خبر مرگ برجام/ صالحی دلواپس چیست؟

«احساس می‌کنم در حال زمینه چینی و پخت و پز علیه ما هستند و ما باید گوش به زنگ باشیم.» صالحی گفت. دیروز، یعنی قریب به یک سال پس از توافق هسته‌ای! پارسال این روزها صالحی در کنار ظریف بود. در هتل کوبورگ وین. تیم مذاکره کننده آن روزها خوشحال بود. روحانی از فتح الفتوح می‌گفت. آن روزها همه حق داشتند از برجام حرف بزنند. اما صحبت‌های دیروز صالحی هیچ شباهتی با حال و هوای یک سال پیش ندارد. صالحی از پشت پرده چه ماجرایی می‌گوید؟ چرا لحن رئیس سازمان انرژی اتمی خطاب به رئیس جمهور و وزارت خارجه تلخ است؟ برجام دقیقاً چه شد؟

بازی جدید

صالحی دیروز در جمع خبرنگاران گفت: «به نظر بنده توطئه‌ای در حال ایجاد است وگرنه دلیلی ندارد که آقای بان کی مون و خانم مرکل داد و بیداد و فریاد راه بیندازند.» صالحی که ظاهراً از چیزی ناراحت بود به «مون» و «مرکل» اکتفا نکرد و در اظهاراتی کنایه آمیز نسبت به روحانی ادامه داد: «من نباید وارد این موضوع شوم، حالا دوباره ممکن است عزیزی ناراحت شود اما در برجام طرف مقابل متعهد شده است کاری نکند که با روح برجام در تضاد باشد.»

بی راه نیست اگر بگوییم برجام فرزند صالحی است. به گفته خودش، او پیش از روی کار آمدن دولت یازدهم و زمانی که سکان‌دار وزارت خارجه دولت احمدی‌نژاد بود مذاکرات عمان را کلید زد. پس از وزیر شدن ظریف هم، او رئیس سازمان انرژی اتمی شد و دوباره پای میز مذاکره با 1+5 نشست. صالحی برای تصویب برجام هم از هیچ کاری دریغ نکرد. دفاع مادرانه او از برجام در مجلس فراموش نشدنی است.

صالحی هرکه بود و قبل از اجرای برجام هرچه کرد، واقعاً به دست‌آوردهای برجام اعتقاد داشت. صالحی واقعاً امید داشت با اجرایی شدن برجام اتفاقی برای اقتصاد کشور بیفتد. به همین دلیل چند روز پس از اجرای توافق با اذعان به اینکه تعهدات طرف ایرانی کاملاً اجرا شده است از بدعهدی طرف مقابل در تعهداتش با واژه «بحران» یاد کرد. او از به نتیجه نرسیدن برجام ناراحت بود. اما صحبت‌های او که واکنش تند روحانی را در پی داشت. رئیس جمهور گفت: «در زمینه مسائل اتمی آقای صالحی هرچه بگوید درست است و ایشان وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی نیست، وزیر خارجه هم الآن نیست، ایشان مسئول سازمان انرژی اتمی است.»

روحانی رسماً دستور داد تا صالحی دیگر حرف نزند! البته دیری نپایید که رئیس کل بانک مرکزی هم دست‌آوردهای اقتصادی برجام را با واژه «تقریباً هیچ» توصیف کرد. با این حال روحانی همچنان مدافع سر سخت آفتاب برجام است. برجامی که تنها کلید او برای گشودن قفل انتخابات 96 است. کلیدی که فعلا خبری از آن نیست.

روحانی در تنگنا

روحانی امید داشت پس از تقریبا هیچی که از لغو تحریم‌های بانکی بدست آورد با خرید هواپیماهای پهن پیکر حداقل یک چیزی برای عرضه داشته باشد. با وجود انتقاداتی که از قراردادها با «ایرباس» و «بوئینگ» به گوش می‌رسید، با ورود این هواپیماها به کشور پروپاگاندای رسانه‌های دولتی می‌توانست آورده برای او داشته باشد. مجلس نمایندگان آمریکا اما آخرین امیدهای روحانی حقوقدان را به فنا داد. این مجلس طرحی را مصوب کرد که اگر به قانون تبدیل شود، نه تنها «بوئینگ» بلکه «ایرباس» فرانسه هم نمی‌تواند به ایران هواپیما بفروشد. این یعنی دست‌آوردهای برجام به مرحله دقیقاً هیچی رسیده است.

ماجرا اما به هواپیما ختم نمی‌شود. جمعه گذشته برخی رسانه‌های بین‌المللی مدعی شدند، «بان کی مون» در نامه‌ای محرمانه به شورای امنیت سازمان ملل خواستار بررسی آزمایش‌های موشکی ایران شده است. در پی انتشار اخباری از گزارش بان کی مون، آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان نیز مدعی شده بود ایران مقررات شورای امنیت سازمان ملل را دربارۀ توقف برنامۀ موشکی و نظامی خود، نقض کرده است. بلافاصله  «کوین مک‌کارتی»، رهبر جمهوری‌خواهان مجلس نمایندگان امریکا گفت: «مجلس هفته آینده به تحریم‌های جدید علیه ایران رأی خواهد داد.»

دوباره صالحی

مسئولان تیم مذاکره کننده از روز اول مدعی بودند بند موشکی قطعنامه 2231 مشکلی برای برنامه‌های نظامی ما ایجاد نخواهد کرد. عراقچی اما این روزها خیلی کم پیدا است. به هر حال به جز درخواست منصفانه گزارش نوشتن از بان کی مون وزارت خارجه ایران هیچ تحرکی از خود نشان نداد تا «پدر برجام» دوباره به حرف آمد. او که ظاهراً از بی‌خاصیتی فرزند و رفتار تلخ دوستان، دیگر کارد به استخوانش رسیده، گفت: «باید به آقای بان کی مون بابت سخنان دو پهلویش و به خانم مرکل اعتراض جدی شود. البته من نظر شخصی‌ام را به عنوان یک هموطن می‌گویم و این موضوع ربطی به سازمان انرژی اتمی ندارد اما امیدوارم زودتر جلو این توطئه گرفته شود.»

روحانی این روزها روی دور خوش بیاری نیست. همه می‌دانند ماجرای حقوق‌های نجومی تأثیر زیادی بر محبوبیت او گذاشته است. صادق زیباکلام از کاهش 15 تا 20 درصدی محبوبیت روحانی سخن گفته است. با این حال هفته‌های گذشته یک نکته مثبت هم برای روحانی داشت. مدتی همه از فیش‌های حقوقی صحبت می‌کردند و ماجرای برجام به فراموشی سپرده شده بود. اما آقای رئیس جمهور از خارج هم شانش نیاورد. غربی‌ها در بدترین شرایط ممکن تصمیم به شروع بازی جدید کرده‌اند. بازی‌ای که کارشناسان آن را ادامه خط برجام 2 و 3 می‌دانند.

صالحی این بار صادقانه به میدان آمد و راه حل را به دوستانش نشان داد. «قبل از فاجعه جلو آن را بگیرید.» قبل از آنکه دیر شود باید غربی‌ها بفهمند که با روش برجام هسته‌ای نمی‌توانند برنامه موشکی ایران را متوقف کرد. آیا دستگاه دیپلماسی می‌تواند بدون توجه به مسائل داخلی فکری برای پروژه جدید دشمن بکند؟ مجلس دهم اولین آزمایش در سیاست خارجی را چگونه پس خواهد داد؟ تاریخ این روزها را ثبت خواهد کرد.