افزایش نگرانی‌های آمریکا از توسعه سلطه اقتصادی چین

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- مسعود فتحی پور- باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در حالی در نشست آپک حضور پیدا کرده و با دبیر کل حزب کمونیست چین، شی جین پینگ ملاقات کرده است که این روزها اعتماد مردم آمریکا را بیش از پیش از دست داده است(1) و به نظر نمی‌رسد که در دو سال آخر زمامداری خویش بتواند با سهولت پیش‌تر به پیگیری‌ برنامه‌های خود به خصوص در عرصه داخلی بپردازد.

اوباما هرچند به صورت موقتی اقتصاد آمریکا را از وضعیت نامناسب خویش به رونق نسبی نزدیک کرده و مشکل بیکاری را به ۸/۵ درصد رسانده است، اما در انتخابات هفته پیش اکثریت هر دو مجلس سنا و کنگره را به حزب جمهوری‌خواه سپرد، حزبی که نشان داده است که مدیریت اقتصادی به مراتب اسف‌بارتری دارد. برای مثال بیل کلینتون رئیس جمهور دموکرات و پیش‌تر از جرج بوش در وضعیت خوبی اقتصاد آمریکا را به سلف خویش سپرد؛ در نهایت بوش جمهوری‌خواه با ماجراجویی‌های خویش، با کسری ۱۳ هزار میلیارد دلاری و با دو جنگ پرهزینه اقتصاد آمریکا را در ورطه سقوط به اوباما واگذار کرد. بحران اقتصادی ۲۰۰۸ که جهان را با فاجعه‌ همراه کرده و در اروپا هنوز هم بهبود کامل نیافته است از عواقب زمامداری جمهوری‌خواهان بود. طبیعی است که اگر جانشین اوباما نیز، که به نظر می‌رسد این بار از حزب جمهوری‌خواه خواهد بود، مانند جرج بوش پسر مدیریت کند، این‌بار این عقب‌ماندگی قابل جبران نیست و چین وقت را غنیمت خواهد دانست.

قدرت طوفان زرد و احتضار رویای آمریکایی
ملاقات رهبران دو کشور چین و آمریکا در آپک(2) در فضایی شکل گرفت که ترس آمریکا از گسترش هژمونی اقتصادی چین، مقامات این کشور را نه تنها شوکه؛ بلکه آن ها را وادار به همراهی کرده است. هم اکنون آمریکا بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار اوراق قرضه به چین فروخته است. به زبان ساده بدهی نقدی آمریکا به چین تنها در اوراق قرضه بیش از هزار میلیارد دلار است. بسیاری از صنایع آمریکایی در برابر صنایع چینی از پای در آمده است و بازار آمریکا و اروپا تا حدودی زیادی طوفان زرد را لمس کرده است. خطر زرد همواره کابوس کشورهای غربی بوده ، اما نحوه تعامل آن ها همواره کج دار و مریز بوده است.

آمارهای اقتصادی نشان می‌دهد که هم اکنون تولید ناخالص داخلی چین بر اساس برابری قدرت خرید از ایالات متحده آمریکا پیش افتاده است و تنها تولید ناخالص آمریکا بر اساس نرخ دلار از چین هنوز پیشتاز است که بر اساس پیش‌بینی‌های کارشناسان احتمالاً در سال ۲۰۲۰ این عرصه را نیز به چین واگذار خواهد کرد. بنابراین ایالات متحده سعی می‌کند تا هر جایی که چین حضور دارد، هر نشستی که برگزار می‌کند، در آن داوطلب شود ولی نمی‌تواند به شکل موثری به رقابت پرداخته و مانع موفقیت بیشتر چین شود. این بار اوباما در نشست سازمان همکاری‌های آسیا – اقیانوسیه حضور یافته و با جواب سختی از سوی شی جین پینگ، رئیس‌جمهور و رهبر حزب کمونیست چین، مواجه شده است. او در گفت‌وگویی با باراک اوباماگفت: “پکن تصور دیگری از بازار آزاد در پاسیفیک دنبال می‌کند تا واشنگتن”؛ گویا آمریکا این بار توان آن را ندارد که به امر و نهی بپردازد.

آیا واقعاً غربی‌ها نباید نگران باشند؟
مقامات چین برنامه‌های جاه‌طلبانه بسیاری دارند، ولی اظهار کرده‌اند که قرار نیست کسی از این برنامه‌ها نگران باشد. این‌ها پیام رهبران حزب کمونیست چین بوده است که از میزبانی آپک برای نشان دادن آن‌ها استفاده کردند. اما واقعیت‌ها با این تصویر چندان منطبق نیستند؛ زیرا رقابت چین و آمریکا به شدت جدی است. مسائل اقتصادی طی چند سال اخیر پای آمریکا را به اختلافات ارضی چین با همسایگان نیز کشیده است. رسانه‌های غربی در کنار انتقاد از حقوق بشر چین، ترس خویش را در قالب توسعه‌طلبی ارضی چین تعبیر می‌کنند. اختلافات چین در دریای شرقی چین با ویتنام و فیلیپین و مجادله با ژاپن بر سر مالکیت مجمع‌الجزایری که چین دیایو و ژاپن سنکاکو می‌نامد، از جمله این موارد است که به‌خصوص از جانب رسانه‌های آمریکایی موجبات ترس مردمان انگلوساکسون را فراهم آورده است.

طرح‌های چینی، ترس‌های آمریکایی
طرح‌های چین از جمله اختصاص ۳۲ میلیارد دلار برای احیای جاده ابریشم و تاسیس بانکی در راستای سرمایه‌گذاری زیرساختی برای آسیا موجبات نگرانی بیشتر آمریکا را فراهم آورده است. به نظر می‌رسد توافق بر سر طرحی برای مهار گازهای گلخانه ای و مقابله با گرمایش زمین (توافقی که در مورد کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای توسط دو کشور تا سال ۲۰۳۰ صورت گرفته است)، نمایشی مضحک و ریاکارانه برای فریب جهانیان است. دیگر مردمان جهان به سادگی فهمیده‌اند که دو کشور هیچ‌گاه رقابت خویش را به خاطر سلامت جهانی به خطر نمی‌اندازند(3). آمریکا که همواره مخالف طرح‌هایی بوده است که صنایع آلاینده این کشور را محدود کند، برای اولین بار در سال ۲۰۰۸ در نشست کپنهاک به چنین توافقی ابراز علاقه کرد، هرچند پس از گذشت ۶ سال نمایشی بودن این بازی‌های دیپلماتیک روشن شده است.

آمریکا در واکنش به تلاش چین برای ایجاد یک منطقه آزاد تجاری و افزایش همکاری‌های منطقه‌ای در تلاش بوده است به نوعی خود را به موفقیت‌های چین پیوند بزند. در این راستا، ایالات متحده هم اکنون درحال مذاکره در مورد طرحی تحت عنوان “شراکت فرا اقیانوسیه” (تی پی پی) است که بخشی از برنامه چرخش آمریکا به سوی آسیا در واکنش به افزایش قدرت چین تلقی می‌شود. البته، اوباما در واکنش به اظهارات ناظران در چین که طرح “شراکت فرا اقیانوسیه” به نوعی تلاش برای خنثی کردن قدرت چین است را رد کرده ولی همه می‌دانند که این گفته بیشتر دیپلماتیک است.

(1)- اوباما طبق آخرین نظرسنجی‌های ماه گذشته پایین‌ترین نرخ محبوبیت خود را داشته است.

(2)- سازمان همکاری‌های آسیا – اقیانوسیه
(3)- دو کشور مشترکاً ۴۵ درصد دی اکسید کربن جهان را تولید می کنند.

* رصد