از نزدیکی چالش‌آفرین تل‌آویو- ریاض تا ارتقای جایگاه ایران
آثار چند وجهی «برجام» بر معادلات خاورمیانه
هرچند کاخ سفید مخالف فروش سلاح‌های سنگین به اعراب است ولی ممکن است در مقابل فشارهای اعراب به خواسته‌های آنها تن داده و اعراب را زیر چتر حمایتی خود درآورد.
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- روح‌الله صالحی- ایران و 1+5 بعد از 12 سال کشمکش و مذاکره سرانجام توانستند در 14جولای به جمع‌بندی نهایی بر سر برنامه هسته‌ای ایران دست یابند. برنامه جامع اقدام مشترک در حالی به دست آمد که رژیمصهیونیستی و کشورهای عربی به ویژه عربستان از افزایش قدرت ایران در منطقه در پی دستیابی ایران و 1+5 به برنامه جامع اقدام مشترک به شدت نگرانند، به ویژه در سایه نفوذ روزافزونی که ایران در کشورهای عربی به ویژه عراق، سوریه، لبنان و یمن به دست آورده است.
پایان ماراتن هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی می‌تواند آغاز دوره‌‌ای جدید از مناسبات خاورمیانه‌ای باشد که شاید چهره سیاسی آن را تغییر دهد. نکته‌ای که این روزها تقریباً همه تحلیلگران و ناظران بین‌المللی بر آن اتفاق نظر دارند و به خاطر همین است که عربستان سعودی در کنار رژیمصهیونیستی، یکی از دو مخالف اصلی برنامه جامع اقدام مشترک به شمار می‌رود؛ اما اکنون این مذاکرات به سرانجام رسیده و اخبار حاکی از تلاش سعودی‌ها و اسرائیل برای دست زدن به حداکثر اقدامات ممکن پیش از آغاز اجرای توافق است. این به خودی خود می‌تواند برای ایران اثری چالش‌آفرین باشد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیمصهیونیستی همچون گذشته نتیجه مذاکرات ایران و 1+5 را اشتباه تاریخی خوانده و می‌گوید: «هر چه می‌توانم انجام می‌دهم تا از بلندپروازی‌های هسته‌ای ایران جلوگیری کنم».
نگرانی عربستان و اعراب
باراک اوباما، رئیس‌جمهور امریکا در ماه‌های اخیر تلاش بسیاری کرد تا از نگرانی متحدین عرب امریکا از توافق هسته‌ای با ایران بکاهد و به آنها بفهماند که امضای این توافقنامه به معنای بی‌توجهی امریکا به متحدانش در خاورمیانه نیست. اما عربستان و کشورهای عربی همسو با آن نه تنها از تأثیرگذاری امضای این توافق بر افزایش قدرت ایران نگرانند بلکه احتمال نزدیکی روابط ایران و امریکا و دور شدن واشنگتن از کشورهای عربی نیز باعث نگرانی آنها شده است. یکی از مقامات سعودی پس از بیانیه مذاکرات وین، به خبرگزاری رویترز گفته بود اگر توافق هسته‌ای منجر به افزایش حضور منطقه‌ای ایران شود، توافقی بد است. عربستان سعودی درحالی از افزایش قدرت منطقه‌ای ایران نگران است که در چهار ماه گذشته انواع جنایات جنگی را علیه مردم بی‌دفاع یمن مرتکب شده و هزاران نفر را به شهادت رسانده است. حتی این کشور در سال‌های اخیر با استفاده از دلارهای نفتی از تروریست‌ها در سوریه و عراق حمایت کرده و جنگ فرقه‌ای به راه انداخته است.
تحرکات برای مقابله با نفوذ ایران
سعودی‌ها که نگران توافق هسته‌ای هستند و آن را در راستای تقویت منطقه‌ای ایران می‌دانند، ممکن است در آینده به تحرکاتی برای مقابله با نفوذ ایران دست بزنند. روزنامه «کریستین ساینس مانیتور» هفته گذشته در گزارشی نوشت: «در پی حصول توافق هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5، سعودی‌ها تلاش دارند هرچه زودتر و پیش از آنکه ایران در نتیجه برداشته شدن تحریم‌ها اقتصاد خود را احیا کند، سیاست‌های خود را در یمن و سوریه به نتیجه برسانند. به عبارت دیگر، عربستان در تلاش است در دو کشور نامبرده اقداماتی را در راستای دشوار کردن عرصه برای ایران به انجام برساند». مقامات نظامی سعودی می‌گویند، ریاض در واکنش به توافق هسته‌ای ایران، قصد دارد ده‌ها هزار نیروی ویژه خود را به یمن اعزام کند تا بتوانند در مرحله نخست، کنترل شهر عدن را بار دیگر در دست بگیرند. به گفته این مقامات، در صورت پیشرفت عربستان در یمن و موفقیت‌آمیز بودن نقشه‌ها، آنگاه عربستان و متحدان منطقه‌ای متوجه سوریه خواهند شد تا با نفوذ ایران در آن کشور مقابله کنند.
نگرانی اسرائیل
مقام‌های رژیمصهیونیستی خود را بازنده اصلی توافق هسته‌ای ایران و آن را تهدیدی برای موجودیت خود می‌دانند و همچنان بر طبل مقابله با ایران می‌کوبند. اصلی‌ترین مشکل تل‌آویو با توافق هسته‌ای، ترقی جایگاه ایران در خاورمیانه است. پایگاه صهیونیستی «فارن پالسی ژورنال» در گزارش نوشت: «اسرائیل به دنبال این است که موضوع برنامه هسته‌ای ایران همچنان به عنوان اصلی‌ترین مسئله روز جهان باقی بماند تا بتواند به سیاست‌های سرکوبگرایانه خود علیه فلسطینیان ادامه دهد. در این صورت مسئله استقلال فلسطین مطرح نخواهد شد و توجه جامعه جهانی از سیاست‌های اسرائیل دور باقی می‌ماند و اسرائیل هم اصلی‌ترین قربانی توافق هسته‌ای به جهان معرفی می‌شود». با نگاهی به این حقایق کاملاً مشخص است که صحبت‌های نتانیاهو و همراه کردن کشورهای عربی با اسرائیل تنها یک دروغ و راهی برای فرار از انزوای رژیمصهیونیستی و کسب مشروعیت برای اسرائیل است. پایان مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 برای رژیمصهیونیستی فرصتی است تا خود را به ریاض نزدیک کند. رسانه‌های صهیونیستی می‌گویند برنامه هسته‌ای ایران باعث شده اسرائیل به عنوان متحدی خاموش در کنار ائتلاف کشورهای عربی با غرب حاضر باشد. هرچند عربستان و اسرائیل از لحاظ ایدئولوژیک اختلافاتی با یکدیگر دارند اما دشمنی هر دو طرف با ایران می‌تواند اتحادی را بین آنها ایجاد کند تا جلوی قدرت‌یابی ایران در خاورمیانه را بگیرند. واژه «دشمن دشمن من دوست من است» ممکن است در اتحاد بین ریاض و تل‌آویو رسمیت پیدا کند.
بهانه عربستان برای هسته‌ای شدن
اختلافات سیاسی و فضای تخاصمی دو کشور ایران و عربستان بعد از روی کار آمدن ملک سلمان، پادشاه سعودی به بالاترین سطح خود در طول چند دهه گذشته رسیده، در هفته‌های اخیر گزارش‌هایی هر چند غیررسمی مبنی بر اینکه عربستان پیگیری خود را برای رسیدن به تکنولوژی اتمی برای ایجاد تأسیسات هسته‌ای افزایش داده منتشر شده است. بستن قرارداد ساخت نیروگاه هسته‌ای با روسیه و تلاش برای اخذ دانش هسته‌ای از پاکستان و کره جنوبی تلاش‌هایی است که عربستان در ماه‌های اخیر انجام داده است. بسیاری از تحلیلگران بر این اعتقادند حالا که مذاکرات هسته‌ای به پایان رسیده است، کشورهای عربی به ویژه عربستان نیز به دنبال تأسیس نیروگاه‌های هسته‌ای برای رقابت با ایران خواهند رفت.
اعراب و اسرائیل زیر چتر امنیتی امریکا
اشتون کارتر، وزیر دفاع امریکا طی سفرش به منطقه که از هفته گذشته شروع شده، تلاش دارد نگرانی‌های رژیمصهیونیستی و کشورهای عربی را در رابطه با توافق هسته‌ای ایران کاهش دهد. کارتر در دیدار با مقامات اسرائیلی تأکید کرده که امریکا آماده تقویت نظامی اسرائیل است. کارتر پس از اسرائیل، به اردن و عربستان سفر کرد تا آنان را نیز خاطر جمع کند که منافع‌شان به دنبال امضای توافق جامع هسته‌ای میان ایران و 1+5، به مخاطره نخواهد افتاد. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در نشست کمپ دیوید از اوباما درخواست کردند برای دادن تضمین‌های بیشتر به اعراب در قبال توافق با ایران سلاح‌های پیشرفته‌ای در اختیار آنها قرار دهد. هرچند کاخ سفید مخالف فروش سلاح‌های سنگین به اعراب است ولی ممکن است در مقابل فشارهای اعراب به خواسته‌های آنها تن داده و اعراب را زیر چتر حمایتی خود درآورد.
ارتقای قدرت منطقه‌ای ایران
شناسایی برنامه هسته‌ای ایران از سوی قدرت‌های جهانی نشان داد که ایران یک قدرت مؤثر در منطقه و جهان است. قدرت ایران به واسطه توافق با شش کشور قدرتمند نظام بین‌الملل، به طرز چشمگیری افزایش خواهد یافت، زیرا در یک دهه گذشته ایران در یک سوی میز مذاکره بود و شش قدرت در آن سوی میز و همین یعنی سطح قدرت ایران فراتر از منطقه است و در تراز بین‌الملل باید مورد بررسی قرار گیرد. الان قدرت منطقه‌ای ایران افزایش یافته و توازن منطقه‌ای به طور قابل توجهی به نفع تهران تغییر می‌کند. نتیجه این برهم خوردن موازنه قوا، صلح و ثبات بیشتر در خاورمیانه خواهد بود. علی یوسف حجازی، کارشناس مسائل سیاسی لبنان نیز می‌گوید: «رفع تحریم اقتصادی ایران و آزادشدن دارایی‌های بلوکه شده این کشور بی‌تردید بر سوریه که شریک سیاسی ایران در منطقه محسوب می‌شود، تأثیر مثبتی خواهد داشت؛ چراکه همه می‌دانند ایران امروزه بر مقاومت و پایداری نظام سوریه نقش چشمگیری دارد». برخی ناظران معتقدند که جایگاه و توان هسته‌ای ایران در مذاکرات وین به رسمیت شناخته شده و تهران امتیازات مورد نظر خود را به دست آورده و از تمامی محدودیت‌های پیرامونی خود آزاد شده و با خروج از انزوا به قدرتی صاحب نفوذ در منطقه تبدیل گردیده است.
ارسال نظر