بیشتر سکته‌های قلبی ورزشکاران منشأ مادرزادی دارد/ به یاد هادی نوروزی

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- وحید صابری- اتفاقات تلخی گاهی در ورزش رخ می‌دهد؛ فوتبالیستی در میانه مسابقه روی زمین می‌افتد و دیگر بلند نمی‌شود، بازیکنی سرحال و قبراق ناگهان با خبر مرگش همه را متعجب می‌کند، از این دست اتفاقات به وفور در ورزش جهان افتاده است. افرادی که همگی جوان و سالم بوده‌اند اما... . هادی نوروزی کاپیتان ۳۰ ساله ‌پرسپولیس، آخرین نفری است که با خبر فوتش همه را شوکه کرد. او در خواب و بر اثر ایست قلبی درگذشت که این حادثه‌ غمبار می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و کشف علت واقعی نیاز به تحقیقات پزشکی دارد. به همین بهانه به سراغ دکتر هومن انگورانی متخصص پزشکی ورزشی و عضو هیئت علمی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران رفتیم و درباره ایست قلبی و مرگ ورزشکاران گفت‌و‌گویی انجام دادیم.

آقای دکتر چطور می‌شود یک ورزشکار دچار حمله قلبی ‌شود؟

ابتدا باید به یک نکته مهم در این مقوله اشاره کنم و آن اینکه حمله قلبی با ایست قلبی بسیار فرق می‌کند. این دو واژه در یک موضوع نمی‌گنجد. وقتی فرد یا ورزشکاری دچار توقف قلب می‌شود در عرض یک ساعت می‌میرد اما در حمله قلبی این پدیده اصلاً وجود ندارد و فرد دچار مرگ نمی‌شود. البته یک نکته دیگر هم مهم است اینکه مرگ ناگهانی در حین ورزش با مرگ ناگهانی در حین خواب دو مقوله کاملاً متفاوت و مجزاست که باید به آن توجه داشت. متأسفانه در چند روز اخیر اخبار زیادی درباره فوت هادی نوروزی کاپیتان پرسپولیس شنیده‌ام که درست نیست. خیلی‌ها صحبت از حمله قلبی در خواب می‌کنند که این موضوع اصلاً به لحاظ پزشکی درست نیست. چون حمله قلبی در خواب باعث مرگ نمی‌شود. 

منظور از ایست قلبی و حمله قلبی چیست؟

در ایست قلبی علل‌های مختلفی باعث می‌شود که ورزشکار جان خود را از دست می‌دهد. شایع‌ترین آن اختلالات در ریتم قلبی است که باعث می‌شود ورزشکار دچار ایست قلبی شود. پس ایست قلبی الزاماً یک دفعه به‌وجود نمی‌آید بلکه به خاطر آن اختلالاتی که در ریتم قلبی وجود دارد به مرور زمان نمایان می‌شود. سابقه مشکلات قلبی در خانواده یکی از تأثیر‌گذار‌ترین موارد است. با این حال ایست قلبی در ورزشکارانی که سابقه مشکلات قلبی دارند، امری شایع است. اما در حمله قلبی یا سکته ، انهدام و مرگ سلولی دائم و غیرقابل برگشت در بخشی از عضله قلب (میوکارد) است که به علت ازبین‌رفتن جریان خون در آن قسمت از قلب روی‌می‌دهد. در واقع تمام این موارد یک دفعه رخ می‌دهد. 

آیا می‌توان منشأ اصلی بیماری‌های قلبی را مادرزادی دانست؟

هیچ وقت به طور صددرصد نمی‌توان گفت که بیماری قلبی فقط یک عامل دارد آن هم مادرزادی یا ژنتیکی. تمام مواردی که وجود دارد باعث تشدید این موضوع می‌شود. بحث مادرزادی هم یکی از همین موارد است. اما اصولاً بیشتر سکته‌های قلبی که در ورزشکاران رخ می‌دهد، منشأ آن مادرزادی است. این به لحاظ پزشکی ثابت شده است. 

این که گفته می‌شود مشکل کاردیومیوپاتی قلب، مهم‌ترین علت مرگ ناگهانی در ورزشکاران است درست است؟

خیر. واقعاً اینگونه نیست. ایست قلبی علل‌های مختلفی دارد که یکی از آنها اختلال کاردیومیوپاتی قلب است. اگر به صورت ساده بخواهیم آن را بیان کنیم باید بگویم وقتی عضلات قلب افزایش حجم پیدا می‌کند اصطلاحاً گفته می‌شود کاردیومیوپاتی رخ داده است و در آن موقع است که ورزشکار دچار مرگ می‌شود. البته این مورد در کشورمان با توجه به تست‌هایی که صورت می‌گیرد حداقل ۹۵درصد امکان پذیر نیست. 

از اختلالات ریتم قلبی صحبت کردید، چطور برای یک ورزشکار هنگام ورزش ایست قلبی رخ می‌دهد؟

ریتم قلبی یک دفعه باعث مرگ نمی‌شود به‌خصوص آن هم در خواب. آن یک فرایندی است که فرد بیمار سالیان سال است با آن دست به گریبان است که در برخی موارد خود فرد هم تا چند سال از آن بی‌خبر است. اما ایست قلبی در حین ورزش دلایل مختلفی دارد. معمولاً ایست قلبی در سنین ۳۰ الی ۳۵ سال رخ می‌دهد که شایع‌‌ترین آن هم اختلالات ژنتیکی است که در اصلاح پزشکی به آن  Hocmمی‌گویند. 

بیماری ژنتیکی  Hocm؟

این بیماری ناشی از ژن معیوب یک فرد می‌باشد. معمولاً از هر ۵۰۰ نفر یک نفر به آن دچار می‌شود. در این بیماری عضله و ماهیچه قلب دچار اشکال است و با نواقصی روبه‌رو است. معمولاً در سنین پایین این بیماری قابل بررسی نیست، اما از سن ۲۵ سال به بالا این بیماری نشانه‌هایش نمایان می‌شود. یعنی با یک اکو ساده هم می‌توان بیماری را تشخیص داد. البته در سنین کودکی هم با توجه به سابقه خانوادگی و تست ژنتیک می‌توان حدسیاتی زد اما دقیق‌تر آن بعد از ۲۵ سال سن مشخص می‌شود. 

نقش ضخامت دیواره عضله قلب در ایست قلبی را توضیح دهید.

وقتی دیواره بطن چپ به‌صورت متقارن ضخیم می‌شود اصطلاحاً گفته می‌شود که عضله قلب ضخیم شده است و این بیشترین علت ایست قلبی در ورزشکاران است. البته علت‌های دیگری مثل بیماری‌های عروقی می‌توانند باعث ایست قلبی بشوند. یک نکته دیگر درباره ضخامت دیواره قلب هم مادرزادی بودن آن است که با انجام اکو می‌توان آن را تشخیص داد. اما موضوع ضخامت را با آزمایش Hocm می‌توان متوجه شد البته در سنین بالا. 

استرس و فشار روانی چقدر می‌تواند باعث ایجاد حمله قلبی شود؟

حمله قلبی در ورزشکاران وجود دارد اما اینکه استرس و فشار روانی را یکی از عوامل اصلی ایست قلبی بخواهیم نام ببریم هنوز در علم پزشکی به آن اشاره نشده است. استرس در ایست قلبی ممکن است این موضوع را تشدید کند و اگر این استرس از حالت عادی بیشتر باشد ریتم اختلال را بیشتر می‌کند، اما نمی‌توان آن را عامل اصلی بدانیم. 

مصرف چه دارو یا موادی باعث ایست قلبی می‌شود؟

داروهای محرک‌زا نقش بسیار زیادی را در این قضیه دارند. کوکائین یکی از همین موارد است اما در کشور ما با توجه به آزمایش‌هایی که اول فصل صورت می‌گیرد تمام بازیکنان را از این قضیه مبرا می‌کنند. 

از آزمایش‌های ابتدای فصل صحبت کردید چه آزمایش‌هایی می‌گیرید؟

پس از الزامی که فدراسیون فوتبال مبنی بر تست‌های ورزشی در ابتدای سال دارد ما چهار سال است که این آزمایش‌ها را به صورت دقیق برای تمام بازیکنان فوتبال لیگ برتر و برخی از بازیکنان لیگ یک انجام می‌دهیم البته قانون اصلی آن را فیفا صادر کرده است. در حال حاضر ما در کلینیک پزشکی فدراسیون، بخشی با عنوان ایسمارک راه‌اندازی کرده‌ایم که تمام این آزمایش‌ها را انجام می‌دهد. مرکز تخصصی و فوق‌تخصصی ما یک مرکز استاندارد مناسب برای انجام تمام معاینات و درمان‌های پزشکی ورزشی است که هدف آن جلوگیری از بروز مرگ‌های ناگهانی در جریان بازی‌ها و تا حد زیادی پیشگیری آن است. این مرکز از ایستگاه‌های مختلفی تشکیل شده است: اعم از ایستگاه ارتوپدی که خود شامل سه ایستگاه زانو، مچ پا و ایستگاه کمر و ناحیه لگن است، ایستگاه قلب که نوار قلب و اکو کاردیو گرافی از بازیکنان گرفته می‌شود، ایستگاه اپتومتری که بینایی ورزشکاران مورد سنجش قرار می‌گیرد و ایستگاه تغذیه که در آن درصد چربی بدن بازیکنان محاسبه می‌شود. ایسمارک از جمله بخش‌هایی است که تحت تأیید فیفا است. در کل آسیا ژاپن و قطر و ما فقط این کلینیک را داریم. 

آیا فیفا درباره مرگ نوروزی از شما توضیحی خواست؟ 

آقای پروفسور ژیری وراک، رئیس کمیته پزشکی فدراسیون جهانی فوتبال طی نامه‌ای تسلیت گفتند اما چون این اتفاق ناخوشایند در حین ورزش رخ نداده از ما توضیحی نخواستند ضمن اینکه ما چند ماه پیش تمام تست‌ها و آزمایش‌ها را روی مرحوم هادی نوروزی انجام دادیم که همگی آنها حکایت از سالم بودن این ورزشکار داشت.