نوروز؛ عید مشترک باستانی در جغرافیای خاورمیانه

میلاد شکری:  عید نوروز یکی از جشن‌ها و مناسبت های کهن است که همچنان در ایران و کشور های همسایه رسمیت دارد و آمدن فصل بهار و سال نو را جشن می گیرند، از سری رسم‌های این عید بهاری می‌توان به از راه رسیدن حاجی فیروز ، عیدی دادن، سفر کردن و... اشاره کرد که البته در سالهای اخیر جای خود را به ترافیک و راه بندان های آخر سال ،خرید کردن و... اشاره کرد.

در این نوشتار سعی کردیم تا مروری کوتاه بر اشتراکات فرهنگی ایران با کشورهای همسایه در ایام نوروز داشته باشیم. یکی از جشن های بزرگ مردم آذربایجان نوروز است ، عید نوروز سال های پیش از میلاد در آذربایجان بر گزار می شد ، مردم آذربایجان به واسطه اعتقادات شدید به آیین و مراسم نوروز برای با شکوه شدن جشن نوروز مراسم و تدارک ویژه ای می بینند.

عید نوروز برای مردم تاجیکستان به خصوص بد خشانیان تاجیک در ایام عید نوروز خانه را پاک کرده و به اصطلاح خانه تکانی می کنند تا گردی از سال کهنه باقی نماند و برابر رسم دیرینه نوروز قبل از شروع عید " نوروز" با نور خانه وقتی که خورشید به اندازه یک سرنیزه بالا آمد و جارو را که سرخ رنگ است و در فصل پاییز از کوه جمع کرده اند تا جشن نوروز نگاه دا شته اند در جلوی خانه راست می گذارند. پس از طلوع کامل خورشید هر خانواده ای سعی دارد، هر چه زودتر وسایل خانه را به بیرون آورده و یک پارچه قرمز را بالای سر و در ورودی خانه بیاویزد ،که این به معنی همان رمز نیکی و خوشی ایام سال است.

مردم قزاقستان نوروز را اعتدال بهاری می دانند و بر این باور ند که در این روز ستارهای آسمانی به نقطه ابتدایی می رسند وهمه جا تازه می شود و روی زمین شادمانی برقرار خوهاد شد، قزاقها معتقدند که نوروز اغاز سال است و در میان آنان عبارت " نوروز" وجود دارد. نوروز ، روزی است که یک سال منتظر بوده اند .

در کشور ترکمنستان نوروز نشانه احیای دو باره آداب و رسوم دیرینه مردم ترکمنستان است. مردم ترکمنستان عقیده دارند زمانی که جمشید به عنوان چهارمین پادشاه پیشدادیان بر تخت سلطنت نشست آن را " نوروز " نامیدند. مردم ترکمنستان در این ایام با پختن غذاهای معرف نوروزی همانند ، نوروز کجه، نوروز بامه، سمنی (سمنو) و اجرای بازیهای مختلف توسط جوانان ترکمن حال و هوای دیگری به این جشن و شادی می دهند.

در پاکستان نوروز را "عالم افروز" یعنی روز تازه رسیده که با ورود خود جهان را روشن و درخشان می کند می نامند. در میان مردم این سرزمین تقویم و روز شمار و یا سالنمای نوروز از اهمیت خاصی بر خوردار است . بدین جهت گروها و دسته های مختلف اجتماعی در صفحات اول تقویم خود به تفسیر و توضیح روز و ارزش و اهمیت آن می پردازند و این تقویم را در پاکستان "جنتری" می نامند.

نوروز در افغانستان و یا به عبارتی در بلخ و مرکز آن مزار شریف هنوز به همان فر و شکوه پیشین برگزار می شود ، در روزهای اول سال همه دشت های بلخ و دیوار و پشت بام های گلی ان پر از گل سرخ است یا به عبارتی مانند اجاق بزرگی که در آن لاله می سوزد. این گل فقط در بلخ به فور گثرت می روید واز این رو جشن "نوروز" و جشن "گل سرخ" هردو به یک معنی به کار می رود.

عثمانیان یا مردم ترکیه امروز ه عید" نوروز" را به عنوان یکی از معدود ایام جشن می گیرند.در این روز حکیم باشی معجون مخصوصی که "نوروز" نامیده می شود ،جهت پادشاهان تهیه می نموده که گفته شده است ، این معجون از چهل نوع ماده خاص تهیه ترکیب گشته که شفابخش بسیاری از بیماریها و درد ها بوده و باعث افزایش قدرت بدنی می شده است. قابل ذکر است نوروز تا نخستین سال های جمهوریت در میان ترکان پایدار مانده و سپس رفته رفته اهمیت پیشین خود را از دست داده در پاره ای از مناطق شمال این کشور آیین نوروز موجودیت خود را حفظ کرده است.

قبطیان مصر نیز جشنی سالانه به‌نام نیروز دارند، که به عربی به آن النیروز می‌گویند. این جشن هر سال در اول پائیز برگزار می‌شود و روز آغاز سال در تقویم قبطیان است. در مورد سابقه این جشن برخی معتقدند ، که یادگاری از دوره تسلط هخامنشیان بر مصر است، اگر چه خود قبطیان آن را مربوط به مصر باستان می‌دانند.