مذاکرات نیویورک پایان یافت/ پیشرفت هایی در حوزه مسائل فنی؛ اختلاف كجاست؟

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 در نیویورک پایان یافت. هم منابع ایرانی و هم منابع نزدیک به 1+5 اعلام کرده اند «پیشرفت هایی در حوزه مسائل فنی» در مذاکرات رخ داده اما درباره مسائل اساسی همچنان اختلاف نظرهای جدی وجود دارد.

به گزارش پايگاه خبري تحليلي «پارس»، وزیر امور خارجه فرانسه نخستین مقام غربی بود که این اختلافات را آشکار کرد. فابیوس گفته است: «هدف از این گفتگوها رسیدن به توافقی است تا مطمئن شویم تحت هیچ شرایطی ایران به سلاح های اتمی دست پیدا نخواهد کرد. ما باید درباره راکتور اراک و سانتریفوژها گفت وگو کنیم زیرا اگر ایران از رفتن به سمت سلاح اتمی چشم پوشی کند به این رقم بی شمار سانتریفوژها نیاز نخواهد داشت. همچنین باید درباره کنترل همه اینها گفتگو کرد.»

وزیر امور خارجه فرانسه اضافه کرد: «عناصری وجود دارد که درباره آن گشایش و امکاناتی به وجود آمده است که از آن جمله می توان به اراک اشاره کرد اما درباره دیگر مسایل پیشرفتی وجود ندارد».

سرگی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه روز جمعه در کنفرانسی خبری در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک در این باره گفت: «درباره اینکه درباره برنامه اتمی ایران به توافق برسیم، محتاطانه خوشبین هستیم. مذاکره کنندگان به حصول به توافق بسیار نزدیک شده اند».

یک دیپلمات غربی هم که خواست نامش فاش نشود، جزئیات بیشتری از مذاکرات را فاش کرده است.

وی به خبرنگاران گفته است: «ما در خصوص مسائل اصلی همچنان خیلی فاصله داریم. در خصوص غنی سازی، ما هنوز به آنجا نرسیده ایم. در خصوص تحریم ها نیز همینطور».

دیپلمات های غربی گفته اند علاوه بر غنی سازی، سرعت لغو تحریم ها مسئله ای دشوار است. مسئله ای که هیئت های ایرانی و غربی اختلافاتی شدید در خصوص آن دارند.

این دیپلمات غربی گفت آمریکا و اروپایی ها آماده هستند در صورت دستیابی به توافقی قابل قبول، تحریم های یکجانبه خود را خیلی سریع لغو کنند، اما تحریم های سازمان ملل متحد به تدریج بر اساس پیروی ایران از هر گونه توافق آینده پایان خواهد یافت.

وی افزود: «آنچه آنها علاقه مند هستند ببینند رها شدن خیلی سریع و فوری از تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد است».

این دیپلمات خاطر نشان کرد: «اما این دقیقا آن گونه ای نیست که ما فکر می کنیم».

گفته می شود ایران و 1+5 دور بعدی مذاکرات خود را از ماه اکتبر آغاز خواهند کرد.

 چیزی به نام اختلاف لاینحل در مذاکرات وجود ندارد و دو طرف بیشتر مشغول چانه زنی هستند
مهدی محمدی، كارشناس مسايل هسته اي در اين مورد معتقد است: مذاکرات نیویورک تقریبا به نحو ناگهانی پایان یافت. در حالی که تصور می شد حداقل وزرای خارجه یک دو نشست بزگزار خواهند کرد، نه تنها این نشست برگزار نشد بلکه دو طرف اعلام کردند پیشرفت چندانی هم در مذاکرات حاصل نشده است. طرف ایرانی گفته است پیشرفت هایی در حوزه مسائل ریز فنی رخ داده ولی درباره مسائل اصلی اختلاف نظرها بسیار جدی است.

غربی ها هم موضعی کم و بیش مشابه گرفته اند. دیپلمات های غربی شناخته شده و ناشناس پس از مذاکرات نیویورک گفته اند که مذاکرات رو به جلو حرکت می کند ولی انتظار آنها در این باره که با حضور حسن روحانی در نیویورک «تصمیم های اساسی» درباره برنامه هسته ای ایران به سرعت گرفته شده و مشکل حل شود، برآورده نشده است.

قبل از هر چیز، پایان زودهنگام و تقریبا ناکام مذاکرات نیویورک نشان می دهد برآورد غربی ها در این باره که ایران در سطح سیاسی یک توافق را –صرف نظر از محتوای آن- به عدم توافق ترجیح می دهد چندان دقیق نیست و حضور مقام های عالی رتبه سیاسی گاه به جای آنکه از دشواری مذاکرات بکاهد، بر آن خواهد افزود.

اما من عقیده دارم این مسئله اصلی نیست. نگاهی به جزئیات آنچه درون اتاق مذاکره در حال رخ دادن است نشان می دهد که شکست هایی از قبیل آنچه در نیویورک رخ داد را نباید یک «اتفاق راهبردی» دانست.

دلایل بسیار متنوعی وجود دارد که نشان می دهد هر دو طرف به شدت در پی دستیابی به یک توافق هستند و اختلاف های آنها کمتر از آن چیزی است که با خواندن گزارش های رسانه ای ممکن است به نظر برسد.

اکنون اصلی ترین اختلاف ها درباره دو مسئله است: تعیین ظرفیت غنی سازی بویژه مسئله تعداد ماشین ها و همچنین چگونگی تعدیل تحریم ها.

در همین دو روز گذشته –اگر به اطلاعات پس پرده هیچ توجه نکنیم- اطلاعات کم و بیش مبسوطی منتشر شده است که نشان می دهد اختلافات درباره این دو موضوع یک گره کور نیست.

درباره موضوع تعداد ماشین ها ظاهرا طرف ایرانی تاکید دارد 9600 ماشین یعنی موجودی فعلی ماشین های فعال خود را حفظ کند ولی امریکایی ها حداکثر 4500 ماشین را پذیرفته اند. مذاکره کنندگان امریکایی برای دفاع از موضع خود دائما به توافق ژنو استناد می کنند که می گوید ایران باید ظرفیت غنی سازی خود را در طول دوره گام نهایی محدود کند و نتیجه می گیرند اگر ایران بخواهد ظرفیت کنونی خود را حفظ کند توافقی انجام نخواهد شد.

درباره تحریم ها هم به نظر می رسد مسئله اصلی از دید غربی ها این است که قطعنامه های تحریمی شورای امنیت که زیر ساخت رژیم تحریم ها علیه ایران را شکل می دهد، نمی تواند به یکباره لغو شود و این امر باید تدریجا رخ بدهد. این در حالی است که ظاهرا ایران اصرار دارد در یک روز و ساعت خاص 5 عضو دائم شورای امنیت به همراه المان باید به شورای امنیت بروند، یک قطعنامه بدهند و قطعنامه های تحریمی علیه ایران ملغی کنند.

من در اینجا قصد بحث درباره جزئیات را ندارم. بویژه نمی خواهم به این مسئله بپردازم که این فرمول های مذاکراتی با خط قرمزهایی که طرف ایرانی موظف به مراعات آن است چه نسبتی دارد. هدف در اینجا، صرفا این است که این موضوع روشن شود که چیزی به نام اختلاف لاینحل در مذاکرات وجود ندارد و دو طرف بیشتر مشغول چانه زنی هستند.

در واقع مهم ترین مسئله ای که باید در اینجا به آن توجه کرد که این است که طبیعت چنین مذاکراتی این است که هر چه به روزهای پایانی نزدیک تر می شویم لحن دو طرف تندتر، مواضعشان سفت و سخت تر و انعطاف پذیری شان کمتر شود. از آنجا که هر یک از دو طرف، از یک سو دیگری را مجبور به مصالحه می داند و از سوی دیگر گرفتار مشکلات داخلی متعدد است، تصور می کند خواهد توانست با سخت تر کردن موضعش امتیازهای کمتری واگذار کرده و امتیازهای بیشتری بگیرد. این وضعیت تا دقیقه 90 ادامه خواهد داشت و اگر بنا باشد گشایشی رخ بدهد آن زمان رخ خواهد داد.

مهم ترین نکته ای که تیم ایرانی اکنون باید در نظر بگیرد این است که مواضع رادیکال غربی ها اکنون یک تاکتیک مذاکراتی است نه یک راهبرد سیاسی و بنابراین دلیلی برای عجله بیش از حد وجود ندارد.