردم عادی است.
انتشار این تصاویر، این باور را به مخاطب القا می‌کند که پاپ، فردی جدا از زندگی شهروندان نیست و با آنها مانوس است. اینستاگرام ترزا می، او را به عنوان شخصیتی جریان‌ساز در انگلیس معرفی می‌کند، به‌نحوی‌که تصاویر و ویدیوهای منتشر شده از او، متاثر از سخنرانی‌ها و منظومه گفتمانی اوست. چهره عبوس یا به همراه لبخندهای دیپلماتیک ترامپ در اینستاگرام، از او شخصیتی رسمی در جلسات یا مجامع به تصویر می‌کشد. او اصرار دارد مفهوم ابرقدرت بودن را از طریق تصاویر منتشر شده در اینستاگرام القا کند؛ گفتمانی منطبق با سیاست ایالات متحده امریکا. از این منظر، اینستاگرام برای سیاستمداران بیش از آنکه ابزار نمایش آنها باشد، ابزاری است برای سیاست‌ورزی در قرن بیست‌ویکم.
منبع خبر : برترین ها
نیویورک عکس روحانی