ویروسی که جای پای «خان» را محکم کرد

با وارد کردن نیروهای نظامی به عرصه مبارزه با کرونا و حمایت از قرنطینه‌های هوشمندانه، واکنش عمران‌خان به کووید-۱۹ موجب تقویت قدرتش شده است.

پاکستان تصمیم به بازگشایی مرحله به مرحله مؤسسات آموزشی این کشور از 15 سپتامبر گرفت. این تصمیم یک ماه پس از دستور دولت فدرال به گشایش اماکن عمومی از قبیل رستوران ها، سالن های ورزشی و مقاصد گردشگری اتخاذ شد.

اینکه نرخ ابتلای کرونا، حتی پس از از سرگیری کسب و کارها، عید قربان و مراسم محرم رو به افزایش نگذاشت نشان از آن دارد که پاکستان در نهایت به شرایط عادی باز خواهد گشت. گزارشات و تحلیل‌های اخیر نشان داده که پاکستان یکی از نقاط برجسته در موضوع ابتلا به کووید 19 بوده – بازگشتی سریع  در قیاس با چند ماه قبل؛ زمانی که بیم آن می رفت ناتوانی این کشور در مدیریت بحران کرونا منتهی به فاجعه گردد-.

اینکه پاکستان توانسته در عرض چند ماه ورق را برگرداند یک پیروزی برای نخست وزیر، عمران خان محسوب می‌شود و جایگاهش بیش از پیش قدرتمندتر شده است.

سه دلیل وجود دارد برای اینکه چرا مبارزه پاکستان در برابر کووید 19 جایگاه خان را در برابر مخالفانش مستحکم‌تر ساخته است.

نخست، واکنش پاکستان به کووید 19 از طریق همکاری‌های بین دولت و نظامی‌ها میسر شده، چیزی که پیامدش همبستگی و هماهنگی‌های سازمانی بوده است. همکاری‌ نیروهای نظامی و شهروندی در مبارزه با اپیدمی کرونا در چارچوب همکاری‌های کمیته ملی همکاری (NCC) و بازوی عملیاتی‌اش و مرکز عملیات و فرماندهی ملی (NCOC) از جمله رهبران نظامی و وزارتخانه ها امری مشهود بوده است.

NCC به ریاست نخست وزیر، عالی‌ترین مجمع تصمیم گیرنده در خصوص مسایل مرتبط با کووید 19 بوده و شامل فعالیتهای عالی نظامی است. به همین منوال، کارکردهای NCOC  موجب تقویت همکاری‌های مقامات نظامی برای هم‌افزایی تلاشها و اجرای تصمیمات اتخاذ شده NCC می‌گردند.

ریاست NCOC بر عهده وزیر فدرال، «اسد عمر»، بوده و متشکل از مقامات عالی رتبه نظامی و شهروندی ( غیرنظامی ) است. مضاف بر آن، اداره ملی مدیریت بلایای طبیعی (NDMA) به ریاست  یک ژنرال سه ستاره نیز در جبهه مدیریت این بحران قرار داشته است.

مدل همکاری‌های نظامی – غیرنظامی به طور قطع و یقین به اجرا در آمده و نشان از آن دارد که مناسبات بین خان و نیروهای نظامی مستحکم شده است. علاوه بر آن، نشان می‌دهد بیگانگی احتمالی بین نیروهای نظامی  و خان کاهش یافته است.

در حقیقت، صاحب نظرانی که سناریو روز سرنوشت را برای خان پیش‌بینی می‌کردند و در خصوص "تغییرات از درون " و فرمول " منهای- یک" سخن پیش کشیده‌اند هر دوی آنها به نوعی وی را از سمت  نخست وزیری دور ساخته‌اند.

با این وجود، این احتمالات بر محوریت یک رویداد احتمالی بوده است: عدم کاهش پیامدهای کرونا در پاکستان فاجعه بار بوده است. رابطه کارآمد نیروهای نظامی با دولت خان نیز به طور موثر به شایعات در خصوص معامله پشت پرده بین حزب مردم پاکستان شاخه نواز (PML-N) و نیروهای نظامی پایان داده است.

توانایی دولت به رهبری خان برای مدیریت بیماری کرونا مخالفانش را از مانور دادن علیه وی محروم کرده است. به یاد داشته باشید که رییس PML-N ، شهباز شریف، از دولت به سبب فقدان آمادگی در مواجهه با بحران‌های مرتبط با کووید 19 شدیدا انتقاد کرده است. مدیریت کارآمد این بحران عالم گیر، همراه با حمایت های نیروهای نظامی، موجب شده که نخست وزیر پاکستان بتواند در عرصه سیاسی به راحتی مانور بدهد.

دوم، اقدامات متقابل پاکستان در زمینه کووید 19 همسو با خط مشی خان برای نجات جان شهروندان و امرار معاش آنها بوده است. از همان آغاز، خان با اشاره به شرایط خاص پاکستان با قرنطینه  فراگیر شدیدا مخالفت کرد.

اگرچه وی از قرنطینه هدفمند در راستای برقراری جریان اقتصاد حمایت کرد ، اما «حزب مردم پاکستان» به رهبری دولت ایالت "سند" خواستار برقراری قرنطینه کامل در این استان شد. با این وجود، نتایج دلگرم کننده نبودند. سرانجام، دولت سند  باید قرنطینه هوشمندانه را به موازات خط مشی خان اجرا می کرد.

روش قرنطینه هوشمند حکایت از تاثیر مثبت در استان های تحت اداره حزب خان داشته‌اند. ایالت پنجاب نمونه‌ای کامل از این مورد است. این ایالت که زمانی قطب بیماری کرونا بود توانست از طریق پیاده‌سازی قرنطینه هوشمند از این بحران طاقت‌فرسا به خوبی عبور کند. توام با شدت گرفتن روند کاهشی بیماری کرونا، خان در ادامه نشان داده که با وجود مقاومت‌ها و انتقادات تا چه حد به خط مشی قرنطینه هوشمند پایبند است.

با افزایش ستایش و تمجید از اقدامات دولت پاکستان در مبارزه با کووید 19 و خط مشی قرنطینه هوشمند خان،  وی خود را در جایگاهی بسیار بهتر در قیاس با ابتدای سال جاری می‌بیند. اوضاع بهتر از این ممکن نیست. اینکه دیگر تحت فشار نیست و توانسته بین اقتصاد و سلامت عمومی موازنه برقرار کند نشان می‌دهد که تا چه حد جسارت داشته و در برابر مخالفان ثابت قدم است.

مضاف بر آن، به کار بستن قرنطینه هوشمند موجب تثبیت جایگاه خان در خصوص روابط نظامیان- غیرنظامیان شده است. به تازگی، وی با سروصدای فراوان اعلام کرده که نیروهای نظامی پشتیبان همه سیاستهای دولت وی هستند. دیگر مجال چندانی برای گروههای مخالف و تهدیدهایشان علیه دولت خان باقی نمانده است.

سوم، دولت خان به سبب آمارهای دلگرم کننده‌اش در زمینه اقتصاد مورد تمجید قرار گرفته است. به تازگی پاکستان پس از گذراندن چند سال کسری بودجه موفق شده مازاد حساب جاری در بودجه را ثبت کند.

مضاف بر آن، در ماه جولای مقداری برگشت مبالغ پولی داشته که به لطف آن نخست وزیر در حساب توئیتری اش این خبر خوش را اعلام کرد. با توجه به پیش بینی ها مبنی بر رشد GDP معادل 1 درصد برای سال مالی جاری برای پاکستان، می توان مدعی شد که به طور کل اقتصاد این کشور در نتیجه همه گیری کرونا درهم شکسته نشده است.

با توجه به روندهای چشمگیر در بازارهای سهام پاکستان و افزایش اعتماد کسب و کارها، بهبود اقتصادی این کشور پیش بینی می شود. شاید چشم انداز ایده‌ال به نظر نرسد، اما آنقدر اوضاع بد نیست که مخالفان، دولت را به زیر سوال ببرند. گذشته از آن، صادرات پاکستان به سطح پیش از کرونا در سال جاری رسیده است.

توانایی پاکستان در کاهش تاثیرات ویرانگر کرونا بر اقتصاد، جانی دوباره به جایگاه نخست‌وزیر بخشیده است. صدمات و لطمات ماندگار و جدی کرونا برای اقتصاد این کشور  فرصتی ایده‌آل را برای مخالفان جهت سرنگون ساختن دولت خان فراهم آورده بود. 

توام با رهایی پاکستان از تبعات خانمان برانداز عالم گیری کرونا، خان اکنون خود را دارای جایگاهی مستحکم تر می بیند. این فضای روحیه بخش می تواند برای پیشبرد تثبیت قدرت وی مفید واقع گردد.