تنش میان ترکیه و اروپا

«علیرضا گونگن» پژوهشگر در حوزه اقتصاد و علوم سیاسی است. او که پیشتر در دانشگاه‌هایی چون کینگستون لندن به تحقیق مشغول بوده، مقالات بسیاری را در حوزه سیاست داخلی و خارجی و همچنین اقتصاد ترکیه در سال‌های اخیر به رشته تحریر درآورده است.

علیرضا گونگن با اشاره به پیروزی «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه، در انتخابات ریاست‌جمهوری و همچنین اجرایی شدن نظام ریاستی، در رابطه با چشم‌انداز این کشور به ایلنا گفت: راه سخت و پر پیچ‌وخمی در پیش داریم. به‌سادگی نمی‌توان دید که به کجا می‌رویم. از انتخابات سال ۲۰۱۴، شاهد استقرار یک نظام ریاست‌جمهوری بالفعل و فروپاشی قانون اساسی بوده‌ایم. وضعیت اضطراری که از سال ۲۰۱۶ پابرجاست هرگونه انتظار برای آینده را تیره و تار کرده است. از محافظه‌کاران و تندروها، ترکیه در حال نبرد با قدرت‌های خارجی و توطئه جهانی است. از منظر لیبرال‌ها،‌ کشور در حال حرکت به سوی استبداد است.

این پژوهشگر در رابطه با تاثیر قوانین جدید ترکیه بر رابطه آنکارا و اروپا گفت: رئیس‌جمهوری ترکیه تک‌سالاری محافظه‌کار است و باور دارد که با مبارزه با طرفداران آتاتورک، توهین به چپ‌گراها و نیروهای پیشرو می‌تواند اوضاع کشور را رفع‌ورجوع کند. او همچنین می‌داند که بدنام کردن غرب در کارزارهای انتخاباتی به او کمک خواهد کرد. از آنجایی که قانون اساسی ترکیه قدرتی چشمگیر به رئیس‌جمهوری می‌دهد و خود اردوغان نیز گفته که نرخ بهره را کاهش خواهد داد، بسیاری کارشناسان انتظار مداخله مستقیم دولت در بازارهای مالی و سیاست‌های اقتصادی ناساز را دارند. همچنین سخنان اردوغان درباره قدرت‌های خارجی نشان از آن دارد که او بیش از پیش از طرف‌های اروپایی فاصله می‌گیرد. به گمانم، در آینده روابط پرتنشی را با اروپا شاهد خواهیم بود. با این حال ‌این تنش به جدایی تمام‌وکمال ختم نخواهد شد، چراکه اقتصاد ترکیه از پس آن برنخواهد آمد.

محقق پیشین دانشگاه کینگستون لندن در رابطه با دلیل یکسره شدن انتخابات در دور نخست، برخلاف بسیاری از گمانه‌زنی‌ها که حاکی از کشیدن شدن انتخابات به دور دوم بود، گفت: ترس از این‌که در صورت شکست اردوغان کشور در دام بحران، بی‌نظمی و بدتر شدن شرایط زندگی می‌افتد در این امر بسیار مؤثر بود. مخالفان در این انتخابات به نتیجه خوبی دست یافتند، اما آن‌ها برنامه اقتصادی جایگزینی نداشتند. برنامه جایگزینی وجود نداشت، بنابراین طبقه کارگر، طبقه متوسط و فقرا به‌شدت از اردوغان حمایت کردند.

این نویسنده در رابطه با سرنوشت کردها در دولت آینده رجب طیب اردوغان گفت: یک‌سوم تا نصف مردم مناطق کردنشین از اردوغان و حزبش حمایت می‌کنند. اردوغان پس از صلح سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۴ طرفداران بسیاری در میان کردها پیدا کرد و البته با از دست رفتن این صلح در سال ۲۰۱۵ رای آن‌ها را نیز از دست داد. بعید به‌نظر می‌رسد در دولت و پارلمان آینده جایی برای مذاکرات صلح با کردها باشد. خود اردوغان البته معتقد است که با سیاست‌هایش توانسته مسئله کردها را رفع‌ورجوع کند که البته حرف بسیار بی‌معنایی است.

علیرضا گونگن درباره دکترین اقتصادی اردوغان و حزب مطلوبش گفت: او در رابطه با مسائل اقتصادی رویکری مشابه را پیش گرفته که البته مشکل بزرگی است. اردوغان قدرت مانور سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ را ندارد. پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶، واکنش آغازین حزب عدالت و توسعه به بحران اقتصادی افزایش هزینه‌های عمومی بود. تخفیف‌های مالیاتی و مشوق‌های بیشتر برای بخش‌های خصوصی که پیش از همه‌پرسی سال ۲۰۱۷ آغاز به کار کرده بودند ادامه یافت. این سیاست‌ها البته باعث کمبود درآمد دولتی شد و نمی‌توان به‌صورت طولانی‌مدت آن را ادامه داد. نرخ بهره به بالاترین عدد در دهه‌های گذشته رسیده و ارزش لیر ترکیه پایین‌ترین سطح در ۲۰ سال گذشته را شاهد بوده است. ترکیه همچنین به ۲۴۰ میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری مجدد در بدهی‌های بخش خصوصی و عمومی و تامین کسری بودجه فعلی نیاز دارد.

اردوغان و حزب عدالت و توسعه در کارازر انتخاباتی وعده کردند که سالیانه یک میلیون شغل ایجاد کنند، به‌تدریج حجم صادرات را افزایش دهند و مناطق صنعتی خصوصی را ایجاد و توسعه بخشند و همچنین سرمایه‌گذاری فناوری را پیش ببرند. اردوغان وعده کرد که رفاه عمومی را برای مردم در طولانی‌مدت و همچنین میان‌مدت افزایش دهد. دست یافتن به این اهداف، غیرممکن است مگر آن‌که سرمایه عظیمی در رگ‌های اقتصاد ترکیه جاری شود. همان‌طور که در ماه‌های گذشته شاهد بودیم، بازارهای در حال ظهور از افزایش نرخ بهره بانک مرکزی آمریکا و جنگ بالقوه تجاری آسیب دیدند. ترکیه نیز از این قضیه مستثنی نیست و کار برای اردوغان بیش از پیش دشوار می‌شود.

گفت‌وگو: کامران برادران