چه اعمالی در شب قدر توصیه شده است؟

شب قدر از شب‌های مقدس و متبرک اسلامی است. خداوند در قرآن مجید از آن به بزرگی یاد کرده و سوره‌ای نیز به نام «سوره قدر» نازل فرموده است. در تمام سال، شبی به خوبی و فضیلت شب قدر نمی‌رسد. این شب، شب نزول قرآن، شب فرود آمدن ملائکه و روح نیز نام گرفته است. عبادت در شب قدر برتر از عبادت هزار ماه است. در این شب، مقدرات یک سال انسان‌ها و روزی‌ها، عمرها و امور دیگر مشخص می‌شود. ملائکه در این شب بر زمین فرود می‌آیند، نزد امام زمان(عج) می‌روند و آنچه را برای بندگان مقدر شده بر ایشان عرضه می‌دارند. شب‌زنده‌داری و تلاوت قرآن و مناجات و عبادت در این شب، بسیار توصیه و تأکید شده است.

عظمت و فضیلت این شب بر سایر شبها را از این امور می‌توان به دست آورد:

۱) آمرزش گناهان: پیامبر خدا(ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده میشود.»

۲) قلب رمضان: امام صادق(ع) فرمودند: «از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماههای سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماهها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است.»

۳) نزول قرآن: طبق روایات، مجموع قرآن در شب قدر دفعی و یکباره بر پیامبر (ص) نازل شده است. این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی 23 سال دوران نبوت پیامبر گرامی(ص) به صورت الفاظ نازل شده است.
۴) برتر از هزار ماه: نزول همه‌ی ملائکه و روح در شب قدر بر زمین و سلام دادن بر بندگان خدا نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. امام باقر(ع) فرمودند:

«عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»

فرصت شب قدر را غنیمت بدانیم

شب قدر فرصتی است زرین و طلایی برای شستشوی آینه دل. این شب بهترین فرصت است تا خوبی‌ها را جایگزین بدیها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم، احسان به والدین را جایگزین عاق والدین و صله رحم را جایگزین قطع رحم نماییم. نیکو و شایسته است با صدقات قدمی در جهت آبادانی خانه آخرت برداریم و با اعمال نیک و خیر، ثواب دو چندان ببریم.

در شب قدر که شب‌زنده‌داری می‌کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیک‌بختان ثبت می‌کند و آتش جهنم را بر ما حرام می‌سازد. آیا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک‌تر شویم؟

دعاهای شبهای رمضان مجموعه‌ای است روشنی‌بخش که با تکرار تلاوت آنها، آموزش‌های آن‌ها به صورت هدف‌هایی برای ما در می‌آیند. پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدف‌های مطرح‌شده در دعاها گام برداریم.

اعمال شب های قدر

اعمال شبهاى قدر بر دو نوع است: يكى اعمالى كه در هر سه شب بايد انجام داد و ديگر اعمالى كه مخصوص به هر يك از شبهاى قدر است. اوّل: اعمالى است كه در هر سه شب بايد انجام دادو آن چند عمل است:

غسل: علاّمه مجلسى فرموده‏ بهتر است غسل اين شبها در هنگام غروب آفتاب انجام گيرد كه نماز شام را با غسل بخواند.
دو ركعت نماز كه‏ در هر ركعت پس از سوره «حمد»، هفت مرتبه «توحيد» خوانده و پس از فراغت از نماز هفتاد مرتبه بگويد استغفر اللّه و اتوب اليه.  در روايت نبوى است:كه از جاى برنخيزد تا خدا او و پدر و مادرش را بيامرزد تا آخر خبر.
قرآن مجيد را باز كند و در برابر خود گرفته و بگويد: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِكِتَابِكَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ وَ فِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَ أَسْمَاؤُكَ الْحُسْنَى وَ مَا يُخَافُ وَ يُرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِي مِنْ عُتَقَائِكَ مِنَ النَّارِ. خداى از تو درخواست مى‏كنم به حق كتاب نازل شده‏ات و آنچه در آن است و در آن است نام بزرگت‏ترت و نامهاى نيكوترت‏ و آنچه بيم‏انگيز است و اميدبخش،اينكه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهى. سپس هر حاجت كه دارد بخواهد. اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَ بِحَقِّكَ عَلَيْهِمْ فَلا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ خدايا به حق اين قرآن و به حق كسى‏كه آن را بر او فرستادى و به حق‏ هر مؤمنى كه او را در قرآن ستودى،و به حق خود بر آنان،پس احدى شناساتر از تو به حق تو نيست. سپس ده مرتبه بگويد بِكَ يَا اللَّهُ به ذاتت اى خدا و ده مرتبه بِمُحَمَّدٍ  به حق محمّد و ده مرتبه بِعَلِيٍّ به حق على و ده مرتبه بِفَاطِمَةَ
به حق فاطمه و ده مرتبه بِالْحَسَنِ  به حق حسن و ده مرتبه بِالْحُسَيْنِ به حق حسين‏ و ده مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ به حق على بن الحسين و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ  به حق محمّد بن على و ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ به حق جعفر بن محمّد و ده مرتبه بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ به حق موسى بن جعفر و ده مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَى به حق على بن موسى و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ  به حق محمد بن على و ده مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ  محَمَّدٍ  به حق على بن محمّد و ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ  به حق حسين بن على و ده مرتبه  بِالْحُجَّةِ  به حق حجّت. پس هر حاجتى كه دارى از خدا بخواه.
حضرت سيد الشهّدا عليه السّلام‏ را زيارت كند. در روايت آمده: هنگامى كه شب قدر مى‏شود منادى از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر مى‏دهد كه خدا هركه را به زيارت مزار امام حسين عليه السّلام آمده آمرزيد.
اين شبها را احيا بدارد. روايت شده هركه شب‏ قدر را احيا بدارد، گناهانش آمرزيده مى‏شود. هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگينى كوهها و پيمانه درياها باشد.
صد ركعت نماز بجا آورد كه فضليت بسيار دارد و بهتر آن است كه در هر ركعت پس از سوره «حمد» ده‏ مرتبه «توحيد» بخواند.
اين دعا را بخواند: اللَّهُمَّ إِنِّي أَمْسَيْتُ لَكَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعا وَ لا ضَرّا وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوءا أَشْهَدُ بِذَلِكَ عَلَى نَفْسِي وَ أَعْتَرِفُ لَكَ بِضَعْفِ قُوَّتِي وَ قِلَّةِ حِيلَتِي فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِزْ لِي مَا وَعَدْتَنِي وَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَ أَتْمِمْ عَلَيَّ مَا آتَيْتَنِي فَإِنِّي عَبْدُكَ الْمِسْكِينُ الْمُسْتَكِينُ الضَّعِيفُ الْفَقِيرُ الْمَهِينُ اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِي نَاسِيا لِذِكْرِكَ فِيمَا أَوْلَيْتَنِي وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِكَ فِيمَا أَعْطَيْتَنِي وَ لا آيِسا مِنْ إِجَابَتِكَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّي فِي سَرَّاءَ [كُنْتُ‏] أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِيَةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ (خدايا شام كردم درحالى‏كه براى تو تنها بنده كوچك و خوارى هستم،كه براى خويش سود و زيانى را به دست ندارم،و نمى‏توانم از خود پيش‏آمد بدى را بازگردانم،به اين امر بر خويش گواهى مى‏دهم،و در پيشگاهت به ناتوانى و كمى چاره‏ام اعتراف مى‏كنم،خدايا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن،از آمرزش در اين شب وعده دادى وفا كن، و آنچه را به من عنايت فرموده‏اى كامل ساز،كه من بنده بيچاره، درمانده، ناتوان، تهيدست خوار توام. خدايا مرا فراموش كننده‏ ذكرت قرار مده،در آنچه سزاوار آنم فرمودى و نه فراموش كننده احسانت، در آنچه عطايم نمودى، و نه نااميد از اجابتت، گرچه مدّت زمانى طولانى گردد، چه در خوشى يا ناخوشى، يا سختى، يا آسانى، يا عافيت، يا بلا، يا تنگدستى، يا در نعمت‏ همانا تو شنونده دعايی). اين دعا را كفعمى از امام زين العابدين عليه السّلام روايت كرده كه در اين شبها در حال قيام و قعود و ركوع و سجود مى‏خواندند و علاّمه مجلسى فرموده: بهترين اعمال در اين شبها، درخواست آمرزش و دعا است. براى‏ حوايج دنيا و آخرت خود و پدر و مادر و خويشان و برادران و خواهران مؤمن چه آنان‏كه زنده‏اند و چه آنان‏كه از دنيا رفته‏اند و خواندن اذكار و صلوات بر محمّد و آل محمّد عليهم السّلام به هر اندازه كه بتواند و در بعضى از روايات وارد شده: دعاى‏ جوشن كبير را در اين سه شب بخواند. فقير گويد: كه دعاى جوشن كبير را در بخشهاى پيش آورده‏ام. روايت شده كه خدمت‏ رسول خدا صلى اللّه عليه و آله عرض شد: اگر شب قدر را يافتم از خداى خود چه بخواهم؟ فرمود: عافيت