سپر دفاعی سرمایه‌گذاری خارجی

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- حبیب نیکجو- همه چیز برای تحریم ایران فراهم شده است. فشارهای آمریکا بر شرکای تجاری ایران روز به روز بیشتر می‌شود و تهدید به قطع رابطه تجاری با شرکت‌های معامله کننده با ایران، جدی تر شده است.

به تازگی چند شرکت بیمه آلمانی از ترس تهدیدهای آمریکا قراردادهای خود با ایران را لغو کرده اند. شرکای تجاری ایران یکی پس از دیگری از ایران رخت بر می‌بندند اما خبر منتشر شده از گروه خودروسازی ایران خودرو همه را غافلگیر می‌کند:«خط تولید پژو 207 آی در ایران افتتاح شد». در این شرایط شرکت پژو در حالی اقدام به ادامه سرمایه گذاری در ایران کرد که سارکوزی، رئیس جمهور تازه کار فرانسه، جزو حامیان اصلی تحریم بود.

آنچه در بالا آمده است، داستان اقتصاد ایران در 5 تا6 سال گذشته بود. اگرچه زور لابی شرکت پژو به دولت فرانسه نرسید و فعالیت‌های پژو چندی بعد در ایران متوقف گردید اما پژو جزو آخرین شرکت‌هایی بود که به واسطه تحریم‌ها از ایران رفت. نه تنها پژو وفادارترین شریک تجاری ایران نبود و نه اینکه فرانسویان انسان‌های خیرخواه تری هستند بلکه گره خوردن منافع شرکت پژو با شریک ایرانی اش سبب شده بود تا بیشترین مقاومت را برای عدم دنباله روی از تحریم‌ها از خود نشان دهد. شاید ماجرای سرمایه گذاری پژو در ایران حاوی نکات فراوانی برای دوران پسا تحریم باشد.

در دوران پسا تحریم که اقتصاد ایران می‌تواند بار دیگر طعم سرمایه گذاری‌های خارجی را بچشد، باید مسائل و نکات زیر را برای جذب سرمایه گذاری خارجی در نظر گرفت:

سپر دفاعی در مقابل تحریم: 

عده‌ای در کشور این گونه می‌اندیشند که هر چه سرمایه گذاری خارجی در کشور بیشتر شود و حضور خارجیان در اقتصاد پررنگ تر شود، آسیب پذیری ما در برابر تحریم‌های غربی‌ها بیشتر می‌شود. با این حال حضور گسترده و عمیق سرمایه گذاران خارجی نه تنها باعث آسیب پذیری اقتصاد ایران نمی‌شود، بلکه دژی محکم در برابر تحریم آتی غرب خواهد بود. به عبارت دیگر، زمانی که منافع شرکت‌های بزرگ غربی در گرو حفظ بازار ایران باشد، این شرکت‌ها تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا جلوی تحریم مجدد ایران را بگیرند. این تلاش از طریق لابی‌های گسترده این شرکت‌ها در دولت و بدنه حاکمیت این کشورها اتفاق می‌افتد. طبیعتا هرچند این سرمایه گذاری‌ها بزرگتر و بلند مدت تر و شامل انتقال سرمایه و تکنولوژی باشند، در هم تنیدگی این منافع بیشتر می‌شود و سپر دفاعی ایران را مستحکم تر می‌کند. لذا توصیه اول این است که در این دوران که بعضا تحریم‌ها تعلیق شده است، به جذب سرمایه گذاری‌های خارجی با مبالغ بالاو طول دوره اجرای زیاد اقدام کنیم.

تنوع دادن به سرمایه گذاری‌های خارجی: 

طبیعتا جذب سرمایه گذاری خارجی به هر شکل، مطلوب کشور نیست و دولت باید تلاش کند تا سرمایه گذاری‌های خارجی-در صورت ورود- به صورت مناسب در کشور توزیع شود. این توزیع دارای چند بعد است که به برخی از آن‌ها در این جا اشاره می‌کنیم:

الف) سرمایه گذاری‌ها نباید صرفا به حوزه‌هایی محدود شود که سودآوری آن برهمگان روشن است. این حوزه‌ها در اقتصاد ایران نفت و گاز و خودرو می‌باشند. طبیعتا باید تلاش کنیم که بخشی از سرمایه گذاری‌های خارجی به سمت صنایع پیشران در اقتصاد ایران هدایت شود تا از این طریق اشتغال جوانان و تحرک سایر بخش‌های اقتصاد تضمین گردد.

ب) نکته مهم دیگر در زمینه جذب سرمایه گذاری‌های خارجی که باید به آن توجه کرد، موضوع تنوع در جذب سرمایه از کشورهای مختلف است. یعنی هرچه ما بتوانیم شرکای تجاری و سرمایه گذاری بیشتری برای خود جذب کنیم، قادر خواهیم بود که قدرت عمل بیشتری در زمان‌های حساس داشته باشیم. لذا توصیه می‌گردد در زمینه جذب سرمایه گذاری‌های خارجی، تنوع بخشی به سرمایه گذاری و سرمایه گذاران مد نظر سیاست گذاران قرار گیرد.

نگرانی از تجربه‌های جنوب شرق آسیا: عده‌ای در کشور می‌گویند، باید مراقب سرمایه گذاری‌های خارجی باشیم تا مبادا تجربه تلخ کشور‌های جنوب شرق آسیا در دهه 1990 تکرار شود. تجربه‌ای که در نتیجه وابستگی فراوان رشد این کشورها به سرمایه گذاری‌های خارجی صورت پذیرفت. با این حال، بنا به دو دلیل معتقدیم این اتفاق در شرایط فعلی اقتصاد ایران رخ نمی‌دهد.

دلیل اول 

این است که جمعیت ایران و سطح بالای تولیدات داخلی ایران قابل مقایسه با این کشورها نیست چرا که آن کشورها غالبا کوچک بوده و اساس اقتصاد آن‌ها با تجارت شکل گرفته بود. این در حالی است که بازار مصرف 80 میلیونی ایران و تولیدات داخلی فراوان شرایط متفاوتی نسبت به آن‌ها را رقم زده است.

دلیل دوم 

را هم می‌توان با رغبت پایین تر سرمایه گذاران خارجی برای حضور درایران توضیح داد. در حالی که سرمایه گذاران در آن دوره عطش فراوانی برای ورود به آن بازار‌ها داشتند اما به دلیل شرایط نامناسب کسب و کار ایران، سیل ورود سرمایه گذاران خارجی به ایران شکل نمی‌گیرد و به نوعی توصیه‌های این چنین نظیر هشدار بیماری نقرس برای خانوارهای فقیر است!

در پایان باید این نکته را یادآور شد که عدم توجه به نکات ذکر شده در بالا می‌تواند بهشت مورد تصور دولتمردان امروز را به شرایط بدی تبدیل کند که مورد انتظار هیچ کس نیست.